Boekbespreking De Waterschans nr. 3 2000 bevinden zich op een hoogte van bijna vijf meter in de galerij, achter de kaïin van de tudorbogen, tussen de arduinen kolommen. Hoewel daarin wel een met mortel dichtge smeerd dookgat voor het bevestigen van een daiiper of iets soortgelijks is gevonden was het niet goed voor te stellen hoe dat de afwerking er daar oorspronkelijk uitgezien zal hebben en bevestigd zal zijn geweest. Zo duidelijk dus als de gegevens voor de reconstructie zich tot dan hadden gemanifesteerd zo onbegrij pelijk was het hoe met dit aspect moest worden omgegaan. Ondanks de dookgaatjes in de sluit stenen is het moeilijk denkbaar dat er natuurstenen daiipers hebben gehangen. Dit vanwege de beschik bare aiimte, de profilering van de pal aanliggende tudorbogen en het gewicht van steen. De muraaldrui- pers in de noord-, west- en oost- wand bezitten allemaal aan de ach terzijde een staartstuk waanuee ze zijn opgenomen in de muur. Maar zo'n constructie was aan de zuid- wand, bij de geprofileerde tudorbo gen, niet mogelijk. Er waren verder ook geen aanwijzingen voor ander soort bevestigingen. Na overwegin gen is uiteindelijk de voorkeur gege ven aan een soort druipers in hout maar wel in maat en vorm als de vrijhangende exemplaren. Ze zijn gecontramald tegen het profiel van de tudorboog, zijn minder zwaar en eenvoudiger te bevestigen dan steen. In deze is gekozen om geen uitbeel dingen toe te passen ontleend aan de flora maar de expressie te verleg gen naar de fauna. Dit om enige va riatie te bereiken maar vooral ook om de afwijking van de decoratie te accentueren. Voor de afbeeldingen is als inspiratiebron gekeken naar dierfiguren en aanverwanten die voorkomen op de Christoffel- schouw in de Hofzaal welke ook in het eerste kwart van de zestiende eeuw is vervaardigd. De acht ornamenten zijn stuk voor stuk verschillend uitgevoerd. Eerst werden ze door de kunstenaars in klei geboetseerd en na instemming van de bouwdirectie in gips afgego ten. Het zijn producten uit het beeldhouwatelier Kemperman te Bergen op Zoom en vervaardigd van de houtsoort Limba, samenge steld, watervast verlijmd. Met be hulp van Keimmineraalverf zijn ze egaal natuursteenkleurig geschil derd. Uitgebeeld werden, begin nend bij de oostgevel, vanaf de Ma riakapel dus: - Engeltje met banderol (een soort putto) - Leeuw (afb. F) - Muilezel met wapenschild en helm met pluim (afb. G) - Ramsvacht met schakels van het Bourgondisch vuurslag motief. Hiermee wordt gerefereerd aan de prestigieuze orde van het Gul den Vlies waarin Jan III van Gly- mes in 1481 als eerste Bergse Heer was opgenomen - Slakken - Gevleugelde en vuurspuwende draak - Monsterdier (luipaard?) - Dolfijnen Tot besluit Als men over de grote binnenplaats en door de galerij loopt, gebeurt dat vaak in gedachten, zich niet ge heel bewust van het bijzondere van de omgeving. Maar de galerij en de overwelving zijn op zich toch zo uitzonderlijk dat een bewuste na dere aanschouwing en beleving ze ker de moeite waard zijn. Wellicht kan dit verslag daarbij helpen of de 142 De Waterschans nr. 3 2000 bezoeker er met andere ogen naar laten kijken. Met de reconstructie is een historisch juist en technisch hoogstaand stuk vakwerk geleverd. Dat was doenlijk mede door he dendaagse inzichten en ervaring. De totstandkoming was gewoon een zeldzaam gebeuren voor allen die er bij betrokken waren. NB. 1. Met dank aan Lonneke van Hal voor haar medewerking aan het tot stand komen van dit artikel. 2. De auteur van dit opstel was als projectleider zeer nauw bij de ge hele restauratie van het Markiezen hof, en daardoor bij het onderzoek naar en de uitvoering van de re constructie van het gewelf betrok ken. Geraadpleegde publicaties en documenten Illustratieverantwoording: drs. GA Huijbregts Vastenavond Uitgeleed! Over ont staan en betekenis van de Vasten avond in 't Krabbegat. Krabbegat 2000 (Uitgegeven door 't Veld- teke). De leden van 't Veldteke oftewel 'De Schatbewaarders van de vaste navend' verzamelen trouw alle voorwerpen, foto's, films, video banden en andere bronnen die iets van doen hebben of hadden met de jaarlijkse vastenavondvie ring in Bergen op Zoom. Dankzij deze collectie beschikt de Stich ting Vastenavend over een uitge breid archief. Met name de heer W. Besling heeft in zijn leven een bijzonder waardevolle vezameling bijeen weten te brengen. Het 5x11 - jubileum was voor de Schatbewaarders een mooie aan leiding tot het organiseren van een tentoonstelling in het Markiezen hof en dat evenement vergezeld te doen gaan met de uitgifte van dit boek. Het is een soort naslagwerk voor iedereen die de betekenis, re den of achtergrond van een of an der vastenavondfenomeen wil ken nen of vertrouwd wil worden met de talrijke commissies en functio narissen met hun taken, bevoegd heden en rol in de Bergse vasten avondviering. Ook het ontstaan van dit alles en de ontwikkeling er van in de loop der jaren komen aan bod. Het is kortom een fraai uitgegeven inleiding en gids in de Bergse car naval. Elke Bergenaar zal bekend zijn met de Zevensprong, 't Neu- zebal, Spuit 11, Steketee, Wana, 't Vallen van de Kraai en de Leut- neutbon, maar hoe zit dat met vaktermen als de I.C.B. (erg be langrijk!), de Blauwe en de Bruine Schuit, 't Pratje op 't biljart, de Blekke, de Geheime Kemissie, het 'Boske Soepgroente', de Gevel- dweil enz. enz? Zelfs geboren Ber- genaren, zwaar aangetast door het vastenavondvirus, kunnen er iets uit leren, laat staan de inwoners van elders. Zou het geen aanbeve ling verdienen om allen die hier heen verhuizen samen met de Ge- meentegids ook dit boekje van 72 pagina's uit te reiken? Het zal een nieuwe oplage vergen, want ik vrees dat het reeds lang uitver kocht is. Het kostte tenslotte maar elf gulden. Illustratieverantwoording: F. Druiper, leeuw. Nog ongesausd, zoals ontvangen van de beeld houwer. (1982) G. Druiper, muilezel met helm, pluim, wapenschild en beenkap. Nog ongesausd, zoals ontvangen van de beeldhouwer. (1982) 1R. Meischke, 'Het Markiezenhof te Bergen op Zoom', in: Bergen op Zoom gebouwd en beschouwd. Alphen aan den Rijn 1987, 1-71; (2) A Teeuwisse, Techniek van het beeldhou wen en plastisch vormgeven. Rotterdam 1974; (3) Kees Booij. 'De Christoffelschouw uit en thuis', in: Jaarboek de Ghulden Roos Roosen daal. nr. 33, 1973; (4) AM. Koldeweij, 'De Vuurslag'. Het Bourgondisch symbool en de kunsthistorische prijs van de Nederlandse Kunst- en Antiekbeurs, opgenomen in de ca talogus van de beurs in 1996, 1997, 1998 en 1999; (5) E. Haslinghuis, 'Bouwkundige ter men'. Verklarend woordenboek der westerse ar chitectuurgeschiedenis, bewerkt, 1986; (6) E. Goethals, Bogen, gewelven, koepelsuitgaven kunst van bouwen, Brussel 1958; (7) G. Un- gewitter, Lehrbuch der gotischen konstruktio- nen, bewerkt, twee delen, Leipzig 1901 en 1903; (8) Tekeningen met toelichtende tek sten gemaakt gedurende de restauratie Mar kiezenhof (Het restauratiearchief is onderge bracht bij de Gemeentelijke Archiefdienst): blad nr. 835, opmeting reconstructie noordgevel grote binnenplaats, april 1979, blad nr. 847, doorsnede - reconstructie, over galerij en daarboven, juli 1979, blad nr. 912, vondsten in galerij, nov/dec 1980, blad nr. 914. nieuwe trekstangen voor galerij, maart/juni 1981, blad nr. 939, oveizicht van röntgenfoto's door R.T.D. BV te Rotterdam, februari 1981 (duimconstructie kolommen grote galerij), blad nr. 919. netgewelf met de tails voor galerij nr. 26, maart 1981, blad nr. 942, ophangconstructie voor druipers van ge welven in nr. 26, maart 1981, blad nr. 940. muraalbogen en reconstructie gewelfribben, februari 1981, blad nr. 937. doorsneden ge welven in galerij, februari 1981, blad nr. 991, houten consoles (kraagstenen) voor galerij en erker, nov. 1981; (9) Foto's over dit onderwerp in het uitgebreide fotoarchief dat gedurende de uitvoering van de restauratiewerkzaamhe den is ontstaan. De verzameling is inmiddels geïntegreerd in de fotocollectie van de Ge meentelijke Archiefdienst te Bergen op Zoom; (10) Notulen van de bouwvergaderin- gen van de restauratie in het jaar 1981. Rijksdienst voor de Monumentenzorg: A en B. Fotolino Bergen op Zoom: C t/m G. Vastenavend Uitgeleed. Over ontstaan en be tekenissen van de Vastenavend in 't Krabbe gat. 't Veldteke. Krabbegat 2000. p. 50.

Periodieken

De Waterschans | 2000 | | pagina 22