De Waterschans nr. 4 2000
Afb.3. Het historische raadhuis van Halsteren met op de achtergrond de oude kerk.
straffe van veroordeling bij verstek.
Bolcooel had daarom gevraagd en
ook om de dag van het vonnis vast
te stellen. Dat krijgt hij in twee zit
tingen van dat jaar niet voor elkaar.
Op 28 oktober 1732 verzoekt Bol
cooel recht te spreken, want Philip
zou 'gaarne een einde erlangen'.
De stukken zijn gewisseld en de in
ventarissen eindelijk klaar. Op 9 fe
bruari 1733 verklaart Sambeekzich
bereid om verder te procederen,
maar hij overlijdt dat jaar nog. Ook
voor Willem de Jongh is het ge
beurd. Hij sterft 18 augustus 1733,
45 jaar oud te Bergen op Zoom.
Dit alles zorgt voor verdere vertra
ging van het proces. Zijn weduwe
zet evenwel de strijd met kracht
voort. Misschien was zij altijd al de
drijvende kracht achter het con
flict.
Philip Moors versus weduwe de
Jongh
Na 4 zittingen in 1735 komt het
proces weer een beetje op gang.
Procureur en notaris Stouters
treedt dan op namens Margarita
Broothagen, de weduwe. Hij wil ge
lijk weer aanvullingen op de inven
taris. De schepenen staan dat toe.
Op 27 december 1735 daagt Mar
garita Jan van Gunst, kennis van
Philip, als getuige voor het gerecht
(5). Die heeft op 19 oktober van
dat jaar binnen Bergen op Zoom
een verklaring afgelegd voor Stou
ters als notaris. Hij herhaalt die nu
onder ede voor de schepenen van
Halsteren. Die attestatie hield in
dat hij op het laatst van 1708 en in
1709 anderhalfjaar lang op fort De
Roovere bier, wijn, brandewijn en
andere sterke drank verkocht heeft.
Hij heeft toen alleen maar impost
betaald aan de stad Bergen op
Zoom. Hij is nooit door enige
pachter van de impost te Halsteren
aangesproken om te betalen.
In januari 1736 komt Stouters voor
Margarita weer met een aanvulling
op de inventaris. Op 20 maart ver
zoekt hij Bolcooel hetzelfde te
doen. Dit alles brengt het proces
blijkbaar opnieuw in een impasse.
Philip is eindelijk van plan om het
op te geven.
Laatste strijd om de kosten
Pas in de zittingen van oktober en
december 1738 komt deze zaak
weer aan de orde bij de schepen
bank van Halsteren. Dan gaat het
om de kosten die Philip moet be
talen aan Francois Bolcooel en
Barbara van Dorp, een bejaarde
jongedochter (nooit gehuwd dus)
(6). Namens hen daagt procureur
Stouters Philip voor het gerecht.
Hier blijkt ook dat Philip de strijd
om de impost over het jaar
1726/27 opgegeven heeft, want
Bolcooel wordt opgevoerd als Phi
lip gediend hebbend in die zaak
en de schepenbank heeft geen an
dere procureur benoemd. Verder
blijkt Philip gebruik gemaakt te
hebben van de diensten van de
Bergse advocaat, Gerard Beekerts
van Thienen (7). Die was gestorven
en Barbara van Dorp als zijn
(half)zuster en enige erfgenaam
treedt nu in zijn rechten. In okto
ber dient Stouters dan een specifi
catie van de kosten van procureur
en advocaat in. Philip verzoekt al
leen maar om een volgende zitting.
In december probeert procureur
Wouters namens Philip deze zaak
nog wat te vertragen, maar Stouters
weigert en dreigt met hoger be
roep. Daar is echter niets van te
recht gekomen. Bij het Leenhof is
over Philips zaken in deze niets te
vinden. Of de zaak tussen 21 mei
1743 en 21 januari 1749 nog voor
de schepenbank gekomen is, is
niet na te gaan, omdat van die pe
riode de gerechtsrol van Halsteren
niet bewaard gebleven is (8).
Het einde
Wat Philip Moors betreft heeft het
proces in ieder geval niet langer
geduurd dan 27 februari 1745,
want toen is hij na een katholieke
uitvaart te Lepelstraat waarschijn
lijk op het protestantse kerkhof bij
de Martinuskerk te Halsteren be
graven, 56 jaar en 8 maanden oud.
Zijn tweede vrouw was hem in
1741 voorgegaan. Alleen zijn erfge
namen kunnen na zijn dood nog
verder hebben geprocedeerd tegen
Margarita Broothagen, want zij
sterft pas te Bergen op Zoom op 13
december 1761 als huisvrouw van
Nikolaas Schot. Van verder proce
deren in deze kwestie is mij echter
niets gebleken. Het aanzien en de
invloed van Philip zijn tegen het
einde van zijn leven toegenomen.
Na afloop van de gevoerde proces
sen wordt hij in 1739 gemeente
man in de heerlijkheid Halsteren.
In 1740 komt hij daar zelfs nog een
stapje hoger, als hij wordt gekozen
tot schepen. De kwestie van de im
post van 17261/27 is onbeslist
geëindigd. De zaak is uitgegaan als
een nachtkaars. Het heeft Philip
waarschijnlijk veel geld gekost en
niets opgeleverd.
Philip Moors
Eén van mijn voorouders is Philip
Moors (Ook Moos, Moes en
Mours komt voor). Zijn dochter.
174
De Waterschans nr. 4 2000
Catharina, trouwde met Jan
Geer(t)s. Hun achterkleindochter,
Cornelia Geers, huwde Jan Ver
braak uit Wouw. Een dochter van
dat laatste echtpaar, Barbara,
trouwde met Piet van Tilburg. De
dochter van dit echtpaar, Adriana
Cornelia, was mijn grootmoeder
van vaders kant. Allen behalve Jan
Verbraak werden geboren te Hal
steren. Philip Moors werd op
27juli 1688 in Bergen op Zoom ka
tholiek gedoopt als zoon van Wou
ter uit Eindhoven en Maria Philips
uit Vlaanderen. Philip hoeft niet in
Bergen op Zoom geboren te zijn.
Zijn vader komt niet voor op de
lijst van ingezetenen in 1696 (9).
Hij kan ook gewoond hebben bui
ten de poorten van de vesting, in
de buitenpoorterij. Hoe het ook zij,
Philip werd gedoopt in de katho
lieke schuilkerk. Die lag voor de
bewoners van de buitenpoorterij in
ieder geval betrekkelijk dichtbij in
het Cleijn Engels Huijs op de hoek
van de Korenmarkt, veel dichter bij
dan de katholieke kerken in de
omliggende dorpen. De katholieke
(schuil)kerk van Halsteren stond
zelfs helemaal in Lepelstraat.
Philips huwelijken en kinderen
Philip Moors zelf woont in 1710
als ambachtsgezel, 'die de kost
moest zoeken, daar ze best te win
nen was' in 's Hertogenbosch. Dat
blijkt uit het protestantse trouw
boek te Waalre, als hij daar in dat
jaar als jongeman voor de domi
nee en pastoor trouwt. Jongeman
zegt niets over zijn leeftijd. Het be
tekende alleen dat hij nooit eerder
gehuwd was. Trouwen voor de
schepenbank of gratis voor de do
minee was nodig om je huwelijk
wettig erkend te krijgen. Philips
eerste kind werd in 1712 ook te
Waalre katholiek gedoopt, zijn
tweede in 1714 in Halsteren. Na de
dood van zijn vrouw, Barbara van
de Velde, in 1715 te Halsteren, her
trouwt Philip in maart 1717 te Hal
steren zowel katholiek als prote
stant, bijna 29 jaar oud. met Elisa
beth Monté, een 20 jarige jonge
dochter van Bergen op Zoom, ge
doopt te Zandvliet op 4 november
1696. Uit dit huwelijk zijn tussen
1718 en 1739 zes zonen en zes
dochters geboren, die allemaal ka
tholiek gedoopt zijn in Halsteren
(d.w.z. Lepelstraat). De huwelijken
van de kinderen wijzen onder an
dere naar hoveniers en Halsterse
schepenfamilies. Laurentia bij
voorbeeld trouwt met Bart Fran
ken, een hovenier (10). Zoon Cor
nells wordt herbergier in de her
berg 'Oud Antwerpen' te Hooger-
heide en stamvader van de familie
Moors in de Zuidwesthoek.
Philip herbergier in Halsteren
Philip woonde in ieder geval sinds
12 januari 1714, de geboorte van
zijn zoon Daniël, in het dorp Hal
steren. Daar was hij herbergier. Dat
kon per dag soms aardig wat ople
veren, zoals op die dag in juli 1736.
Toen was een commandant met 36
man te voet en te paard 'heidenen'
aan het opjagen. Dat wil zeggen
dat ze een klopjacht op zwervers,
bedelaars en ander in hun ogen
ongeregeld gespuis hielden. Ze
kregen daarvoor per man 4 stuiver,
waarvan ze er gemiddeld 2 bij Phi
lip Moors verteerden, want hij ont
ving 3 gulden en 12 stuiver (11).
Philip wordt wel herbergier ge
noemd, maar hij functioneerde
ook als handelaar, landbouwer en
bankier. In die tijd leende men
geld aan elkaar en stond borg voor
elkaar. Philip deed dat ook en dat
gaf soms problemen, zoals in 1727.
Dan brengt Philip de Bergenaar
Adriaan Jansen Wouters en zich
zelf in de problemen doordat hij
hem niet op tijd betaald heeft en
Philip ook niet borg voor hem wil
staan. Het gaat dan om iets meer
dan 220 en 314 gulden. Dat waren
toen hele bedragen (12).
In 1730 zijn er weer problemen
vanwege de borgstelling. De secre
taris van Halsteren verzoekt het
Leenhof te Bergen op Zoom Jan
van Hooff in hoger beroep te ver
oordelen om 365 gulden, 8 stui
vers en 2 penningen te betalen.
Voor dat geld stond hij borg voor
Philip en indirect ook voor Am-
oud van Zangen. Tevoren, op 17 ja
nuari van dat jaar, moest Philip
zich voor de schepenbank van
Halsteren verantwoorden voor zijn
borg aan Arnoud en voor het niet
betalen van gekochte vruchten te
velde. Philip beloofde te betalen,
maar vroeg wel om 10 dagen uit
stel in een zelf geschreven, of zelf
Afb.4. Wijnroeier of peiler ofpeilmeester. Met de peilstok wordt gemeten hoeveel wijn er
uit het vat is getapt.
175
