De Waterschans nr. 2 2000
voor sociaal werk, onderwijs en la
ter ook missiewerk. Zo zag (van nu
af aan) pater Leo Dehon zijn ide
aal. Het eerste 'werk' van zijn con
gregatie was het Sint Jans College
in St Quentin.
5. Eerste groei van de Congregatie
Zijn Congregatie bleef niet tot
Noord Frankrijk beperkt. Al in
1889 werden twee SCJ-ers naar
Ecuador gezonden (waar ze door
een nieuw, anticlericaal bewind
weer even snel uit werden ver
jaagd). Beide paters gingen daarop
naar Belgisch Congo, waar met
Kerstmis 1897 de eerste missie van
de Congregatie werd gesticht.
Ook noodgedwongen ging de
Congregatie zich buiten Frankrijk
vestigen. De anticlericale politiek
van de regering maakte het religi
euze genootschappen zeer moei
lijk in Frankrijk te wonen en on
derwijs te geven (het Sint Jans
College!). Nu liep die kleine, pas
opgerichte Congregatie nog niet
zo in de gaten, maar uit voorzorg
werd toch al uitgezien naar een
plaats om uit te wijken. Nederlan-
Afb.7. 1902: op bezoek in het huis 'Op de Kaai'. Eerste rij v.r.nl de paters Hermans (de tweede rector van het Juvenaat), Nijsen,
Dehon, Klisters (eerste rector van het Juvenaat) en Luyten. Naar vier van hen is een straat in de stad vernoemd.
Afb.6. Het Sint Jans College te Saint Quentin, gesticht in 1877.
84
De Waterschans nr. 2 2000
ders, handelslui van oudsher, wis
ten van die perikelen voor kloos
terlingen in Frankrijk en adverteer
den in Franse kranten om grote
huizen aan te bieden. Zo viel het
oog van pater Dehon op een aan
bieding van een kasteeltje in de
buurt van Sittard; dat werd in 1882
gekocht. Daar meldden zich ook
jongens uit de buurt aan om zich
bij de Congregatie aan te sluiten
(zie daarvoor o.a. het artikel over
Pater Kusters, in de Waterschans
van september 1999). Toen hel
aantal Nederlanders in de jaren
'90 toe ging nemen, voelden zij
zich samen sterker om de Congre
gatie wat minder Frans te maken.
Temeer daar dit Franse karakter
(bijvoorbeeld alleen al de spreek
taal) Nederlandse en Vlaamse
kandidaten afschrok en men voor
de missie in Congo toch graag
nieuwe leden had. Vandaar het
plan om een Nederlands oplei
dingshuis op te richten: dat werd
dan het Juvenaat in Bergen op
Zoom, gestart op 6 december 1900
(In 1904 werd er in het Vlaamse
Tervuren eenzelfde soort instituut
geopend; dat bestaat momenteel
nog, zij het, evenals het Juvenaat,
als streekschool).
6. Keerpunt 1903
Het zal duidelijk zijn dat pater De
hon steeds meer tijd moest gaan
besteden aan zijn jonge Congrega
tie, die in 1900 inmiddels 130 le
den telde. In 1903 maakte hij dan
ook de keuze zich verder geheel
aan het bestuur van die Congrega
tie te wijden. Hij was inmiddels
ook al 60 jaar geworden. Boven
dien stierf in dat jaar paus Leo
XIII en onder diens opvolger Pius
X ging er in het Vaticaan een an
dere wind waaien.
Inmiddels had pater Dehon in
1897 het bestuurscentrum van de
Congregatie van St Quentin ver
plaatst naar Brussel. Er werd een
stuk van een oude vuilstortplaats
langs een landweg gekocht -goed
koop!- en op die plaats werd een
groot nieuw klooster gebouwd: in
wat de Eugène Cattoirstraat ging
heten, nu midden in de stad, ging
pater Dehon in 1904 wonen; het
werd het generalaat van de Con
gregatie.
Wie de vele genoemde jaartallen
een beetje bijgehouden heeft, zal
merken dat de start en de nieuw
bouw van het Bergse Juvenaat dus
AJb.8. Het huis 'Op de Kaai' (nr. 19), 1902.
onderdeel waren van een grote
bouwactiviteit van de Congregatie,
die toen zo'n 25 jaar bestond.
Pater Dehon werd voortaan vooral
'organisator' en 'inspirator'. Vele
en lange reizen, vergaderingen, het
bezoeken van medebroeders en
kloosters, het schrijven van allerlei
artikelen en boeken over zijn in
spiratie en over geestelijke en
maatschappelijke onderwerpen:
tot op hoge leeftijd bleef hij de
spil van zijn Congregatie: 'le tres
bon père', zoals hij met sympathie
werd genoemd.
Op 4 augustus 1925 werd de toen
82-jarige Leo Dehon ziek: maag-
en darmklachten. Veel kracht had
hij niet meer en op 12 augustus
overleed hij. Hij werd in St Quen
tin begraven.
Bij zijn dood telde Dehons Con
gregatie 690 leden, onder wie 215
Nederlanders (de oprichting van
het Juvenaat had dus vrucht afge
worpen).
7. Wie was pater Dehon?
Er zijn wel veel foto's van pater
Dehon, maar helaas geen filmop
namen. Er bestaat een (wat ro
mantische) beschrijving van zijn
optreden tijdens een wetenschap
pelijk congres in 1897 in Rome.
'De redenaar trad binnen onder
toejuichingen van de zaal. Lang,
mager, levendig en krachtig, had
hij iets militairs in houding en
gang. Een ruim voorhoofd, een
vorsende blik, een arendsneus,
vastberaden vol zelfbeheersing.
Hij deed denken aan een bokser
die zijn tegenstanders ongenadig
te lijf gaat, aan een sloper die een
wankelende muur met houweel
slagen bewerkt'. Studenten in Sit
tard noemden hem eens tijdens
een bezoek -hij was toen 76 jaar
oud- 'een wandelende paaskaars'.
Hij moet tot op hoge leeftijd jong
van hart en uiterlijk zijn gebleven.
In de omgang was hij levendig, ad
rem, geestig, maar kon ook scherp
85