88M Fraude op fort De Roovere? Het verhaal van een onbeslist conflict De Waterschans nr. 4 2000 Het doel van de stichting is fort De Roovere als cultuurhistorisch erf goed weer beter in beeld te bren gen, zodat alle betrokkenen bereid gevonden worden samen te werken aan een cultuurhistorisch en recre atief (herstel)plan van deze historie in het groen. Als eerste stap zou gekomen moe ten worden tot een landschapsvisie ten aanzien van fort De Roovere en omgeving (de West Brabantse wa terlinie inclusief fort Henricus in Steenbergen), waarin de cultuurhis torische waarde, de landschappe lijke kwaliteit en het recreatieve ge bruik tot hun recht komen. Direct aansluitend kunnen op basis daar van concrete inrichtingsmaatrege len (omschreven als uitvoerbare projecten) en een beheersplan op gesteld worden. Wij willen dit doel bereiken door de betrokkenen bij het fort (de eigenaren/beheerders van de grond, de verantwoordelij ken voor de waterhuishouding, de provincie Noord Brabant e.d.) te stimuleren mee te werken aan de totstandkoming van deze visie en de inrichtings- en beheersmaatre gelen en de uitvoering daarvan. Die betrokkenen zijn de gemeente Ber gen op Zoom als eigenaar van het hoofdfort, het Brabants Landschap als eigenaar van de bossen er om heen met onder meer de lunetten en het Waterschap Het Schelde- kwartier. Maar het zijn ook instan ties als Rijkswaterstaat in verband met de aanleg van de A4, waarbij natuurcompensatie aan de orde is, de Provincie Noord Brabant als mogelijke subsidiegever o.m. in het kader van het Programma Beheer van het Ministerie van LNV, de Stichting Menno van Coehoorn, gezien haar kennis van fortificaties, en het in beeld houden daarvan, de Stichting Natuurmonumenten als eigenares van fort Henricus en de gemeente Steenbergen, omdat het inundatiegebied van de linie en een aantal verdedigingswerken op het grondgebied daarvan liggen. Om deze doelstelling, het komen tot een landschapsvisie en een in richtings- en beheersplan, te verwe zenlijken wil de Stichting, bij voor keur samen met de gemeente Ber gen op Zoom en zo mogelijk ook de gemeente Steenbergen, komen tot een opdracht voor een afstu deerproject 'Landschapsvisie fort De Roovere en omgeving' aan twee studenten landschapsarchitectuur van de Universiteit te Wageningen, de een met historische-geografie, cle ander met eco-hydrologie als specialisatie. Dit project zal wor den begeleid door twee hooglera ren en een klankbordgroep, waarin naast de opdrachtgever(s) ook ver tegenwoordigers van de andere ac toren, zoals grondeigenaren en an derszins belanghebbenden cq. des kundigen, zitting hebben. De kos ten van dit afstudeerproject van ca. 22.000,- wil de Stichting, graag sa men met de gemeente Bergen op Zoom en zo mogelijk ook een bij drage van de gemeente Steenber gen, voor haar rekening nemen uit de giften gedaan bij het afscheid van oud-burgemeester A. van den Berg van Bergen op Zoom. Om op korte termijn dit prachtige wandelgebied van fort De Roovere in Halsteren en de cultuurhisto risch interessante zaken die daar (te) verscholen liggen in het groen, beter in beeld te brengen, is con tact opgenomen met de gemeente Bergen op Zoom om gezamenlijk te komen tot een eerste aanzet van een verbeterplan. Dit komt er op neer dat de gemeente een wandel route zal opschonen, een bruggetje en twee tourniquets zal plaatsen en dat de Stichting de aanschaf van twee banken, een picknicktafel en een infopaneel over een wandel route voor haar rekening zal nemen. Door deze activiteiten, die thans in uitvoering zijn, en door het uitlok ken van artikelen als hiervoor van kenners van het gebied, zoals de heer Bervaes, en het beschikbaar stellen van een folder aan wande laars in het gebied, willen wij fort De Roovere promoten bij een breed publiek. Wij vertrouwen er op dat een ongetwijfeld grote groep van belangstellenden in dit cul tuurhistorisch erfgoed en in de na tuur ook graag zijn of haar vriend schap voor fort De Roovere wil be kennen door donateur te worden van onze Stichting. Om onze plannen ook echt uitgevoerd te krijgen is namelijk een breed draagvlak no dig. Met de financiële en morele steun van vele andere vrienden kan de Stichting ook in de toekomst initiatieven nemen om betrokken actoren te stimuleren de inrich tings- en beheersplannen tot uit voering te brengen en kunnen wij zelf activiteiten rond fort De Roovere en de waterlinie ont plooien. Daartoe weiven wij dona teurs. Mocht u belangstelling heb ben, neem dan contact op met het secretariaat (Vrienden van fort De Roovere p/a Kannewielseweg 19, 4661 RP Halsteren). De donatie be draagt 40.- per jaar. Het bank nummer van de Stichting is: 306192004 t.n.v. Stichting Vrienden van fort De Roovere, Bergen op Zoom). Voor de donateurs zal jaar lijks een vriendendag worden geor ganiseerd. Stichting Vrienden van fort De Roovere A. van den Berg, voorzitter ffp Een fragment van de kaart van Professor Franciscus van Schoten 1629. 170 De Waterschans nr. 4 2000 J.A. Buuron Het conflict Het geschil tussen Philip Moors en Willem de Jongh begint of ficieel in maart 1727 (1). De ge rechtsbode van Halsteren, Louis Lantmeter, legt dan op verzoek van Philip een schriftelijke verklaring af. Daarin zegt hij dat Willem de Jongh op vijf maart op het fort De Roovere wijn, bier en sterke drank verkocht heeft zonder toestem ming van Philip. Wat was het ge val? Philip had namelijk de belas ting ofwel de accijns op bier, wijn en sterke drank gepacht in Halste ren van 1 juli 1726 tot 1 juli 1727. Fort De Roovere lag op Halsters grondgebied. Dus had Willem de rechten van Philip als pachter moeten eerbiedigen. Op verzoek van Philip wordt er dan ook op 13 maart 1727 een pei ling of sondering gedaan naar de voorraad van Willem sinds 1 maart j.l. Op 27 maart verklaren de sche penen van Halsteren dat die pei ling in behoorlijke orde ten huize van Willem op fort De Roovere plaats gehad heeft met behulp van twee peilmeesters. Het onderzoek wees uit dat Willem fraude had ge pleegd en de bestaande landelijke verordeningen op bier, wijn, bran dewijn en andere sterke drank had overtreden. Nu dagvaarden de ge rechtsbodes van Halsteren en Noordgeest hem dan ook uit naam van Philip Moors om op dinsdag 29 april om 10 uur precies voor de schepenbank van Halsteren te ver schijnen om zich te verweren tegen de aanklacht van 'fraude en con- traventie'. De schepenbank te Halsteren Procureur Bolcooel komt op die 29de april namens Philip met een zware eis op tafel. Hij stelt vast dat Willem meerdere malen bier, wijn. brandewijn en andere sterke drank uitgeschonken en verkocht heeft (2). Hij eist vierhonderd gulden boete voor schending van het ge neraal plakkaat op de impost. Ver volgens eist hij voor het schenden van de bijzondere ordonnantiën op bier 150 gulden (50 gulden per aangetroffen vat). Hij wil ook ver beurdverklaring van de aangetrof fen drank. Willem had volgens die ordonnantiën bij Philip brieljes (biljetten) op behoren te halen om aan te geven wat en hoeveel hij in huis had. Na betaling had hij dan toestemming kunnen krijgen voor de verkoop. Voor dit verzuim eist Bolcoeel een boete van 50 gulden. Voor het niet aangeven van de sterke drank en brandewijn vraagt hij ook een boete van 50 gulden en 50 gulden extra omdat er van alle soorten meer ingeslagen was dan opgegeven. In totaal wil hij ge noegdoening voor 700 gulden. Een forse eis, zeker als men weet dat de pachter van de impost in de bui- tenpoorterij en de forten van een juli 1727 tot 1 juli 1728 duizend gulden moest betalen. Procureur Sambeek komt dan na mens Willem op de zitting van 27 mei van de Halsterse schepenbank met een document genaamd: 'Ex ceptie declinatoir'. Daarin voert hij aan dat Willem burger en poorter van Bergen op Zoom is. Als zoda nig kan hij wat betreft persoon of goederen niet gevonnist of gearres teerd worden in het land van het Markiezaat. Aan zijn rechten kan niet getornd worden, zeker niet door een of andere vierschaar op het platteland. Philip en Bolcooel hebben de zaak verkeerd aange pakt. Zaken over de impost van Halsteren kunnen niet voor het ge recht van het dorp gebracht wor den. Zaken betreffende het Gene raal plakkaat en de Particuliere bijzondere) Ordonnanties over de (al)gemene middelen van het land horen thuis bij de daarvoor aange stelde rechters in de stad Bergen op Zoom. Dus komt Sambeek tot afwijzing van de eis. Op de zitting van 10 juni te Hal steren komt Bolcooel met het ant woord. Natuurlijk is volgens hem de Halsterse schepenbank bevoegd in deze zaak en persoon. Hij ver werpt de conclusie van de tegen partij en verzoekt die te veroorde len tot het geven van een uitvoerig antwoord. Op de zitting van 28 juni komt Sambeek met zijn re pliek. Hij houdt vast aan zijn vorig standpunt dat het proces thuis hoort in Bergen op Zoom. Als nieuw element brengt hij in dat in 1708 al beslist is dat de impost van fort De Roovere onder de stad zou vallen. Op de zitting van 9 september blijft ook Bolcooel zijn vorig stand punt herhalen. Wat die beslissing uit 1708 betreft, waarvan Sambeek zo hoog opgeeft, betwijfelt Bol cooel of er in 1708 inderdaad een beslissing gevallen is. Maar zelfs als dat zo zou zijn, dan zal die voor hem geen enkele belemmering vormen, zoals hij te zijner tijd en plaats zal demonstreren. Hiermee zit de zaak voor de sche penbank te Halsteren in een pat stelling. Misschien om tijd te win nen gaat Bolcooel over tot juridi sche haarkloverij. Op de zitting van 27 september eist hij dat Sambeek bewijst dat hij de zaakwaarnemer van Willem is. Dat gebeurt dan op 18 november. Natuurlijk moet Bol coeel zichzelf van Sambeek daarna ook als zaakwaarnemer bewijzen. Dat gebeurt op 23 december 1727. Het is duidelijk dat Bolcooel al sinds 10 juni andere wegen zoekt. Van Halsteren naar Bergen op Zoom Op 18 juli 1727 komt de zaak op verzoek van Philip Moors in de vergadering van de magistraat van Bergen op Zoom. De heren had den zich goed voorbereid. Ze had den in Den Haag een uittreksel aangevraagd uit het register van Commissies, Instructies en Oc trooien. Daaruit bleek dat er vóór 1706 nooit problemen waren ge weest over de impost (accijns) op wijnen, bieren en brandewijnen

Periodieken

De Waterschans | 2000 | | pagina 7