Leesportefeuille
Uit en over verwante tijdschriften
De Waterschans nr. 3 2001
Ajb. 10. Plattegrond van Bergen op Zoom omstreeks 1545 getekend door Jacob van Deventer. Rechts de weg naar Wouw met rechts
van de weg het St.-Elisabethgasthuis. Boven het begijnhof (GAB).
inkomsten hebben van de verhuur
van de kramen tijdens marktdagen.
Als echter na 1530 de weekmarkt
verdwijnt en de jaarmarkten gaan
kwijnen, drogen de inkomsten van
het gilde grotendeels op en is het
de markies die het koor redt.
En de opvolging? Antoon liet zijn
vrouw Jacqueline de Croy met vijf
kinderen achter. De oudste dochter
Maria was al in 1538 overleden te
Brussel waar de familie Van Gly-
mes een eigen hof bezat. Zij werd
begraven in het familiegraf in Ber
gen op Zoom. Het tweede kind was
eveneens een meisje, Anna gehe
ten. Dan kwam Jan, de aangewezen
opvolger, en vervolgens Robert, la
ter hulpbisschop van Luik. Hij
overleed te vroeg (1565) om zijn
bisschop te kunnen opvolgen. Óp
hem volgden nog Lodewijk en
Mencia, die geen van beiden oud
zijn geworden. Mencia trouwde
met Jan van Merode. Zij overleed
in 1561 en liet een dochtertje na,
Maria Margaretha, de latere mar
kiezin. Voorlopig bestuurde Jac
queline als regentes het markiezaat
voor haar mindeijarige zoon Jan
die toen 13 jaar was. De weduwe
schreef aanstonds een brief naar de
landvoogdes Maria met het ver
zoek voor haar vijf wezen een moe
der te willen zijn.
(wordt vervolgd)
Waar vind ik nog meer? Hier vol
gen nog enkele niet eerder ge
noemde werken, waarin over de be
handelde onderwerpen meer te le
zen is.
Albert E Meilink; Amsterdam en de
wederdopers in de zestiende eeuw.
Nijmegen 1978; Cees Vanwesen-
beeck: Zoom op Bergen. 500 Jaar li
teratuur in Bergen op Zoom. Ber
gen op Zoom 1992; G.P.M. Knuvel-
den Beknopt handboek tot de ge
schiedenis der Nederlandse letter
kunde. Den Bosch 1978 (achtste
druk); A. Thys: Een ongeziene com
merciële bloei. In: Karei van Isacker
en Raymond van Uytven(red-): Ant
werpen. Twaalf eeuwen geschiedenis
en cultuur Antwerpen 1986, p.
93-102. In hetzelfde boek: Een
hoofdstad van renaissance en huma
nismedoor L. Voet. Pag. 122-132.
Wie wat meer wil weten over de
economische geschiedenis van de
Nederlanden kan o.m. terecht in: J.
A van Houtte: Economische ge
schiedenis van de Lage Landen
800-1800, Bussum 1979. In dit boek
een uitgebreid overzicht van de li
teratuur over dit onderwerp. Niet
beperkt tot de Nederlanden is het
boek van Theo Luykx: Overzicht van
de Economische en Sociale Geschie
denis, Gent-Leuven 1969. Zie ook
de vermelde literatuur in het vorige
nummer van De Waterschans, p. 89.
142
De Waterschans nr. 3 2001
Door drs. G.A. Huijbregts
Z^«G]ïi[?hjthj^iTlFlj g|;
Een van de tekeningen van Han Bos bij het artikel van Willem van Ham in Brabants
Heem 200112.
Brabants Heem. Driemaandelijks
tijdschrift voor archeologie, ge
schiedenis en volkskunde. Jrg. 53
(2001) nr. 2. Brabants Heem opent
met Macht, water en modder. Poli
tieke geschiedenis en het West-Bra
bantse zeekleilandschap (twaalfde
zestiende eeuw), geschreven door
Willem van Ham. Het is een hel
dere uiteenzetting van een thema
dat de bewoners van onze streek
eeuwenlang heeft beziggehouden
(en nog houdt). De auteur staat uit
voerig stil bij de bevoegdheden en
rechten van de heer/markies van
Bergen op Zoom met name wat be
treft het afgraven van veen, de zout-
nering, het ontginnen van woeste
gronden en het inpolderen van
schorren. Wat dat laatste betreft,
hebben we het over het zoge
naamde recht van aanwas en het
recht van opwas. Onder opwas vie
len de eilanden en platen die de
natuur in de rivieren vormde. De
auteur levert met dit artikel een in
teressante bijdrage aan de land
schapgeschiedenis van de Noord-
Westhoek.
Tijding
Nummer I van de jaargang 2001.
Kees Kerstens en Adri van Zundert
schrijven in hun Terug naar de
Vaart en 't Reduut. over de vesting
gordel rond Antwerpen en dan spe
ciaal over het gedeelte in Stabroek
en omgeving. Aan bod komen het
Fort Stabroek, voltooid in 1914, 13
hectaren groot, 13 stalen koepels
en 28 kanonnen, verder het Fort
Ertbrand (Oud Galgenstraat te Ka
pellen) en de schans van Smoutak-
ker. De hele gordel was net klaar in
1940 en omvatte toen 17 forten, 11
redoutes, 197 bunkers, loopgraven
en een antitankgracht. Alleen die
laatste was de Duitsers van enig
nut in 1944. Zo dichtbij en toch
voor de meesten van ons zo onbe
kend. De gemeente Stabroek geeft
diverse wandelroutes uit die langs
de gordel lopen. Jeanette van den
Berg-Buijs: Zielmispenningen. Mis
schien zegt U net als ik: 'Nooit van
gehoord'. Mevrouw van den Berg
legt het ons uit: 'Zielmispenningen
dienden voor het uitreiken van geld
en brood aan de armen tijdens de
jaargetijden of Missen die de over
ledene bij fondatie (schenking) had
gesticht'. De penningen werden en
kele dagen voor het jaargetijde aan
de armen uitgedeeld. Op de dag
zelf konden ze die inwisselen voor
geld en/of brood. Daarvoor moes
ten ze dan wel de Heilige Mis voor
de overledene bijwonen en voor
hem/haar bidden. Van drie pen
ningen heeft de schrijfster het be
staan achterhaald. Ze zijn alle drie
afkomstig van een lid van de fami
lie Moretus. De Franse regering
nam in de jaren negentig van de
achttiende eeuw de fondsen in be
slag. D. Adriaansen schetst in zijn
Veiling Bergen op Zoom en omstre
ken en wat eraan voorafging het ont
staan, de bloei en de sluiting van
143
NOORDLAND
VIERSCHAAR
VAN
ZUIDLAND
BERGEN OP ZOOM
Bergen op Zoom
Yersekeroord o
NEERLAND
BORGVLIET
K wouw
HEVELAND
ZUIDGEEST
HILDERNISSE
Klooster Emmaus
NOORDLAND WOENSDRECHT
ZUID
LAND
HOOGERHEIDE
ZEELAND
OSSENDRECHT
CALFVEN i
Hjl K
L
1
0