VAN^vouz vtewem. -SOP.-.Vp- MTïrr lj&j get A.wg X. »&EZiCA.
De Waterschans nr. 3 2001
De Waterschans nr. 3 2001
Enige technische facetten
Toen de betreffende hekken van de
verflagen waren ontdaan, werd vast
gesteld dat het ijzer is voorzien van
merken. Namelijk tweemaal aange
bracht met verschillende stempels,
twee op een van de kantstijlen en
een tiental keren op de spijlen. In
hoever hier sprake is van een
smidssignerings- of een ijzerleve-
ranciersmerk is moeilijk te bepalen
(afb. C). De merken zijn met een
stempel in het ijzer gedreven.
De zware hekken zijn als volgt
draaibaar gemaakt. Aan de onder
zijde van de hangzijde is de kant
stijl aangepunt, in een roestvrijsta
len vloerpot geplaatst en draaibaar
gemaakt door tussenkomst van een
stalen kogel. Een oude en be
proefde constructie. Aan de boven
zijde functioneert het hek middels
een draaipunt dat is vervaardigd op
basis van de aangetroffen schar-
nierconstructie.
Geraadpleegde publicaties en
documenten:
1. W. Haakma Wagenaar 'Monu
ment en restauratieplan; de Gertru-
diskerk te Bergen op ZoomIn Jaar
boek Monumentenzorg (26-55)
1991. 2. Jan Steppe; Het koordok
saal in de Nederlanden. Leuven
1952 (89). 3. Kees Booij en Willem
van Ham: Grafmonumenten in de
Grote of Sint Gertrudiskerk te Bergen
op Zoom 1993 (31+32). 4. J. van
Mosselveld en W. van Ham: Teke
ningen van Bergen op Zoom 1973
(36 37). 5. Tekening van de hek
ken in restauratiearchief met blad
no. 437. Schaal: 1 a 20, d.d. februari
1987 met een bijbehorend onge
nummerd tekeningetje aangaande
ijzerstempels door A. Koens. Het
restauratiearchief is ondergebracht
bij de Gemeentelijke Archiefdienst
te Bergen op Zoom. 6. Restauratie
Vademecum R.V. blad 01 (1 t/m 5)
'Merken'.
Afb. B. Kerk met beperkte afsluiting t.p.v. de kooromgang met 18e eeuwse hekken. Sinds 1987.
en aan gemaakt tegen uitzakken.
Een en ander is in 1987 uitgevoerd
door de smid Leo van Geel, een
van de directeuren en medewerker
van smederij en constructiewerk
plaats machinefabriek 'M. van Geel
en Zonen B.V.' dat destijds domici
lie had aan het Beursplein, Moe-
regrebstraat.
Alle ijzer was in 1970 zwart van
kleur. Door kleurenonderzoek werd
fragmentarisch een van oorsprong
donkerblauwe kleur aangetroffen.
De gesmede punten van de spijlen
waren met bladgoud beplakt. Om
dat een kleur zich moeilijk in woor
den laat beschrijven is er onmiddel
lijk een monster van gezet want
i.v.m. de restauratie en het aanpas
sen van de hekken was het niet mo
gelijk de verflagen te handhaven. De
toegepaste hekken zijn geheel van
hun verflagen ontdaan en geschil
derd in blauw zoals oorspronkelijk.
waren in de grafzerken gemerkt 102
en E. Alle traveevullingen waren
passend aangebracht tussen de na
tuurstenen kolommen en de bak
stenen achterwanden van de koor
kapellen. De totale lengte, inbegre
pen de tussenkolommen, bedroeg
26,30 meter. De gemiddelde
hoogte van de afsluiting, gemeten
vanaf de vloer, bedraagt ca. 3,10 m,
terwijl de borstweringshoogte ca.
0,80 m was.
Hergebruik en restauratie van
onderdelen
Tegen het einde van de restauratie
van het kerkgebouw in 1986 en tij
dens het breed overleg in de werk
groep 'inrichting', kwam natuurlijk
ook de discussie of er in verband
met het toekomstig liturgisch en
ander gebruik nog plaats was voor
de in wezen als monument be
schermde achttiende eeuwse af
sluiting. Daarbij dient eerst opge
merkt te worden, dat de draaibare
delen van de twee buitenste tra
veeën daar in elk geval niet terug
konden komen. Die openingen wa
ren namelijk in het kader van de
restauratie dichtgemetseld om zo
de koorkapellen weer hun histori
sche vorm. te geven. De betreffende
draaibare delen zijn nu toegepast
ter plaatse van de kooromgang, zo
wel aan de noord- als zuidzijde
(afb. B).
Dat is gebeurd met instemming
van alle bij het overleg over het in
richten betrokken personen en par
tijen en met goedkeuring van het
Gemeentebestuur als eigenaar en
van de Rijksdienst voor de Monu
mentenzorg.
Tot in het middentravee, het pries
terkoor, wederom toepassen van
een draaibare afsluiting werd om
praktische en esthetische reden af
gezien. De aanwezige hardstenen
borstweringen zijn verzaagd tot
bloktreden voor de schipkapellen.
Het overgebleven ijzeren materiaal
van de Van Stolk afsluiting is in een
onderkomen ten zuiden van de
stadstoren opgeslagen. De twee
paar draaibare hekken, die toege
past zijn in de kooromgang, moes
ten eerst wat gerestaureerd en in de
breedte aan de nieuwe situatie aan
gepast worden (o.a. versmald). Ge
lijktijdig zijn er kleine voorziening-
c(n\.
skeviU-pae-Ls vA
3j= thcwlal
MG.IZUG//-
AZG/2/^e/V
r~
~Ël>AN G ETECTTT.N 0*P JA~Z-B33 ELK J-4 EJdkOEVlf
AJb. C. Tekening van aangetroffen merken in het ijzer van de 18e eeuwse hekken.
135
N.B. a. De auteur van dit opstel was als pro
jectleider zeer nauw bij de gehele restaura
tie en inrichting van de Sint Gertrudiskerk
betrokken, b. Schrijver is speciaal dank ver
schuldigd aan Lisette de Wit-Besters voor de
medewerking aan het tot stand komen van
dit artikel.
ap fiiLrx loYiLAcyi -
- J - />.- -Ju..
