Kroonleden
De Waterschans
De Waterschans nr. 4 2001
Deze Waterschans:
Een laat-middeleeuwse bril uit
Bergen op Zoom
Achter het pand Zuivelplein 6 werd
in juli een regelmatig gegraven afval-
kuil van 2,60 meter in het vierkant
en ongeveer 1,50 meter diep aange
troffen. Behalve de gebruikelijke
scherven van aardewerk en glas
kwam uit de onderste lagen van de
vulling een complete bril te voor
schijn, herkenbaar aan het benen
montuur, waar tot ieders verbazing
de glazen nog in zaten. Het gaat hier
om een uiterst zeldzame archeologi
sche vondst die inmiddels landelijke
aandacht heeft getrokken. Wie an
ders dan onze stadsarcheoloog weet
hier veel interessants over te vertel
len?
Ryk Tulbagh
Wie had ooit gedacht dat een gou
verneur van de Kaap zijn jeugd heeft
doorgebracht in Bergen op Zoom,
ook al was dat maar van korte duur?
Op 16-jarige leeftijd werd Ryk Tul
bagh reeds door de VOC naar de
Kaapkolonie in Zuid-Afrika uitge
zonden. Zijn ouders zijn in de Ger-
trudiskerk begraven. Mevrouw van
Loon is er in geslaagd veel materiaal
over Ryk te verzamelen, zodat er een
waardevol artikel uit samengesteld
kon worden.
De linie en het Fort De Roovere
Het bekende fort en de linie trekt dr.
W. van Ham in dit artikel eens in
een ander perspectief. Diverse ge
beurtenissen worden in dit artikel
als schakels gezien in het proces van
afronding van het grondgebied van
de republiek. Een militaire zone, de
afhankelijke Generaliteitslanden,
beschermde voortaan het land be
noorden de rivieren. Een herovering
van de rest van Brabant bleef uit. Be
langrijke feiten voor een juist inzicht
in dit waardevolle cultuurhistorische
object.
Honderd jaar Broeders van
Huijbergen
In dit laatste deel van de geschiede
nis van de broeders van Huijbergen
in Bergen op Zoom gaat drs. G.
Huijbregts in op de periode van
1926 tot 2001. Dc laatste drie broe
ders keerden op 31 oktober 2001 te
rug naar het moederhuis in Huijber
gen. Enkele dagen eerder, op 26 ok
tober, schonk de congregatie aan
dacht zowel aan het eeuwfeest als
aan het afscheid. Heel bescheiden
kwamen op 23 december 1901 de
eerste zes broeders uit Huijbergen
in de Hoogstraat aan. Ze waren te
voet. Eveneens haast onopgemerkt
verlieten de laatste drie een eeuw en
De uitgaven van de Geschiedkundige Kring kunnen mede tot stand
komen dankzij het speciale lidmaatschap van de volgende bedrijven:
ABN-AMRO
DARVI TRANSPORT BV
GOLDEN TULIP Bergen op Zoom
HDW Kantoormachines
P. JANSEN Installatie Techniek BV
Taxi- en toeringcarbedrijf DE KOCK
De KOK Bouwgroep Bergen op Zoom/Goes BV
Natuursteenbedrijf DE KORT
Boekhandel VAN DER KREEK BV
Tapperij DE KROON
VAN LOON SMITS Installatiebedrijf BV
Hotel MERCURE DE DRAAK
RABO BANK Bergen op Zoom
GEBR VOETS Weg - en Waterbouw BV, Rosmalen
Woningstichting SOOMLAND
Woningstichting SPECTRUM
De Waterschans nr. 4 2001
zes weken later vanuit de Pegasus-
laan 24 Bergen op Zoom, maar dan
met de auto. In dit artikel komen de
bloeiperiode tijdens het Interbel-
leum, de Tweede Wereldoorlog en
de diep ingrijpende veranderingen
daarna aan bod.
De Zeeslag bij Bergen op Zoom
Op de Bergse Plaat staan een paar
prachtige kunstwerken. Een daarvan
is De Windvanen. Iedereen kan op
dit kunstwerk lezen dat het iets te
maken heeft met een zeeslag in
1574 in de wateren voor Bergen op
Zoom. C. Iriks geeft uitvoerige infor
matie over deze zeeslag, zodat we
bij het bekijken van dit kunstwerk
ons weer wat meer kunnen voorstel
len.
Geschiedenis van Bergen op Zoom
In deze aflevering van de geschiede
nis van Bergen op Zoom besteedt
drs. Huijbregts uitvoerig aandacht
aan Jan IV en hij stelt: Jan IV ver
dient een monument, allereerst in
de vonn van een gedegen monogra
fie. Daar wordt aan gewerkt. Gezien
zijn inzet voor Bergen op Zoom en
het Markiezaat, zijn grootheid van
karakter, zijn verdediging van de
rechten die met name de Braban
ders in hun hertogdom hadden ver
worven, zijn afkeer van bloedige ver
volgingen, zijn begrip voor anders
denkenden en zijn tragische dood,
zou ook een fraai standbeeld voor
deze laatste Glymestelg, zijn stad
niet misstaan. Na het lezen van dit
gedegen artikel zullen velen hier
waarschijnlijk er ook zo over den
ken.
Een verrassing op de vriendendag
Prins Frederik Hendrik schijnt met
500 personen in 1628 de inundatie
en de fortengordel bij fort De
Roovere persoonlijk geïnspecteerd
te hebben.
Dr. W. van Ham had de Vrienden
van De Roovere op de eerste vrien
dendag geen groter geschenk kun
nen bieden dan dit historische
ooggetuigenverslag te presenteren
Ook Alberik van Rijckevorsel, wiens
verslag voor deze uiteenzetting werd
benut, had zich een dergelijk dank
baar gebiuik nauwelijks kunnen
voorstellen. Hierbij dient aangete
kend te worden dat het historische
gegeven grotendeels terug te voeren
is tot: Dr. E. Hartels Bergen op
Zoom, proeve van een sociaal geo
grafische stadsanalyse1961.
350 jaar heroprichting parochie
Voor in het oudste doopboek van
de parochie Bergen op Zoom. op
de allereerste bladzijde van de per
kamenten band, vinden we in en
kele regels de geschiedenis van de
heroprichting van deze parochie, de
huidige binnenstadsparochie. De al
lereerste pastoor, de franciscaan Ni-
colaas Seroucx, vertelt in een fraai
handschrift - en vanzelfsprekend in
het Latijn - hoe begin 1650 de ka
tholieke burgers van Bergen op
Zoom bijeenkwamen. In een ge
heime stemming kozen ze uit hun
midden twee vertegenwoordigers.
Die moesten ervoor zorgen dat de
Bergenaren na zeventig jaar zonder
pastoor, weer een eigen zielenher
der zouden krijgen.
Op een aantrekkelijke manier vertelt
dr. Charles de Mooij de geschiede
nis van deze parochie, die reeds eer
der gepubliceerd is geweest in het
parochieblad DienstMaagd.
En verder uw aandacht voor
Mededelingen
Boekbespreking
Leesportefeuille
In deze aflevering van De Water
schans kijken we met een bril door
de Bergse historie. We zien Bergena
ren van gouverneur tot markies.
Broeders, pastoors en zelfs prins
Frederik Hendrik, allen stelden be
lang in stad en omgeving. Linies,
forten en zeeslagen hielden streek
en bewoners in stand.
Ben Daeter, hoofdredacteur
Welkom
Nieuwe leden Geschiedkundige Kring
vanaf 7 septemer t/m 17 november
2001:
Dames: B. Bakx, L. Suijkerbuijk, C.
Bruijs-Muns,L. de Hooge, LNuijten-
Bakx, M.Nierich-Bekking, allen uit
Bergen op Zoom. Heren: G.Larn-
bregts, J. Schetters, D. de Vaan, J.
Joosen, F Veerman, J. Verberne, C.
Grosfeld, M. van den Branden, A
van Alphen, M. Grosfeld, J. Heester
beek, J. van der Grijn, L. van Loon,
D. Valkier, J. Hennekens, J. Buys, E.
Gomes, A Joosen, A Adriaansen, L.
Wierickx, allen uit Bergen op Zoom.
Dames: L. Backx uit Roosendaal en
S. de Hooge uit Rotterdam. Heren:
H. Ie Poole uit Putte, familie Groffen
en J. Visch uit Halsteren, J. van
Loon uit Roosendaal, E. van Loon
uit Den Haag, K Grosfeld uit Mas-
senhove (B) en N. Theuns uit Neer-
pelt (B).
In memoriam
Op 5 november jl. hebben we af
scheid moeten nemen van J. van
Loon. Enkele jaren is hij bestuurslid
van de Kring geweest en heeft gedu
rende die tijd ook de ledenadmini
stratie verzorgd. In De Waterschans
werden in de loop der jaren diverse
artikelen van hem gepubliceerd. Wij
danken hem wat hij voor de Kring
gedaan heeft en wensen de nabe
staanden veel sterkte toe bij dit ver
lies.
Bestuur Kring en redactie De Water
schans
Mededeling
Het lidmaatschap wordt automa
tisch verlengd, tenzij schriftelijk op
gezegd vóór 31 december.
Inleveren kopij voor De Water
schans I: 1 februari 2002.
Advertentiemogelijkheden: informa
tie bij bestuur.
Postbus
Vanaf heden beschikt de Kring over
een postbus: Postbus 280 4600 AG
Bergen op Zoom Verzoek om hier
alle correspondentie naar toe te stu
ren. Redactiebijdragen voor de Wa
terschans wel naar dit redactieadres
blijven sturen (zie colofon).
145
FAUSTO NUMINE
BERGA VICTRIX
31 ste jaargang nr. 4, december 2001
ISSN 0926-3918
Verschijnt viermaal per jaar
Postbus 280 4600 AG Bergen op Zoom
De Geschiedkundige Kring van Stad
en Land van Bergen op Zoom
Erevoorzitter.
Dr. E.G.H. Hartel
Ereleden:
J.WA van Gastel,
Dr. W.A. van Ham
Bestuur
Voorzitter:
Drs. Johanna Jacobs
Secretaris:
E Wakkee
Halsterseweg 256
4613 BD Bergen op Zoom
Tel. 0164-237901
Penningmeester:
LJA Vriends
Ariëlstraat 13
4624 VN Bergen op Zoom
Tel. 236663
Postrekening 24 05 922 en
Bankrekening 52 50 45 244
Ten name van:
Penningmeester Geschiedkundige Kring
Van Stad en Land van Bergen op Zoom
Contributie 22 euro (minimaal) per jaar.
Ledenadministratie
B.M. Mast
Tel. 0164-244291
e-mail BM.Mast@home.nl
Overige bestuursleden:
A Evers
B. Grosfeld-Asselbergs
B. Schot
Publicaties
Studies uit Bergen Zoom
Redactie-adres:
Drs. Johanna Jacobs
Postbus 280 4600 AG Bergen op Zoom
De Waterschans
Redactieleden.'
drs. J. Backx
R van den Bergh
drs. B. Daeter (hoofdredacteur)
drs. N. Grosfeld
drs. G. Huijbregts
Redactie-secretariaat:
drs. B. Daeter
Oudland 8
4617 ME Bergen op Zoom.
Tel. 0164-210209
Fax. 0164-210922
Toezicht distributie:
drs. J. Backx Schiethoek 5
4614 CT Bergen op Zoom
Tel. 0164-240614
Vormgeving en druk
Drukkerij Vis OfTset
Alphen aan den Rijn