Boekbespreking
De Waterschans nr. 3 2000
bevinden zich op een hoogte van
bijna vijf meter in de galerij, achter
de kaïin van de tudorbogen, tussen
de arduinen kolommen. Hoewel
daarin wel een met mortel dichtge
smeerd dookgat voor het bevestigen
van een daiiper of iets soortgelijks is
gevonden was het niet goed voor te
stellen hoe dat de afwerking er daar
oorspronkelijk uitgezien zal hebben
en bevestigd zal zijn geweest.
Zo duidelijk dus als de gegevens
voor de reconstructie zich tot dan
hadden gemanifesteerd zo onbegrij
pelijk was het hoe met dit aspect
moest worden omgegaan.
Ondanks de dookgaatjes in de sluit
stenen is het moeilijk denkbaar dat
er natuurstenen daiipers hebben
gehangen. Dit vanwege de beschik
bare aiimte, de profilering van de
pal aanliggende tudorbogen en het
gewicht van steen. De muraaldrui-
pers in de noord-, west- en oost-
wand bezitten allemaal aan de ach
terzijde een staartstuk waanuee ze
zijn opgenomen in de muur. Maar
zo'n constructie was aan de zuid-
wand, bij de geprofileerde tudorbo
gen, niet mogelijk. Er waren verder
ook geen aanwijzingen voor ander
soort bevestigingen. Na overwegin
gen is uiteindelijk de voorkeur gege
ven aan een soort druipers in hout
maar wel in maat en vorm als de
vrijhangende exemplaren. Ze zijn
gecontramald tegen het profiel van
de tudorboog, zijn minder zwaar en
eenvoudiger te bevestigen dan steen.
In deze is gekozen om geen uitbeel
dingen toe te passen ontleend aan
de flora maar de expressie te verleg
gen naar de fauna. Dit om enige va
riatie te bereiken maar vooral ook
om de afwijking van de decoratie te
accentueren. Voor de afbeeldingen
is als inspiratiebron gekeken naar
dierfiguren en aanverwanten die
voorkomen op de Christoffel-
schouw in de Hofzaal welke ook in
het eerste kwart van de zestiende
eeuw is vervaardigd.
De acht ornamenten zijn stuk voor
stuk verschillend uitgevoerd. Eerst
werden ze door de kunstenaars in
klei geboetseerd en na instemming
van de bouwdirectie in gips afgego
ten. Het zijn producten uit het
beeldhouwatelier Kemperman te
Bergen op Zoom en vervaardigd
van de houtsoort Limba, samenge
steld, watervast verlijmd. Met be
hulp van Keimmineraalverf zijn ze
egaal natuursteenkleurig geschil
derd. Uitgebeeld werden, begin
nend bij de oostgevel, vanaf de Ma
riakapel dus:
- Engeltje met banderol (een soort
putto)
- Leeuw (afb. F)
- Muilezel met wapenschild en
helm met pluim (afb. G)
- Ramsvacht met schakels van het
Bourgondisch vuurslag motief.
Hiermee wordt gerefereerd aan
de prestigieuze orde van het Gul
den Vlies waarin Jan III van Gly-
mes in 1481 als eerste Bergse
Heer was opgenomen
- Slakken
- Gevleugelde en vuurspuwende
draak
- Monsterdier (luipaard?)
- Dolfijnen
Tot besluit
Als men over de grote binnenplaats
en door de galerij loopt, gebeurt
dat vaak in gedachten, zich niet ge
heel bewust van het bijzondere van
de omgeving. Maar de galerij en de
overwelving zijn op zich toch zo
uitzonderlijk dat een bewuste na
dere aanschouwing en beleving ze
ker de moeite waard zijn. Wellicht
kan dit verslag daarbij helpen of de
142
De Waterschans nr. 3 2000
bezoeker er met andere ogen naar
laten kijken. Met de reconstructie is
een historisch juist en technisch
hoogstaand stuk vakwerk geleverd.
Dat was doenlijk mede door he
dendaagse inzichten en ervaring.
De totstandkoming was gewoon
een zeldzaam gebeuren voor allen
die er bij betrokken waren.
NB. 1. Met dank aan Lonneke van
Hal voor haar medewerking aan
het tot stand komen van dit artikel.
2. De auteur van dit opstel was als
projectleider zeer nauw bij de ge
hele restauratie van het Markiezen
hof, en daardoor bij het onderzoek
naar en de uitvoering van de re
constructie van het gewelf betrok
ken.
Geraadpleegde publicaties en
documenten
Illustratieverantwoording:
drs. GA Huijbregts
Vastenavond Uitgeleed! Over ont
staan en betekenis van de Vasten
avond in 't Krabbegat. Krabbegat
2000 (Uitgegeven door 't Veld-
teke).
De leden van 't Veldteke oftewel
'De Schatbewaarders van de vaste
navend' verzamelen trouw alle
voorwerpen, foto's, films, video
banden en andere bronnen die
iets van doen hebben of hadden
met de jaarlijkse vastenavondvie
ring in Bergen op Zoom. Dankzij
deze collectie beschikt de Stich
ting Vastenavend over een uitge
breid archief. Met name de heer
W. Besling heeft in zijn leven een
bijzonder waardevolle vezameling
bijeen weten te brengen.
Het 5x11 - jubileum was voor de
Schatbewaarders een mooie aan
leiding tot het organiseren van een
tentoonstelling in het Markiezen
hof en dat evenement vergezeld te
doen gaan met de uitgifte van dit
boek. Het is een soort naslagwerk
voor iedereen die de betekenis, re
den of achtergrond van een of an
der vastenavondfenomeen wil ken
nen of vertrouwd wil worden met
de talrijke commissies en functio
narissen met hun taken, bevoegd
heden en rol in de Bergse vasten
avondviering. Ook het ontstaan
van dit alles en de ontwikkeling er
van in de loop der jaren komen
aan bod.
Het is kortom een fraai uitgegeven
inleiding en gids in de Bergse car
naval. Elke Bergenaar zal bekend
zijn met de Zevensprong, 't Neu-
zebal, Spuit 11, Steketee, Wana, 't
Vallen van de Kraai en de Leut-
neutbon, maar hoe zit dat met
vaktermen als de I.C.B. (erg be
langrijk!), de Blauwe en de Bruine
Schuit, 't Pratje op 't biljart, de
Blekke, de Geheime Kemissie, het
'Boske Soepgroente', de Gevel-
dweil enz. enz? Zelfs geboren Ber-
genaren, zwaar aangetast door het
vastenavondvirus, kunnen er iets
uit leren, laat staan de inwoners
van elders. Zou het geen aanbeve
ling verdienen om allen die hier
heen verhuizen samen met de Ge-
meentegids ook dit boekje van 72
pagina's uit te reiken? Het zal een
nieuwe oplage vergen, want ik
vrees dat het reeds lang uitver
kocht is. Het kostte tenslotte maar
elf gulden.
Illustratieverantwoording:
F. Druiper, leeuw. Nog ongesausd, zoals ontvangen van de beeld
houwer. (1982)
G. Druiper, muilezel met helm, pluim, wapenschild en beenkap.
Nog ongesausd, zoals ontvangen van de beeldhouwer. (1982)
1R. Meischke, 'Het Markiezenhof te Bergen
op Zoom', in: Bergen op Zoom gebouwd en
beschouwd. Alphen aan den Rijn 1987, 1-71;
(2) A Teeuwisse, Techniek van het beeldhou
wen en plastisch vormgeven. Rotterdam 1974;
(3) Kees Booij. 'De Christoffelschouw uit en
thuis', in: Jaarboek de Ghulden Roos Roosen
daal. nr. 33, 1973; (4) AM. Koldeweij, 'De
Vuurslag'. Het Bourgondisch symbool en de
kunsthistorische prijs van de Nederlandse
Kunst- en Antiekbeurs, opgenomen in de ca
talogus van de beurs in 1996, 1997, 1998 en
1999; (5) E. Haslinghuis, 'Bouwkundige ter
men'. Verklarend woordenboek der westerse ar
chitectuurgeschiedenis, bewerkt, 1986; (6) E.
Goethals, Bogen, gewelven, koepelsuitgaven
kunst van bouwen, Brussel 1958; (7) G. Un-
gewitter, Lehrbuch der gotischen konstruktio-
nen, bewerkt, twee delen, Leipzig 1901 en
1903; (8) Tekeningen met toelichtende tek
sten gemaakt gedurende de restauratie Mar
kiezenhof (Het restauratiearchief is onderge
bracht bij de Gemeentelijke Archiefdienst):
blad nr. 835, opmeting reconstructie
noordgevel grote binnenplaats, april 1979,
blad nr. 847, doorsnede - reconstructie, over
galerij en daarboven, juli 1979, blad nr. 912,
vondsten in galerij, nov/dec 1980, blad nr.
914. nieuwe trekstangen voor galerij,
maart/juni 1981, blad nr. 939, oveizicht van
röntgenfoto's door R.T.D. BV te Rotterdam,
februari 1981 (duimconstructie kolommen
grote galerij), blad nr. 919. netgewelf met de
tails voor galerij nr. 26, maart 1981, blad nr.
942, ophangconstructie voor druipers van ge
welven in nr. 26, maart 1981, blad nr. 940.
muraalbogen en reconstructie gewelfribben,
februari 1981, blad nr. 937. doorsneden ge
welven in galerij, februari 1981, blad nr. 991,
houten consoles (kraagstenen) voor galerij en
erker, nov. 1981; (9) Foto's over dit onderwerp
in het uitgebreide fotoarchief dat gedurende
de uitvoering van de restauratiewerkzaamhe
den is ontstaan. De verzameling is inmiddels
geïntegreerd in de fotocollectie van de Ge
meentelijke Archiefdienst te Bergen op
Zoom; (10) Notulen van de bouwvergaderin-
gen van de restauratie in het jaar 1981.
Rijksdienst voor de Monumentenzorg: A en
B. Fotolino Bergen op Zoom: C t/m G.
Vastenavend Uitgeleed. Over ontstaan en be
tekenissen van de Vastenavend in 't Krabbe
gat. 't Veldteke. Krabbegat 2000. p. 50.