Leesportefeuille Uit en over verwante tijdschriften De Waterschans nr. 3 2001 Ajb. 10. Plattegrond van Bergen op Zoom omstreeks 1545 getekend door Jacob van Deventer. Rechts de weg naar Wouw met rechts van de weg het St.-Elisabethgasthuis. Boven het begijnhof (GAB). inkomsten hebben van de verhuur van de kramen tijdens marktdagen. Als echter na 1530 de weekmarkt verdwijnt en de jaarmarkten gaan kwijnen, drogen de inkomsten van het gilde grotendeels op en is het de markies die het koor redt. En de opvolging? Antoon liet zijn vrouw Jacqueline de Croy met vijf kinderen achter. De oudste dochter Maria was al in 1538 overleden te Brussel waar de familie Van Gly- mes een eigen hof bezat. Zij werd begraven in het familiegraf in Ber gen op Zoom. Het tweede kind was eveneens een meisje, Anna gehe ten. Dan kwam Jan, de aangewezen opvolger, en vervolgens Robert, la ter hulpbisschop van Luik. Hij overleed te vroeg (1565) om zijn bisschop te kunnen opvolgen. Óp hem volgden nog Lodewijk en Mencia, die geen van beiden oud zijn geworden. Mencia trouwde met Jan van Merode. Zij overleed in 1561 en liet een dochtertje na, Maria Margaretha, de latere mar kiezin. Voorlopig bestuurde Jac queline als regentes het markiezaat voor haar mindeijarige zoon Jan die toen 13 jaar was. De weduwe schreef aanstonds een brief naar de landvoogdes Maria met het ver zoek voor haar vijf wezen een moe der te willen zijn. (wordt vervolgd) Waar vind ik nog meer? Hier vol gen nog enkele niet eerder ge noemde werken, waarin over de be handelde onderwerpen meer te le zen is. Albert E Meilink; Amsterdam en de wederdopers in de zestiende eeuw. Nijmegen 1978; Cees Vanwesen- beeck: Zoom op Bergen. 500 Jaar li teratuur in Bergen op Zoom. Ber gen op Zoom 1992; G.P.M. Knuvel- den Beknopt handboek tot de ge schiedenis der Nederlandse letter kunde. Den Bosch 1978 (achtste druk); A. Thys: Een ongeziene com merciële bloei. In: Karei van Isacker en Raymond van Uytven(red-): Ant werpen. Twaalf eeuwen geschiedenis en cultuur Antwerpen 1986, p. 93-102. In hetzelfde boek: Een hoofdstad van renaissance en huma nismedoor L. Voet. Pag. 122-132. Wie wat meer wil weten over de economische geschiedenis van de Nederlanden kan o.m. terecht in: J. A van Houtte: Economische ge schiedenis van de Lage Landen 800-1800, Bussum 1979. In dit boek een uitgebreid overzicht van de li teratuur over dit onderwerp. Niet beperkt tot de Nederlanden is het boek van Theo Luykx: Overzicht van de Economische en Sociale Geschie denis, Gent-Leuven 1969. Zie ook de vermelde literatuur in het vorige nummer van De Waterschans, p. 89. 142 De Waterschans nr. 3 2001 Door drs. G.A. Huijbregts Z^«G]ïi[?hjthj^iTlFlj g|; Een van de tekeningen van Han Bos bij het artikel van Willem van Ham in Brabants Heem 200112. Brabants Heem. Driemaandelijks tijdschrift voor archeologie, ge schiedenis en volkskunde. Jrg. 53 (2001) nr. 2. Brabants Heem opent met Macht, water en modder. Poli tieke geschiedenis en het West-Bra bantse zeekleilandschap (twaalfde zestiende eeuw), geschreven door Willem van Ham. Het is een hel dere uiteenzetting van een thema dat de bewoners van onze streek eeuwenlang heeft beziggehouden (en nog houdt). De auteur staat uit voerig stil bij de bevoegdheden en rechten van de heer/markies van Bergen op Zoom met name wat be treft het afgraven van veen, de zout- nering, het ontginnen van woeste gronden en het inpolderen van schorren. Wat dat laatste betreft, hebben we het over het zoge naamde recht van aanwas en het recht van opwas. Onder opwas vie len de eilanden en platen die de natuur in de rivieren vormde. De auteur levert met dit artikel een in teressante bijdrage aan de land schapgeschiedenis van de Noord- Westhoek. Tijding Nummer I van de jaargang 2001. Kees Kerstens en Adri van Zundert schrijven in hun Terug naar de Vaart en 't Reduut. over de vesting gordel rond Antwerpen en dan spe ciaal over het gedeelte in Stabroek en omgeving. Aan bod komen het Fort Stabroek, voltooid in 1914, 13 hectaren groot, 13 stalen koepels en 28 kanonnen, verder het Fort Ertbrand (Oud Galgenstraat te Ka pellen) en de schans van Smoutak- ker. De hele gordel was net klaar in 1940 en omvatte toen 17 forten, 11 redoutes, 197 bunkers, loopgraven en een antitankgracht. Alleen die laatste was de Duitsers van enig nut in 1944. Zo dichtbij en toch voor de meesten van ons zo onbe kend. De gemeente Stabroek geeft diverse wandelroutes uit die langs de gordel lopen. Jeanette van den Berg-Buijs: Zielmispenningen. Mis schien zegt U net als ik: 'Nooit van gehoord'. Mevrouw van den Berg legt het ons uit: 'Zielmispenningen dienden voor het uitreiken van geld en brood aan de armen tijdens de jaargetijden of Missen die de over ledene bij fondatie (schenking) had gesticht'. De penningen werden en kele dagen voor het jaargetijde aan de armen uitgedeeld. Op de dag zelf konden ze die inwisselen voor geld en/of brood. Daarvoor moes ten ze dan wel de Heilige Mis voor de overledene bijwonen en voor hem/haar bidden. Van drie pen ningen heeft de schrijfster het be staan achterhaald. Ze zijn alle drie afkomstig van een lid van de fami lie Moretus. De Franse regering nam in de jaren negentig van de achttiende eeuw de fondsen in be slag. D. Adriaansen schetst in zijn Veiling Bergen op Zoom en omstre ken en wat eraan voorafging het ont staan, de bloei en de sluiting van 143 NOORDLAND VIERSCHAAR VAN ZUIDLAND BERGEN OP ZOOM Bergen op Zoom Yersekeroord o NEERLAND BORGVLIET K wouw HEVELAND ZUIDGEEST HILDERNISSE Klooster Emmaus NOORDLAND WOENSDRECHT ZUID LAND HOOGERHEIDE ZEELAND OSSENDRECHT CALFVEN i Hjl K L 1 0

Periodieken

De Waterschans | 2001 | | pagina 23