IMRICHTHi die GEVAAR, SCHADE of HINDER kunnen veroorzaken. De Waterschans nr. op zijn geworden. Maar hoe dan ook, op een bepaald moment was het met deze Heimo len toch afgelopen. Alleen de res tanten zouden nog jaren dienst doen, als bouwstenen voor De Twee Vrienden. Toestemming voor de bouw B.& W. van Bergen op Zoom ver leenden op 28 mei 1890 ingevolge de Hinderwet aan J. B. Janszoon, broodbakker en herbergier, en J. Eist, winkelier en herbergier, zich molenaars en industriëlen noe mende, vergunning tot het oprich ten van een 'houten windstanderd- korenmolen' op perceel kad. f 862. De aanvragers schreven het college dat de molen zou worden opgetrok ken uit "van der amotie' (afbraak) af komende materialen van de Heimo len en dat hij grotendeels van ei kenhout gebouwd zou worden. Hij zou rusten op vier gemetselde teer lingen, de kast ter buitenzijde ge heel bekleed met hout en de be kapping gedekt met asfaltpapier. De bewerking van graan zou geschie den met een dubbelstel molenste nen, verdeeld over voor- en achter molen. Vlak voor de bouw in Nieuw Borg- vliet begon, zijn de twee vrienden blijkbaar van gedachten veranderd en hebben zij hun keus bepaald op een stenen bergmolen. 1890: in gebruikname De Borgvlietse molen is dus in de huidige vonn in 1890 in bedrijf ge nomen en heeft daarna onopval lend, voor zover je dat van een mo len kunt zeggen, zijn plicht gedaan. Sinds 1890 verheft er zich de ronde stenen windmolen die als sluitsteen boven de molenpoort te lezen geeft: Joh. Babt. Janszoon Jac. Eist 25 juni 1890 J. Sebers 1810 Het laatste jaartal opent de weg voor gissingen; is Sebers mogelijk in 1810 eigenaar van een daar al staande molen geweest? 1914: verkoop aan Van Loon In 1914 werd de molen De Twee Vrienden verkocht aan de heer Fons van Loon, die hem in 1926 over droeg aan zijn broer Piet van Loon. Deze is tot 1956 molenaar geweest en blijkbaar opvallend bekwaam. want op 2 maart 1956 kreeg hij van de Stichting 'De Hollandse Molen' een oorkonde als blijk van waarde ring voor zijn goede vakmanschap als molenaar. Tot 1956 werd de molen keurig on derhouden door de firma Grotere uit Kloetinge, een man die met zijn drie zoons het vak van molenmaker uitoefende. 1956: verkoop aan Van Dorst Piet van Loon verkocht de molen in 1956 aan de heer J. C. van Dorst uit Wouw. Deze had een transportbe drijf met één vrachtwagen en was vooral geïnteresseerd in de schuur als bergplaats en het parkeerterrein. De molen nam hij maar op de koop toe. 1958: molen werkte niet meer Reeds in 1958 heeft de heer Van Dorst de molen stil moeten leggen. Er was geen maalwerk meer en Van Dorst legde zich toe op de fourage- handel. Van Dorst zou het echter triest gevonden hebben als de mo len gesloopt zou moeten worden; daar was hij zeker niet op uit. De toestand van de molen werd als volgt omschreven; 'De heuvel, waarop de molen staat, is fraai be groeid en de molen staat er op het eerste gezicht nog vrij goed bij' (3). Een nadere beschouwing leerde echter dat het houtwerk, vooral van de kap, de tand des tijds slecht doorstaan had. Bovendien had een storm de zware wolfsbalk aan de kap, die dient om de kap te draaien, op twee plaatsen doen afknappen, zodat het staartwiel en de staartbalk tegen het stenen molenlichaam wer den gedrukt. De heer Van Dorst meende dat het meer dan tijd was, wilde men de molen voor het nageslacht behou den, om in te grijpen. Restauratie was nu nog mogelijk, ofschoon die wel kostbaar zou zijn. Een dertig a veertig duizend gulden zou er mee gemoeid zijn. Zijn oorspronkelijke bestemming, malen, zou hij wel nooit meer terug krijgen, dacht men toen. 1977: verkoop aan Lyta In de jaren daarna werd door de ge meente verschillende malen gepro beerd om de molen van Van Dorst over te nemen, maar men kon niet tot overeenstemming komen. Een zoon van Van Dorst heeft eind 1977 het hele complex verkocht aan Lyta b.v., die vermoedelijk plannen voor bebouwing heeft gehad. Achter Lyta blijkt later projectontwikkelaar Luyt- gaarden schuil te gaan. 1978: redding Dan komt tijdens een verkiezings bijeenkomst in het vooijaar van 1978 de zaak plotseling in een stroomversnelling terecht. Een wijk commissie, die al enige tijd bezig was met pogingen om de molen voor de wijk te redden, krijgt tijdens die vergadering de steun van wet houder E. Hartel. Met zijn hulp wordt nog dat jaar de Stichting tot Behoud en Herstel van de molen 'De Twee Vrienden' te Nieuw Borg- vliet opgericht en de stichtingsakte wordt op 28 september dat jaar bij notaris Aarden (gratis) gepasseerd. Bij de nieuwe stichting stond vanaf het begin voorop dat de molen al leen voor de gemeenschap behou den zou kunnen blijven als hij in het bezit van de gemeente kon ko men, maar de pogingen daartoe wa ren allen vastgelopen. De restaura tiekosten werden op 250.000,- ge schat. Op 25 oktober dat jaar komt de heer J. Gunneweg van Monumen tenzorg naar de molen om een on derzoek in te stellen naar de moge lijkheden van een eventuele restau ratie. Hij had vijf uur nodig om een lijvig rapport te kunnen uitbrengen. De Borgvlietse molen kwam op de voorlopige lijst van monumenten te staan en de heer Van Dorst kreeg het advies de molen in de staat te la ten waarin hij zich bevond. Voor één gulden naar de gemeente Op 15 januari 1979 had op initiatief van de heer De Koning van de ver eniging 'De Hollandse Molen' op het kantoor van de Dienst Gemeen tewerken een belangrijke bijeen komst plaats. Aanwezig waren: burgemeester drs. L. J. M. van de Laar, wethouder Har- tel, de heer Van Vianen, de heer Booij, de heer Visser, allen ge meente-ambtenaren, de heer Luyt- gaarden, projectontwikkelaar en ei genaar van de molen, de heer De Koning van 'De Hollandse Molen' en de heer Tiemessen, secretaris van de Stichting tot Behoud en Herstel van de molen 'De Twee Vrienden'. Het was een zeer verrassende verga dering, want bij het begin daarvan deelde de heer Van de Laar mee dat vóór de bijeenkomst de heer Luyt- 148 De Waterschans nr. 3 2000 ^*7 AJb.3. B&W waren van plan de vergunning te verlenen, maar boden eerst nog de gele genheid daartegen bezwaar aan te tekenen. gaarden van 'Aarden Vastgoed b.v.' had toegezegd dat de molen voor het symbolische bedrag van één gul den naar de gemeente zou over gaan. De overdracht zou zo spoedig mogelijk plaats vinden, de ge meente zou de molen direct laten afsluiten en proberen de kap zo goed mogelijk waterdicht te maken. Overigens moeten we hier nog ver melden dat de gemeenteraad aan vankelijk niet akkoord ging met die overname voor 1,-, maar in een volgende raadsvergadering wel (4). Onmiddellijk daarna werd de kap van de molen waterdicht gemaakt. Hiermee stond voor de stichting het sein op veilig en kon serieus aan het herstel van de molen gedacht gaan worden (5). Vermeldenswaard is nog dat het voonnalig woonhuis en de schuur van de firma Van Dorst aangekocht werden door de heer Van Gent van de Kloof die er een exclusief restau rant in wilde beginnen. Te danken aan de burgemeester Dat 'De Twee Vrienden' voor Ber gen op Zoom behouden is gebleven is ongetwijfeld vooral te danken aan het persoonlijk ingrijpen van de heer Van de Laar. Zijn gevoelens kunnen we heel goed begrijpen. De verwerving van de molen is een van de laatste bestuursdaden geweest van de burgemeester, die in decem ber 1981 met pensioen is gegaan. Hij heeft zijn stad niet willen over dragen zonder ten minste een mo len in het silhouet van de Borg vlietse zandrug. Intussen was ook het verslag bin nengekomen van de heer Gunne weg van Monumentenzorg. Het was een lijvig rapport, waaruit bleek dat al het houtwerk in verregaande staat van verwaarlozing verkeerde. Zowel de kap als het kruiwerk zouden in zijn geheel vernieuwd moeten wor den en het staartwerk en de beplan king van de zolders waren in zijn ge heel aan restauratie toe. Maar zo slecht als het houtwerk was, zo goed bleek de kwaliteit van de molen romp. De Belgische rode baksteen had de tijd prachtig weerstaan en dat gold ook voor het voegwerk. De redding van de molen van Nieuw Borgvliet was op het nipper tje, maar toen de restauratie op gang was gekomen is het herstel zeer vlot verlopen. Dat de molen een rijksmonument werd, wil nog niet zeggen dat de overheid verder voor de molen zorgt. De overheid geeft wel subsi dies, maar het zijn primair de mole neigenaren die verantwoordelijk zijn. Een kleine 40 procent van de molens is nog eigendom van de overheid, veelal gemeenten. Voor de overige 600 molens zorgen particu liere eigenaren en meer dan 200 molenstichtingen en verenigingen. De Bergse molen heeft ook heel wat financiële steun ondervonden van het bedrijfsleven. 1980: hulp van de Juniorkamer De molen had nog op een andere manier de wind in de zeilen. Op 29 november 1980 werd in de Hofzaal van het Markiezenhof de Juniorka mer 'Het Markiezaat' geïnstalleerd. De Juniorkamer is een wereldom vattende organisatie, die hulp wil bieden aan maatschappelijke en in ternationale activiteiten. De kamer heeft onder meer een vaste zetel in de FAO., in de Verenigde Naties en in de Raad van Europa. Om als plaatselijke Juniorkamer erkend te worden moet de vereniging een in stallatieproject aanbieden en daar voor had men reeds een jaar vóór de oprichting besloten het project van 'De Twee Vrienden' te kiezen. Bij de installatie van de kamer werd een startkapitaal van f 20.000, - aan de stichting voor de molen aange boden (6). 1980: herstel Toen het besluit voor de restauratie genomen was en subsidie werd toe gezegd is men zeer snel aan het her stel begonnen. Het werk werd opge dragen aan het molenmakersbedrijf J. Bos uit Almkerk. Op 11 december 1979 werden de roeden gestreken, d.w.z. dat de grote molenannen wer den weggenomen, zodat de kap kon worden gelicht. Er werden in de romp maatregelen getroffen om ver der veival te voorkomen en de kap werd in Almkerk praktisch ver nieuwd. In de tweede helft van 1980 werd deze weer op zijn plaats gezet. 1981: eerste oplevering Op 28 november 1981 had de eerste oplevering plaats, waarbij de heer Van de Laar als laatste bestuursdaad in Bergen op Zoom de vang heeft gelicht om "voor de prins te draaien'. Dit is een traditionele vreugde-ui ting in de molenaarswereld, die nog afkomstig is uit de Tachtigjarige Oorlog. Tijdens het beleg van Lei den lieten de bewoners van die stad de korenmolens met ontkoppeld maalwerk draaien om de beleggers, die de stad wilden uithongeren, in de waan te brengen dat er vol doende eten was. 1982: tweede oplevering Op 5 mei 1982 is bij de tweede op levering de molen 'De Twee Vrien den' weer maalvaardig ter beschik king van de Borgvlietse bevolking gekomen. Twee dagen later kreeg de Stichting tot Behoud en Herstel de 149 maken bekend, dat ter VERGU ING tot BURGEMEESTER en WETHOUDERS der Gemeente Gemeente-Secretarie ter inzage ligt, een verzoek met bijlagen van r wonende kadastraal bekend Sectiefièf. No. 18 des middags te uren zaj gelegenheid bestaan om bezwaren tegen dit verzoek in te brengen en deze mondeling en schriftelijk toe te lichten. Zoowel de verzoekers als zij die bezwaren hebben, kunnen gedurende drie dagen vóór het bovengemelde tijdstip, oj) de Secretarie der Gemeente kennis nemen van de ter zake ingekomen stukken. Afgekondigd en aangeplakt den 18^v De SecretarisDe Burgemeester

Periodieken

De Waterschans | 2000 | | pagina 25