De Waterschans nr. 2 2000
hier sprake is van een discrepantie tus
sen theorie en praktijk. De Rijkslijst
voor onroerende panden van 1961 be
vat met name juist objecten die veel
ouder zijn dan de in artikel 1 van de
wet genoemde periode van ouder dan
vijftig jaar. De meeste objecten zijn
zelfs van vóór 1850!
Dit besef had ook de toenmalige Mi
nister van Welzijn, volksgezondheid en
Cultuur in 1984 en besloot derhalve tot
een inventarisatie van de bouwkunst
die gebouwd is in de periode 1850-
1940 in Nederland, de zogenaamde
jongere bouwkunst'.
Deze jongere bouwkunst' werd op ba
sis van een voor het gehele land gelijk
luidende methodiek in kaart gebracht
en behelsde ongeveer 165.000 objec
ten. Circa 10% hiervan zou voorgedra
gen kunnen worden voor aanwijzing en
bescherming via de Monumentenwet
1988.
De uitvoering van dit project, het zoge
naamde Monumenten Inventarisatie
Project (verder te noemen M1P) werd in
handen gegeven van de provincies en
de vier grote steden.
In Noord-Brabant werd het MIP offi
cieel gestart op 1 oktober 1988. De in
ventarisatie is gebiedsgewijs aangepakt
en het veldwerk is eind 1991 afgesloten.
In 1992 zijn de gegevens aan de Rijks
dienst voor de Monumentenzorg ter
hand gesteld.
Hoe is de inventarisatie in Bergen op
Zoom tot stand gekomen?
Zoals bovenvermeld, is de coördinatie
van het MIP in handen gegeven van
een provinciale werkgroep.
Vanuit deze werkgroep is steeds 1 per
soon verantwoordelijk gesteld voor een
werkgebied c.q. gemeente.
Vanuit de gemeente Bergen op Zoom
waren de heer C. Booij en ondergete
kende de verantwoordelijke personen.
Als basis voor het opstellen van een
lijst van op te waarderen objecten bin
nen de gemeente Bergen op Zoom is
gebruik gemaakt van de reeds in 1991
vastgestelde 'Lijst van gemeentelijke
monumenten'. Dit is een lijst van on
geveer 550 panden/objecten die zijn
aangewezen als 'gemeentelijk monu
ment'. De panden kennen derhalve een
bescherming als ware het rijksmonu
menten, waar tegenover de mogelijk
heid staat tot het verkrijgen van een
gemeentelijk subsidie in de restauratie
kosten. Een extra voordeel van de ge
meentelijke monumentenlijst ten op
zichte van de Rijkslijst voor onroe
rende monumenten is de uitvoerige
beschrijving van de objecten en de mo-
Afb.l. Noordsingel 95. Een woonhuis in expressionistische stijl uit 1928, naw
een ontwerp van Leo de Bruyn.
92
De Waterschans nr. 2 2000
Afb.2. De boerderij, Noorderkreekweg 1, uit omstreeks 1880.
tivering waarom en welke delen
van het monumenten beschermd
zijn.
Vanuit deze gemeentelijke lijst is
het Monumenten Selectie Project
(verder te noemen MSP) gestart.
Onder leiding van de provinciaal
verantwoordelijke is samen met de
gemeentelijke vertegenwoordigers
de lijst met gemeentelijke monu
menten nogmaals onder de loep
genomen. Ook de gemeentelijke
Commissie Oude Stad (thans ge
heten Welstandsmonumenten-
commissie) is nadrukkelijke bij
deze screening betrokken geweest.
Een en ander heeft geleid tot een
conceptlijst van objecten die vol
gens landelijk opgestelde criteria,
te weten architectonische en
kunsthistorische, planologische,
landschappelijke en stedenbouw
kundige, alsmede sociaal- en cul
tuurhistorische criteria is getoetst.
Uiteindelijk zijn circa 90 objecten
overgebleven.
Na het uitvoeren van de wettelijk
voorgeschreven kadastrale recher
che en het in een drietal gehou
den zittingen horen van de eige
naren en zakelijk gerechtigden
heeft de gemeenteraad van Bergen
op Zoom op 28 januari 1998 een
advies aan de Minister van Onder
wijs, Cultuur en Wetenschappen
vastgesteld inzake de aanwijzing
van MSP-objecten bouwkunst uit
de periode 1850-1940 als rijksmo
nument.
Op dit advies diende ook het be
stuur van de provincie Noord-Bra
bant een eindadvies te geven, dat
tezamen met het advies van de ge
meenteraad aan genoemde minis
ter is gezonden. Hierna wordt
door de minister een definitief be
sluit genomen omtrent de aanwij
zing van objecten als rijksmonu
ment en de registratie ervan, de
zogenaamde Monumenten Regis
tratie Procedure (MRP).
Het hiervoor geschetste is de for
mele kant van de zaak. In de prak
tijk heeft evenwel de totale proce
dure aanzienlijk langer geduurd
dan oorspronkelijk de bedoeling
was. Het streven van de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg was om
de gehele MlP/MSP-procedure
uiterlijk in 1998 afgerond te heb
ben.
De onverwacht grote hoeveelheid
aangemelde panden was in het
begin reeds aanleiding tot aan
scherping van de waarderingscrite
ria en in een aantal gevallen een
hernieuwde toetsing. Voorts heeft
met name in de provincie Noord-
Brabant om uiteenlopende rede
nen een aantal wisselingen van
MlP-personeel plaatsgevonden.
Ook dit kwam de snelheid van
werken niet ten goede. Tenslotte
heeft ook het eindadvies van de
provincie Noord-Brabant aan de
Minister van OCW aanzienlijk
meer tijd gekost dan geraamd.
Al met al was het reeds 1999 toen
de provincie Noord-Brabant de
adviezen met bijbehorende be
schrijvingen van de voorgedragen
objecten heeft doorgezonden naar
de Rijksdienst voor de Monumen
tenzorg.
Ondanks bestuurlijk en ambtelijk
overleg met genoemde rijksdienst
is op dit moment nog geen defini
tief tijdstip te noemen waarop de
Minister van OCW de besluitvor
ming laat plaatsvinden. Gestreefd
wordt om vóór 2001 de aanwij
zingprocedure afgerond te heb
ben.
Al met al een tamelijke teleurstel
ling zowel voor het gemeentebe
stuur van Bergen op Zoom als de
betrokken eigenaren.
Immers naast subsidie- en garan
tiefaciliteiten bij restauratie van
rijskmonumenten is juist hier het
voordeel ten opzichte van een ge
meentelijk monument het hebben
van fiscale aftrekbaarheid voor
jaarlijks onderhoud van het rijks
monument. Bij het uitblijven van
een beslissing of een pand rijks
monument wordt, loopt men deze
aftrekpost mis!
Welke panden zijn nu zoal
voorgedragen?
Zoals eerder gemeld gaat het om
voor de oude gemeente Bergen op
zoom om circa 90 objecten en
voor de voormalige gemeente Hal
steren (ja, ook deze objecten wor
den niet vergeten) om 9 objecten.
De opgenomen panden hebben
vanuit diverse optieken een meer
dan gemeentelijk belang. Dit kan
zijn vanwege de architect van het
object. Zo zijn de Van Genk archi
tecten voor de regio van belang
geweest. Reden waarom bijvoor
beeld de Mariahoek (Steenbergs-
estraat 1) en het 'torentje van Van
Genk' (Stationsstraat 12/hoek
Wassenaarstraat) in de voorgedra
gen lijst zijn opgenomen.
Daarnaast zijn de meeste panden
van de Stationsstraat eveneens
voorgedragen. Hier is met name
het ensemble van de straatwand
die heel gaaf bewaard is gebleven,
een belangrijk gegeven. Voor wat
betreft Halsteren gaat het bijvoor
beeld om het hoofdgebouw en
naastgelegen paviljoen van het
psychiatrisch ziekenhuis Vrederust
en enige boerderijen in het bui
tengebied.
Het voert in dit kader te ver om
alle panden limitatief op te som
men. De echte monumentenlief
hebber kan evenwel bij het bureau
monumentenzorg van de ge
meente Bergen op Zoom een
93