wx<i MAm De Waterschans nr. 3 2000 A '31 Aft).5. Twee zegels van de stad Bergen op Zoom. Een zegel van Jan II van Glymes en een zegel van het kapittel van de St.-Gertrudiskerk van Bergen op Zoom. veel worden opgebracht als in 1467. 16. Jan metten Lippen in dienst van Maria en Maximiliaan 1477-1482 De plotselinge dood van Karei be tekende voor velen een verade ming. Van zijn 19 jarige dochter was niemand bang. Maria kreeg geen tijd om het verlies van haar vader te verwerken. Drie proble men vroegen dringend om een op lossing. In haar landen waren grote spanningen, met name in Vlaande ren. De jonge vorstin riep de hulp in van de Staten-Generaal. Die be gonnen met voor zichzelf het recht op te eisen, om eigenmachtig bij een te komen. Onder Filips en Ka- rel moesten ze wachten op een uit nodiging van de vorst. Verder be paalden ze dat voor elke oorlogs verklaring hun toestemming nodig was en dat het parlement van Me- chelen werd opgeheven. Enkele ge westen hadden nog hun eigen wen sen. Maria gaf toe en tekende het ene Groot Privilege na het andere. Een tweede probleem was de oor log met Frankrijk. Lodewijk XI be zette prompt Bourgondië en daar mee ging het stamland van het Bourgondische huis voorgoed ver loren. Men was er in de Nederlan den niet rouwig om. Ook het Duitse Bourgondië of Franche- Comté werd door de Franse koning aangevallen evenals Artesië (Artois) en Henegouwen. Waar zou Lode wijk ophouden? Zelfs Vlaanderen voelde zich al bedreigd. Dit graaf schap was immers voor een groot deel een Frans leengebied. Het derde probleem van Maria was met wie ze zou trouwen. Aan ge gadigden geen gebrek. Haar voor keur ging uit naar de één jaar jon gere aartshertog Maximiliaan van Habsburg, maar Lodewijk XI bood haar zijn zevenjarige kroonprins Karei aan in ruil voor vrede en dat was aantrekkelijk voor Vlaanderen en Brabant. Maria koos toch voor Maximiliaan en smeekte hem om zo spoedig mogelijk naar Gent te komen, liefst met een leger om Lo dewijk een halt toe te roepen. Zelf stuurde ze circa 750 soldaten onder leiding van Cornelis van Zevenber gen en Filips van Kleef ter verster king van de stad Valenciennes. Jan van Walhain reisde in opdracht van zijn hertogin naar Parijs om van de Franse koning de door hem bezette gebieden terug te eisen, zonder re sultaat evenwel. Op 19 augustus 1477 trad Maria in het huwelijk met Maximiliaan en zo volgde de dy nastie Habsburg het Bourgondi sche huis op. De echtgenoot had een leger meegebracht en daarmee versloeg hij de Fransen in 1479 bij Guinegate. Jan van Walhain en Cornelis van Zevenbergen droegen het hunne bij aan de zege. De inwoners van Bergen op Zoom snakten naar vrede. Het stadsbe stuur bepaalde op 16 juli 1479 dat er twee keer per week, op dinsdag en op vrijdag, een processie gehou den moest worden om de vrede af te smeken. De handel had veel last van het krijgsgewoel en de stad moest 1200 kronen extra opbren gen voor de oorlogskas. De proces sies hielpen, want na de zege bij Guinegate in Noord-Frankrijk staakte Lodewijk XI de strijd. Op 15 augustus vierde Bergen op Zoom dat met een feestspel, opgevoerd door de rederijkerskamer van de 'Gesellen der Vruechdenblomme' en een groot vreugdevuur. Ruim een week later bood het stadsbe stuur heer Jan, diens zonen en hun vrienden, een grandioos feestmaal met cadeaus aan. Maria en Maximiliaan beloonden de trouw van Bergen op Zoom door het bekrachtigen van de privi leges van de twee vrije jaarmarkten en van de tolvrijdom in Holland en Zeeland. Net als in 1452 rees tegen dat laatste verzet in de steden van die gewesten. De rekenkamer van Holland en Zeeland weigerde om de tolvrijdom te registreren en daarmee verloor dit voorrecht zijn waarde. Om de nazie bij te leggen heeft Maximiliaan toen de tolvrij dom wat gematigd. Het bleef niet lang rustig, want een jaar later treffen we Jan metten Lip pen in Luxemburg aan, waar hij te gen de Fransen vocht. Ook de bin nenlandse twisten hielden aan, vooral in Vlaanderen. De stad Brugge zag haar handel achteruit gaan, terwijl die van Antwerpen, Bergen op Zoom en Middelburg groeide. Dat was voor de stad aan het Zwin moeilijk te verteren. Gent was gewend om een dominerende 130 De Waterschans nr. 3 2000 positie in Vlaanderen in te nemen. Ook deze stad kon niet verdragen dat aan die macht alsmaar werd ge tornd. Filips de Goede, Karei de Stoute, Maria de Rijke en Maximi liaan, alle vier hebben ze grote pro blemen gehad met de Gentenaren. Natuurlijk probeerden de Vlaamse steden de steun van Brabantse en Hollandse steden te winnen, maar Jan II bleef trouw aan zijn hertog(in) en zijn stad volgde hem daarin. Zo trok Jan met Maximili aan naar het opstandige Leiden, waar de Hoeken de oude twisten met de Kabeljauwen oprakelden. Leiden onderwierp zich weer. Datzelfde jaar, 1481, kocht Jan II van de rijke familie Van der Dilft de heerlijkheid Borgvliet met de wa rande jachtterrein), het recht van de visserij binnen- en buitendijks en het vijfzesde deel van het veer te Vijfhuizen, een gehucht onder Borgvliet. Het verworven gebied was een apart leengoed van de her tog van Brabant. Er stond ook een kasteel, waar Jan II zich na 1487 graag terugtrok. In 1482 overleed onverwacht Ma ria de Rijke. Zij liet Maximiliaan achter met drie jonge kinderen. Volgens haar testament werd haar man voogd van de kinderen en re gent van haar landen. Vlaanderen ging met dat laatste niet akkoord en benoemde zelf een regent- schapsraad van enkele hoge ede len. Dat gaf natuurlijk opnieuw spanningen tussen Vlaanderen en Maximiliaan. Gent en Brugge drukten een vrede door met Frankrijk, waarbij ze zelfs het drie jarige dochtertje van Maximiliaan en Maria aan Frankrijk uitleverden als toekomstige bruid van de Franse kroonprins Karei. Als hu welijkscadeau mocht de kleine Margaretha Franche-Comté en Ar tois aanbieden. Maximiliaan was uiteraard woedend, maar was niet direct in staat om in te grijpen. Bij de vredesonderhandelingen was een belangrijke rol weggelegd voor Jan van Walhain, maar ook hij kon niet verhinderen dat de bepalin gen verre van gunstig waren voor zijn leenheer. Jan metten Lippen kreeg de eervolle, maar tevens trieste opdracht het prinsesje naar het Franse hof te brengen, waar ze voor haar latere taak zou worden opgevoed. Deze door Maximiliaan absoluut niet gewilde vrede van Atrecht was voor Bergen op Zoom toch een reden voor een vreugde feest, zo blij was men dat de oor log voorbij was. 17. De familie Glymes tijdens het eerste regentschap van Maximili aan van Habsburg 1482-1494 Het bleef ook na de dood van Ma ria een moeilijke tijd voor de Ne derlanden. Tussen Maximiliaan en Vlaanderen namen de spanningen alsmaar toe. De regent kon het Gent niet vergeven dat het de vrede van Atrecht had doorgedrukt. In 1483 vernam hij tot zijn vreugde dat Lodewijk XI was overleden, maar met Gent raakte hij daarop in een complete oorlog verzeild. Den- dermonde koos de kant van Gent, maar werd door Maximiliaan en Jan van Walhain tot overgave ge dwongen. Jan II bleef met Bergen /Vd'-O - A WV2) A.fb.6. Kaartje van de Bourgondische vorstendommen. Ze zijn gearceerd; de verticaal ge arceerde werden door Frankrijk veroverd na de dood van Karei de Stoute. Let ook op de grens tussen Frankrijk en Duitsland. 131 ^3±y, ELD. v A nl werper&t- &ruW- Me&telenS*:r VLAAN DEREN Nameh. Luik jj, GO HENE-.AT—i trecht GOUWEN LUaEm- BURG Senl/s 19-93 BERRY Qr HERT 111 111 BOURGONDIË Murten 19-75 ZW. EEDG. Grartson 1976 BOURBON 11 Veroverd door Lodewijk M Grens Lusschen Frankrijk en het H.Roomsche Rijk

Periodieken

De Waterschans | 2000 | | pagina 16