Streekmuseum Den Aanwasin Ossendrecht De Waterschans nr. 2 2000 Drs. GA Huijbregts Hoe het museum tot stand kwam In maart 1977 had in de volksabdij Onze Lieve Vrouw ter Duinen de oprichting plaats van de heemkun dekring 'Het Zuidkwartier'. Dat kwartier omvatte van ouds de ge meenten Ossendrecht, Woensdrecht (met Hoogerheide), Putte en Huij- bergen. Deze laatste plaats heeft echter een eigen heemkundekring (en ook een museum). De nieuwe kring sloeg aan. Het aan tal leden groeide van 70 naar 600. Dat dankt zij niet 't minst aan haar vele en veelsoortige activiteiten, ge stimuleerd door een inspirerende groep van ijverige vrijwilligers. Zo kent 'Het Zuidkwartier' maar liefst vijftien werkgroepen, o.a. een voor toponymie, archeologie, oude handwerktechnieken, genealogie, fotografie enz. Behalve het bestuur is er een redactieraad voor de Kro niek van de kring. Tijding geheten, en een zeer actieve werkgroep voor het museum 'Den Aanwas'. Een heemkundekring is al gauw een verzamelinstelling voor objecten uit grootmoeders tijd of soms lang daarvoor. De vraag rijst dan: 'Waar laten we het allemaal?' Zo ging het ook in Ossendrecht. Daar stond in het stichtingsjaar van de kring een vervallen en uitgewoond herenhuis op het adres Aanwas 29. De woning had al een hele geschiedenis met meerdere verbouwingen en aanpas singen achter zich. Ze ligt in de Zuidpolder en die is van 1743. Het pand stond in 1978 op naam van Cesar Odilon Maria Mattheeus- sens, een familienaam die herinnert aan de cichorie- of peekoffiefabrie- ken van Ossendrecht. Jarenlang was het herenhuis een statige woning geweest voor de Matheussens met een fabriek om de hoek. Later werd het huis verhuurd en toen de huur ders wegbleven begon het verval. Desondanks werd het pand in 1978 als monument geregistreerd met de omschrijving: 'Grotendeels gepleis terd pand zonder verdieping en met hoog, door pannen gedekt zadeldak tussen puntgevels, wellicht 18de eeuws. Voorgevel van 19de eeuws ka rakter met houten kroonlijst. Ven sters met luiken'. In 1986 gingen erbij 'HetZuidkwar tier' stemmen op om de woning als Het museum na de restauratie. 96 De Waterschans nr. 2 2000 museum in te richten. Er was veel lef voor nodig om zoiets te opperen, want dak en zolder waren zo rot dat geen aannemer er zich op waagde. Dat durfden wel de vrijwilligers van de kring. Onder leiding van Leo Timmermans stortten ze zich met zoveel enthousiasme op het pand dat de betrokken gemeentebesturen hun aanvankelijke scepsis lieten va ren en met geldelijke steun over de brug kwamen. Zo kon op 5 juni 1987 het museum worden geopend, net op tijd voor het grote feest van 800 jaar Ossendrecht. Ook daarna moest er nog veel ge beuren. De werkgroep zorgde voor een nieuw dak en voorzag de zolder van een betrouwbare vloer van on geveer 120 vierkante meter. Dankzij de steun van vooral de Rijksdienst voor Monumenten, van de Rabo bank en van de gemeente Ossen drecht kon het museumbestuur een meer ingrijpende restauratie realise ren. Met de eigenaar was inmiddels een bruikleenovereenkomst afgeslo ten, die later door de welwillende medewerking van Mattheeussens en de steun van overheid en particulie ren in een aankoop kon worden omgezet. Het museum is thans in bezit van een aparte stichting met leden van o.m. de heemkundekring. In 1994 waren verbouwing en in richting zover gevorderd dat tot een regelmatige openstelling kon wor den overgegaan. De vaste museumcollectie Zoals de meeste streekmusea heeft ook 'Den Aanwas' een rijk geva rieerde, vaste collectie. De bezoeker doet daardoor soms aardige ontdek kingen. De inrichters hebben een overzichtelijke ordening aange bracht. Beneden is een stijlkamer met passende meubelen en ge- baiiksvoorwerpen. De bezoeker kan zich zo een idee vormen van een deftige dorpswoning uit de 19de eeuw, zeker als hij het gehele pand erbij betrekt. Dat karakter behield het huis trouwens tot in de jaren ze stig van de 20ste eeuw. De zolder is door de werkgroep omgetoverd in een dorpspleintje met huisjes en werkplaatsen in oude stijl. Men vindt er op ware grootte een bakke rij, een smidse, een tinimerwinkel tevens wagenmakerij, een schoen- lapperij, een klompenmaker en een bedrijfje voor paardentuig. Via de op verantwoorde wijze ingerichte boerenkeuken van omstreeks 1900 kunnen we in de kelder komen, waar de interessantste vondsten van de werkgroep archeologie staan ten toongesteld. Veel herinnert natuurlijk aan het verleden van de plaats. Zo zijn er souvenirs aan de twee bekendste vrouwen uit Ossendrecht: Kaatje Dierkx (1866-1900), beter bekend als zuster Marie Adolphine, en Jo hanna Paulina Musters (1878-1895), beter bekend als prinses Paulientje. Kaatje Dierkx trok als missiezuster naar China en stierf daar de martel dood. Op 1 oktober a.s. wordt zij door de paus heiligverklaard (Zie ook de bespreking van de door Ad van Velthoven geschreven biografie van Marie Adolphine, in dit num mer). Prinses Paulientje geldt als 'het kleinste vrouwtje aller tijden'. Een van de vertrekken bevat heel wat herinneringen aan deze prinses. Onlangs werd het museum verblijd met een originele, onvervalste toog uit een Ossendrechts cafeetje van weleer. Aan deze bar kan de bezoe ker thans een kopje koffie drinken zoals zovelen voor hem hebben ge daan. Opnieuw traden vrijwilligers aan voor het opknappen en plaat sen en zelfs gedeeltelijk aanvullen van dit fraaie meubelstuk. Wisselexposities Vanaf het begin stond het organise ren van tentoonstellingen hoog in het vaandel van 'Het Zuidkwartier'. Reeds op 16 oktober 1987 kon het museum zijn deur openen voor een fototentoonstelling over '800 jaar Ossendrecht'. Het jaar daarop liet Ja nus van Pul zijn oorlogscollectie zien onder de titel '45 jaar bevrij ding'. Er was behoefte aan meer expositie ruimte. Het bestuur droomde van een galerij achter het hoofdgebouw, maar moest zich tevredenstellen met een houten noodgebouw. Toch overheerste de vreugde. Het gebouw kon met weinig geld worden overge nomen en de vrijwilligers deden weer de rest. Op 7 oktober 1994 vierde Ossendrecht feest, omdat het 50 jaar geleden was dat de Canade zen het dorp bevrijdden. Ook dat feit greep het museum aan voor een tentoonstelling met als thema: Os sendrecht in oorlogstijd. De exposi ties mogen zich tot nog toe steeds verheugen in een grote belangstel ling. Ik herinner me ook een expositie over de geschiedenis van de polders onder de rook van Antwerpen, inge richt in samenwerking met de BASF van de Scheldestad, een bedrijf dat het landschap vlak bij Ossendrecht zo drastisch veranderde. Met een foto-expositie die ook veel belangstelling trok. circa 1000 be zoekers, werd het jaar 1999 afgeslo ten. Het thema was toen: 'Mensen uit de Zuidwesthoek werkzaam in de luchtvaart'. De relatie met het vliegveld Woensdrecht en de daar gevestigde industrie (Fokker!) was duidelijk. Ook dit jaar is er wederom een ten toonstelling, nu over het jaar 2000. Het is in hoofdzaak een activiteit van de fotowerkgroep. Op de expo sitie ziet men opnamen van typi sche plekjes van de Zuidwesthoek rond 1900 en men kan die dan ver gelijken met recente foto's van die zelfde plekjes. Verder laat de ar- cheologiegroep haar jongste vond sten zien, in hoofdzaak potten, be kers en munten, die zijn gevonden bij opgravingen op de plaats van een boerderij van omstreeks 1600. Enkele praktische gegevens Het adres van het museum is: Den Aanwas 29, 4641 JE Ossendrecht. Telefoon: (0164) 612546. Opening stijden: Elke 2de en 4de zondag van de maanden april tot en met okto ber van 13.30 uur tot 16.30 uur. Groepen bovendien op afspraak. Toegangsprijs: gratis. Voor groepen van minstens 15 personen één gul den per persoon. Openbaar vervoer bus 105 vanaf NS-station Bergen op Zoom. NB. Bij het schrijven van dit artikel mocht ik veel medewerking onder vinden van de heer L. van den Bergh, onder-voorzitter van de Heemkundekring 'Het Zuidkwar tier'. Hij was ook bereid mijn con cept kritisch door te nemen, waar voor mijn oprechte dank. De heer RJ. van den Bussche schreef in de jaargang 1994 van Tijding een uitge breid artikel over de wording van het museum. Daarvan heb ik een dank baar gebaiik gemaakt. Illustratieverantwoording Tijding 1994, nr.3. pg 31. 97

Periodieken

De Waterschans | 2000 | | pagina 24