Fort de Roovere en omgeving Oproep De Waterschans nr. 4 2000 formaat die alleen met veel precisie en toewijding geklaard kan worden. Dat verklaart ook waarom er zoveel tijd mee gemoeid is. Voor de uit gave van dit register gingen de ge dachten eerst uit naar publicatie in de vorm van een Waterschansaf- levering, maar bij nader inzien is gekozen voor een andere vonn. Omdat het bestuur zich kan voor stellen dat niet alle leden interesse hebben in deze ontsluitingsbron, zal een exemplaar van het register alleen op aanvraag tegen kostprijs plus portokosten toegestuurd wor den. In de volgende aflevering zul len de prijs en de bestelmogelijk heden bekendgemaakt worden. Prof. dr. Arnoud-Jan A. Bijsterveld, sinds december 1999 bijzonder hoogleraar op de mede door het Bra bants Heem ingestelde leerstoel 'Cultuur in Brabant' aan de Katholieke Universiteit Tilburg, doet op het bestuur van onze Kring een oproep om belangstellen den te werven voor een onderzoek. Het gaat om het pilotproject Katholieke Identiteit en Volkscultuur in Noord-Brabant, 1917-1967. In het kader van de leer stoel zal een begin worden gemaakt met een onder zoek naar het rooms-katholicisme als factor in het da gelijkse en maatschappelijk leven van Noord-Braban ders ten tijde van het 'rijke roomse leven' (1917-1954) en de eerste periode van secularisatie (1954-1967). Vragen waarop een antwoord gezocht wordt zijn bij voorbeeld: Wat was de impact van het rooms- katholicisme op het dagelijks leven? Wat betekende het in die tijd om katholiek te zijn en hoe hebben de mensen dat beleefd. Gedacht wordt dan o.a. aan da gindeling, normen en waarden omtrent kleding, hy giëne, voedingspatronen, vrijetijdsbesteding en seksu aliteit, individuele en collectieve devoties, deelname aan bedevaarten en feesten. Het onderzoek zou heel goed uitgevoerd kunnen worden door bestudering van gepubliceerde en onge publiceerde dagboeken en andere ego-documenten (autobiografieën, memoires, losse herinneringen, au tobiografische romans), brieven, interviews (ook in tijdschriften) enz. Er is ook in onze regio vast wel materiaal te over, maar het moet wel verzameld worden. Daarvoor wordt een beroep gedaan op belangstellen den. Na aanmelding op onderstaand adres zullen zij nader vernemen zoals over de wijze van be schrijven van verzamelde bronnen. Volledigheid van de inventarisatie wordt niet nage streefd, wel dat er interessante en informatieve bron nen boven water komen. Bij voldoende belangstelling zullen begin 2001 deel nemers aan het project worden uitgenodigd voor een informele bijeenkomst op de KUB waar dan bijvoor beeld ook al verzameld materiaal kan worden gepre senteerd en vragen worden beantwoord. Belangstellenden kunnen zich aanmelden bij: prof. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld, Prof. Donderstraat 77. 5017 HJ Tilburg. J.CAM. Bervaes Fort de Roovere, fort Pinssen en de daartussen gelegen Ligne zijn de restanten van fortificaties die de waterlinie van het Halsters Laag aan de oostzijde van de Brabantse Zoom rondom Bergen op Zoom begeleiden. Fort Moermont is ge heel verdwenen. Ook de vestingste den Bergen op Zoom en Steenber gen en het fort Henricus behoor den tot dit stelsel. Ze werden in 1628 aangelegd in opdracht van de Staten van Holland en Zeeland, omdat zij vreesden dat de Een dracht tussen Tholen en Halsteren onvoldoende zekerheid bood om de Spaansen te weren van het Zeeuws grondgebied en de Zeeuwse wateren. Fort De Roovere heeft ook na de Tachtigjarige Oor log nog een rol gespeeld bij het be leg van Bergen op Zoom. Daaraan herinneren nog de restanten van de loopgraven die ten zuiden van het fort De Roovere in de stuifzanden zijn gegraven door de Fransen in 1747 gedurende de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748). Zowel het fort als het stuifzandge- bied zijn beplant met groveden- nenbos. De ouderdom doet ver moeden dat dit gebeurd is in het eind van de 19de eeuw, toen veel heidevelden en stuifzandgebieden zijn ontgonnen. De dieper gelegen grachten zijn als weiland in ge- baiik. Waar de gracht te diep was is spontaan een moerasvegetatie ont staan. Het fort De Roovere zelf is in 1961 door de gemeente Halsteren gekocht van een particulier (door de gemeentelijke herindeling van 1997 is het hoofdfort thans in han den van de gemeente Bergen op Zoom). In 1987 ging het bosgebied 162 De Waterschans nr. 4 2000 van de psychiatrische inrichting Stichting Vrederust over in handen van het Brabants Landschap. Bij fort Pinssen zijn delen in handen van particulieren. Wat is de toekomst van dit gebied? Het antwoord op deze vraag kent een inhoudelijke en een maat schappelijke kant en een proces matige /bestuurlijke component. Bij de inhoudelijke kant gaat het om de kwaliteiten en geschikthe den, de potenties van het gebied. Ook bedreigingen moeten hierbij onder ogen worden gezien. Bij de maatschappelijke kant gaat het om de behoeften die er in de maat schappij leven. Daarbij moeten we niet direct uitgaan van de behoef ten van vandaag, maar ook die in de toekomst. Bij het procesmatige en bestuurlijke gaat het om de ver antwoordelijkheden van de eigena ren en hun plaats in het maat schappelijk bestel. De inhoudelijk kant Het landschap van fort De Roovere (Pinssen en Ligne) is de resultante van de geologische ontstaansge schiedenis van het gebied, de na tuurlijke biologische processen die zich daar konden afspelen en de invloed van de mens op die omge ving. Bij dat laatste moet men vooral denken aan het gebruik van de bodem voor agrarische doelein den en als basis voor de militaire verdediging van het achterland. Ge ologisch is de Brabantse Zoom een hoogst interessant gebied. In 1956 promoveerde Helena Dorsser in Utrecht op de geologie van heel West-Brabant. Het meest opvallend is de hoge rug die zich uitstrekt van Merksem tot aan Lepelstraat (Klutsdorp), de Zoom van Bergen op Zoom. De term Brabantse Wal is geïntroduceerd in de jaren ze ventig toen vreemdelingen zich met het gebied gingen bemoeien. Het is gewoon de Zoom. De au tochtone bewoners spreken over 't hoog' (met de oo van voor), ter onderscheiding van de kleipolders aan de westkant ervan en "t laag' of "t leeg' (met de ee van meer) aan de oostkant ervan. Deze pleistocene rug is opge bouwd uit een zeer ingewikkeld netwerk van zandlagen met leem- lenzen. Het geheel is afgedekt door dekzanden, die hier en daar wegge stoven zijn en op andere plaatsen weer zijn afgezet in de vonn van stuifzanden. In de rug hebben zich beekdalen gevormd door de afvoer van grote hoeveelheden water in het verre verleden. Deze beekdalen zijn het best ontwikkeld tussen Ber gen op Zoom en Zandvliet (Molen beek, Mattemburg, Korteven. de Loop noordelijk van Ossendrecht, Laagstraat in Ossendrecht). Maar ook tussen de Kannewielseweg en de Stapelakker in Halsteren loopt zo'n beekje. Zowel bij de Kanne wielseweg als de Stapelakker heeft dit aan de rand tot holle wegen ge leid. De zware blauwe leem werd op een aantal plaatsen afgegraven voor steenbakkerijen. Die vinden we vooral langs de randen van de Zoom in Halsteren (draineerbuizen en holle bouwsteen), ten noorden van Bergen op Zoom (voorheen pottenbakkerijen), in Hoogerheide (baksteen) aan de westkant, in Os sendrecht boven op de rug (dak pannen), in Wouwse Plantage en Huijbergen aan de oostkant. Die Brabantse Zoomrug heeft nog een geologisch bijzonder verschijn sel. Als een parelsnoer liggen een aantal plassen gerangschikt van noord naar zuid. Dat zijn ten noor den van Bergen op Zoom, de Grote Melanen, de Kleine Melanen, het Wasven, de niet meer herkenbare Moerkens, de Wei van Bastiaansen bij het huidige stadspark van Ber gen op Zoom en de Lage Meren ten zuiden van de spoorlijn Bergen op Zoom- Roosendaal. De over gang aan de oostkant van de Bra bantse Zoom naar deze meertjes is hier en daar ook vrij steil zoals bij het voormalige woonwagenkamp de Kortjan, bij de Melanenweg en Langstraat in Halsteren. Tussen de AJb.l. Kaart van H. van Dorsser van de kralensnoer van de zogenaamde meerbodems tussen Bergen op Zoom en Wouw en de vermoedelijke loop van de oorspronkelijke da len. Het gaat om de meest westelijke meerbodems met de twee Melanen. QLOu&? O Halsteren Wouw BEROEM OP ZOOM legenda meer bodems vermoedelijk» meerbodsms stuifzandcand 1 'v:v/w, v.w;

Periodieken

De Waterschans | 2000 | | pagina 3