-- y-> Boekbespreking zl Z Z Wa Bergse Vastenavendliedjes oe vertelle 4 AfZ.r De Waterschans nr. 4 2000 De wisselende vangsten en de moeizame werkomstandigheden zijn de oorzaak van het al dan niet tijdelijk verlaten van weren. Het vis sersvak is een mannenvak. Het ste ken van de weren en het opdrijven van de vis is zwaar werk. Traditie De werkmethode en het gebruikte gereedschap blijven van generatie op generatie behouden. Ook het type boot waarin men vaart is eeu wenoud: de schouw, de hengst en de hoogaars (4). In 1794 bezitten de weervissers 12 schouwen en 4 hengsten van de in totaal 22 boten (5) (Afb. 1). Van de in de gemeen telijke opgave uit 1859 opgegeven 16 weervissers (Afb.2) betalen er 6 consent voor 4 schouwen en 2 hoogaars (6). De andere vissers va ren met een boot die niet op hun naam staat. Een nevenberoep Het traditioneel werken is een alge meen verschijnsel binnen de visse rij. Er vindt geen vernieuwing plaats, het bedrijf is passief. Pons veronderstelt in zijn onderzoek naar de pekelharingvisserij dat de visserij zich niet ontwikkelt omdat visserij vaak een nevenberoep is (7). En hiervoor zijn een aantal oorza ken aan te wijzen: de geringe ver diensten, de wisselende vangsten en de seizoengebondenheid. Vis sers moeten naast het hebben van een nevenberoep ook de tering naar de nering kunnen zetten, ze ker in Bergen op Zoom waar hoge vaste kosten bestaan in de vorm van de pacht, het weerhout en het zout. De weervissers hebben in Bergen op Zoom in ieder geval sinds het einde van de zeventiende eeuw een nevenberoep (8). Het be roep beurtschipper is het meest duidelijk, maar ook beroepen als korenmeter, bakenmeester en hooi- weger komen voor (9). Het beroep visser is voor de buitenwereld wel het meest bekend daar dit in de pa tentregisters vernield wordt, terwijl ze vrijgesteld zijn van patentbelas ting (10). Een 'eigen' vak De vissers zorgen zelf voor het hele proces van steken tot zouten en de verkoop aan opkopers en op de vis- afslag. Vermoedelijk repareert men zelf zoveel mogelijk boot en netten. De weervissers hanteren ook een 'J ff ft P 7 ff •/"~A ,J t SbV- ,z eigen terminologie. De termen weervisserij, waarde, omvisch, vleuk, stuit, spanjool en knippen zijn typisch Bergs. Het uit traditie ontstane vermeende gebruiksrecht op visserijen is opmerkelijk en 204 De Waterschans nr. 4 2000 vormt een onderdeel van het (groeps)kapitaal van de visser. Vooral dit laatste is ook uniek voor de Bergse vissers. Het familiebedrijf Evenals veel vissersfamilies over de gehele wereld vormen ook de vis sers in Bergen op Zoom familiebe- drijfjes. Het familiebedrijf vormt een stabiele organisatievorm door dat de ondernemingen gedurende lange tijd onder dezelfde familie naam voortgezet worden (11). In Bergen op Zoom zijn dezelfde vis sersfamilies al eeuwen actief. Op de kaart van Hattinga staan twee na men vernield die in de pachtregis- tersvan 1892-1914 ook nog voorko men: La Fontijn en De Haas. Zes van de 15 achternamen in de pachtregisters van 1892-1914 zijn identiek aan zes van de negen ach ternamen in de registers van 1825- 1855: Baaijen, La Fontijn, De Haas, Wakkee, Van Dort, Maas. De flexi biliteit in familiebedrijven is groot. Men heeft nevenberoepen, men leent boten en verhuurt weren door. De gebruikelijke dynamiek in familiebedrijven in de vorm van splitsing van bedrijven vindt in Ber gen op Zoom niet plaats. Het aan tal weren varieert van 15 in 1867 tot 22 in 1892. Weren worden regelma tig verlaten en opnieuw in gebruik genomen, maar niet gesplitst. De bedrijfstak is marginaal. De fami lies vertrouwen op eikaars kunnen en huwen onder elkaar. Typerend is het familiegezegde van de familie Touw: 'de Hazen zitten met Schot ten en Touwen aan de van Dorten vast' (12). In de genealogie van de familie Wakkee komen dezelfde na men voor (13). Bronnen Illustratieverantwoording: Drs. G. A. Huijbregts Door Frans Melsen Bergen op Zoom 2000 Een brok cultuurgeschiedenis Lange tijd beperkten historici zich in hoofdzaak tot het beschrijven van de daden van de in hun ogen belangrijke personen. Dat waren gewoonlijk de vorsten en legerlei ders met de oorlogen als belang rijkste gebeurtenissen. Ook de da den van kerkleiders zoals pausen, abten en bisschoppen en niet te vergeten de heiligen achtte men de moeite waard om aan de volgende generaties door te geven. Politieke geschiedenis, krijgsgeschiedenis en kerkgeschiedenis, dat was dus het hoofdmenu van de geschiedenis wetenschap en Europa stond daar bij in het centrum van de belang stelling. Natuurlijk hadden ook de Arabie ren, de Chinezen en andere meer ontwikkelde volkeren hun historici, maar het heeft lang geduurd voor dat die in Europa bekendheid en erkenning kregen. Het was de Industriële Revolutie die de aandacht vestigde op de rol van de economie en zo ontstond er een nieuwe loot aan de weten schapsboom: economische geschie denis. Voor Karl Marx vormden de economische verhoudingen zelfs de belangrijkste componenten voor een goed begrip van het verleden. Zo tegen 1900 vestigden Franse ge schiedschrijvers de aandacht op weer andere thema's en verbreed den daarmee het terrein van de ge schiedenis aanzienlijk. Nieuwe tak ken waren o.a. sociale geschiedenis, demografische geschiedenis, agra rische geschiedenis, mentaliteitsge schiedenis en culturele geschiede nis. De democratisering leidde tot meer begrip voor iedere mens af zonderlijk. De rol van de gewone man en vrouw in het historisch proces, hun politieke, economi sche en culturele betekenis, hun mentaliteit, hun feesten enz. vorm den steeds meer een studieobject. 205 Ajb.2. Opgave aantal vissers in 1859, in een bijlage bij het jaarverslag van de gemeente dat jaar. |M| MMR t i i t n L l~.-l.JL, ,C Jf. A ircu .4 i c*. a -Y f t.-'.-l./y In (1) Meijer, A.J.M. Aspecten van de visserij op ansjovis. Culemborg 1983; (2) RA, jaarversla gen van hel bestuur der visscherijen; (3) RA, inv.nr. 779-780. 1825- 1865; (4) Beylen. J. van. Schepen van de Nederlanden. Amsterdam 1970, 147-157; (5) GAB. inv.nr. G270. 1794; (6) RA. inv.nr. 1019. 1850-1859; GAB. jaar verslag gemeente 1859; (7) Pons, G. De ba kens verzet. Utrecht 1996. 239; Schot, B. Kwartierstaat Schot. Ongepubliceerd; (9) Touw, CJ. Het vissers- en schippersgeslacht Touw uit Bergen op Zoom. Bergen op Zoom 1980. 2-4; (10) GAB. inv.nr. 1648. 1892; (11) Ginkel. R. van. Elk vist op zijn tij (Z.pl. 1991) 121; (12) Touw. Vissersgeslacht. 2-4; (13) Wak kee. F. Vissers, schippers en andere zeelui in de Bergse familie Wakkee. Bergen op Zoom 1998. ATb.l: GAB, inv.nr. G270; 2: BA. bijlage jaar verslag gemeente 1859. Dit artikel is ontleend aan de eindscriptie De ontwikkeling van de weervisserij in Bergen op Zoom van 1850 tot 1914 t.b.v. de studie Maatschappijgeschiedenis aan de Erasmus- universiteit. q

Periodieken

De Waterschans | 2000 | | pagina 24