De ontwikkeling van de weervisserij in Bergen op Zoom vanaf 1530 tot 1914 De Waterschans nr. 3 2000 bouwde synagoge. Hij bleef niet slapen: na een uitgebreid diner ver trok hij naar Terneuzen. Bovenstaande hoogtepunten zijn een subjectieve keuze. Veel onder werpen zijn niet aan bod gekomen zoals sport, gezondheid, armen zorg, muziek, literatuur, schilder kunst, enzovoorts. De bedoeling was dat het overzicht een beeld zou geven van het belang van de lang verguisde negentiende eeuw. Er is meer geweest dan revoluties, armoede en slechte werkomstan digheden. Onze voorouders heb ben de verbazing beleefd die de technische vernieuwingen onge twijfeld hebben gewekt. Maar zij hebben ook de slechte werkom standigheden in de fabrieken mee gemaakt en de lange werkdagen voor een karig loon. De negen tiende eeuw is de basis geweest voor het comfortabele leven van nu. U kunt zich nog een beeld vormen van de Bergse architectuur van de negentiende eeuw. De tentoonstel ling De nieuwe stad is nog te zien tot en met 21 oktober tijdens de openingsuren van de archiefdienst. Aan de hand van bouwtekeningen en zo mogelijk met foto's uit de ontstaansperiode van de gebouwen wordt een beeld gegeven van de ar chitectuur in de late negentiende en de vroege twintigste eeuw. Re cente foto's geven de huidige situ atie weer. Openingstijden van de Gemeente lijke Archiefdienst: maandag gesloten dinsdag 10.00-21.00 uur woensdag t/m vrijdag 10.00-17.00 uur zaterdag 09.00-12.00 uur Literatuurlijst 118 De Waterschans nr. 3 2000 C. in 't Groen Wie Bergen op Zoom kent, denkt allereerst aan vastenavond en aan de kermis. En in één adem noemt hij de drie A's: aardbeien, asperges en ansjovis, sinds jaar en dag de specialiteiten van de stad. En van die drie A's nemen ansjovis en de ansjovisvisserij wel een heel bijzon dere plaats in. Daar is een aantal redenen voor: de unieke lekkernij, de unieke vismethode en de tradi tie van erfelijk gebruiksrecht van de gronden van de weervisserijen. De weervisserij is dan ook behouden gebleven als cultuurhistorisch erf goed. Het ontstaan Zoals de stad Bergen op Zoom door de eeuwen heen gevonnd is door ecologische en politieke fac toren, kenmerkt de geschiedenis van de weervisserij zich door soort gelijke factoren. Na de St. Felix- vloed in 1530, een ramp voor de stad, heeft de ansjovis de verdron ken landen ontdekt als paaiplaats. Deze ontdekking blijkt een zegen voor de vissers. Tegelijkertijd ont staat een langlopend conflict over de visrechten. Het viswater be hoorde, toen het land nog niet ver dronken was, tot het bezit van de heren van Reimerswaal. De vissers uit Reimerswaal claimen de rech ten en krijgen die van de Staten van Zeeland in 1579. In politieke on derhandelingen in hetzelfde jaar over de legering van een garnizoen in Bergen op Zoom neemt de mar kies de visrechten op het verdron ken land mee. Met instemming van de Staten van Zeeland krijgt Bergen op Zoom het exclusieve recht op bevissing van de Schelde en het verdronken land van Zuid-Beve land (1). Het gilde De conflicten blijven bestaan: over rechten (2), over al dan niet recht matige vangsten en over hinderlijke vismethoden voor collega-vissers en voor schippers. Dit is inherent aan het vissersberoep. In Bergen op Zoom ontwikkelt de visserij zich voorspoedig. Ansjovis is al snel een veelgevraagd artikel, getuige de le vering van schotels ansjovis aan het stadhuis in 1649 (3) en de vennel- ding in 1696 in de 'Nieuwe Cronyk van Zeeland' van M. Smallegange (4). In 1673 wordt als gevolg van de voorspoedige ontwikkeling een vis- sersgilde opgericht. Dit gilde ziet zich belast met de volgende taken: het handhaaft o.a. de orde, ont werpt regels en bemiddelt tussen de vissers en de rentmeester van de markies. Zo neemt het gilde de weervisserijen in pacht van de rent meester van de markies en ver pacht ze door aan de meestbie- 119 .••/a...: fc- Ajb.6 Het eerste postkantoor in Bergen op Zoom aan de Kortemeestraat, 1867. W. Blok en L.J. Weys, Van Genk: een kunst- clan uit de tweede helft van de 19de eeuw: ar- chitecten-beeldhouwers-kunstschilders. Ber gen op Zoom 1977; H.FJ.M. van den Eeren- beemt. Ontwikkelingslijnen en scharnierpun ten in het Brabants industrieel bedrijf 1777- 1914. Tilburg 1977; Gedenkschrift ter gelegen heid van de 50ste verjaardag van de overname der concessie van de waterleiding door de ge meente. Bergen op Zoom 1950; WA van Ham, Merck toch hoe sterck, bijdragen tot de geschiedenis van de vestingwerken van Bergen op Zoom. Studies uit Bergen op Zoom 4. Bergen op Zoom 1982; Het bedrijf van de NV P. J. van Mechelen te Bergen op Zoom. over druk uit 'Handel en Industrie', 1954; H.P.H. Jansen, Kaletidarium geschiedenis van de lage landen in jaartallen. Utrecht/Antwerpen 1971; AH.M. Kerkhoff, Het Franse hospitaal te Bergen op Zoom 1810-1814 in: Nederlands Militair geneeskundig tijdschrift. Den Haag, 1999.jg.52, 1999 nr. 5 p. 165-174; P. Meijer, De Registres Civiques van Bergen op Zoom en Wouw: voer voor genealogen. In: De Water schans. Bergen op Zoom 1999. jg 29. 1999 nr. 4 p. 156-158; J.G. M. Sanders (eindred.), Van meters en schatters. 's-Hertogenbosch 1998; C.D. Vanwesenbeeck (eindred.), Bergs monumentenboek. Monumentale architectuur in Bergen op Zoom. Bergen op Zoom 1995; A Sijstermans, De koninklijke landmacht in Bergen op Zoom: een beschrijving van de mi litaire geschiedenis van 1815 tot heden (type schrift); C. Vanwesenbeeck, Van kolen tot biogas 125 jaar gasfabriek, 1858-1983. In: De Waterschans. Bergen op Zoom 1983.jg 13. 1983 nr. 3 p. 10-13; C. Vanwesenbeeck, De geschiedenis van de openbare drinkwatervoor ziening te Bergen op Zoom. Bergen op Zoom 1985; C. Vanwesenbeeck, Koninklijke bezoe ken te Bergen op Zoom. In: De Waterschans. Deel 2. Bergen op Zoom 1987; C. Vanwe senbeeck, West-Brabant in de nieuwste tijd: 1814-1970. In: De geschiedenis van West-Brabant een verhaal apart. Cursus boek. 's-Hertogenbosch 1988; C. Vanwesen beeck. IJzer en suiker, ingrediënten van een nieuwe industrie in Bergen op Zoom in de 19de eeuw. In: De Waterschans. Deel 1. Ber gen op Zoom 1996. Illustratieverantwoording: Alle illustraties af komstig uit de Gemeentelijke Archiefdienst Bergen op Zoom. Afb.l. Perspectieftekening van een zalmsteek. Te zien zijn de haaks op de steek gemaakte 'bouten' en de wijze waarop de juiken daaraan bevestigd werden. Meestal stonden bou ten en fitiken aan beide zijden van de steek. In verband met de overzichtelijkheid zijn ze hier slechts aan één zijde weergegeven.

Periodieken

De Waterschans | 2000 | | pagina 10