De Waterschans nr. l 2002
De Waterschans nr. l 2002
je. Ja, maar wat zien we nu gebeu
ren? Nu moeten we de werkloozen
zand laten kruien en op de loonen
voor dat zandkaiien wordt heel wat
toegelegd. Infonneer maar eens of
dat zandkruien niet duur is. Dan zeg
ik, laat de vakmenschen vakwerk
doen. Waarom moeten alle deur
krukken van een fabriek komen?
Laat een jongeman ze maken; het
kost wat meer, maar hij leert er wat
van en dan hoeft-ie geen zand te
kruien. Je moet eens in Zuid gaan
kijken. Daar heeft de schoonheids
commissie hekken laten zetten van
kippegaas en gasbuizen. Mooi, wat?
Heel wat menschen zouden graag
wat geld over gehad hebben voor
een mooi hek, waar een mensch aan
geploeterd had en waar een stukje
ziel in zat".45
Dingemans heeft intensief meege
werkt aan de publicatie van het nog
steeds toonaangevende Handboek
voor Smeden van R. van der Wal.46
Niet alleen heeft hij voor deze pu
blicatie allerlei smeedtechnieken
uiteengezet maar ook tekeningen
vervaardigd.47
Naast vakinhoudelijke lezingen heeft
Janus Dingemans vanaf het begin
van zijn smidsloopbaan ook de poli
tieke belangen van zijn beroeps
groep door voordrachten en moties
verdedigd.
Afb. 11. Vuurkorfvoor buitenplaats 'Duin en Kriddberg' te Santpooit vervaardigd door
Kunst- en Grofsmederij A.J. Dingemans.
Op 6 februari 1913 houdt hij in Am
sterdam een lezing in Café 'De
Roode Leeuw' voor de Nederland-
sche Smeden-Vereeniging, waarvan
hij op dat moment bestuursvoorzit
ter is.48 De lezing is getiteld "De toe
stand in het Smedenbedrijf als een
gevolg van de Amsterdamsche bepa
lingen en haar toepassing" 49 In feite
betreft het hier een aanmaning aan
het College van Burgemeester en
Wethouders van Amsterdam om al
het smeedwerk in principe uit te be
steden aan Amsterdamse smeden.
Voorwaarde is echter wel dat het be
drijf aantoonbaar bonafide moet
zijn en dat de bepalingen be
treffende de arbeidsomstandigheden
en de lonen correct worden nage-
Afb. 18. Bronzen plaquette vetvaardigd
voor L.E. Duport in 1917 door Kunst- en
Grofsmederij AJ. Dingemans.
leefd. Het doel van dit standpunt is
tweeledig: een garantie op werk voor
Amsterdamse smeden en een verbe
tering van de werkomstandigheden
van de beroepsgroep als zodanig.
Om als groep naar buiten te kunnen
treden, neemt Dingemans het initia
tief om de Amsterdamse smeden in
één verband te verenigen; de Bond
van Amsterdamsche Smeden. Van
deze bond wordt hij voorzitter.
Via bestuursfuncties in de Bond van
R.K. Smedenpatroons en de Neder-
landsche Smeden-Vereeniging be
hartigt Dingemans de belangen van
de landelijke smeden.50
Bovendien oefent hij invloed uit
door zijn voorzitterschap van de Ka
mer van Arbeid voor Hout- en Me
taalbewerking.
Het is dan ook geen wonder dat in
zijn necrologie wordt geschreven:
"Dingemans is in zijn leven twee
Afb. 19. Draak gesmeed door Janus
Dingemans.
dingen geweest: smid en politicus,
maar in zijn hart was Dingemans
toch alleen maar smid, dat is te zeg
gen meestersmid, ambachtsman
alsof de groote tijd van de gilden
nog bestond".51
Het werk
De werken vervaardigd in de Kunst
en Grofsmederij van Janus Dinge
mans kunnen globaal onderschei
den worden in die bestemd voor
buiten en die bestemd voor binnen.
Tot de eerste categorie behoren to
renspitsen, koepelbekroningen, hek
ken, lichtmasten, uithangborden en
fonteinen. Tot de tweede categorie
moeten gerekend worden
(kerk)meubilair, deurbeslag, hang
en sluitwerk, en kunstzinnige objec
ten.52
In concreto zijn de volgende werken
van zijn hand bekend: de koepels
van de Sint-Bavokathedraal te Haar
lem en de Effectenbeurs te Amster
dam, en torenspitsen bestemd voor
Zuid-Afrika.
De hekken van het Vondelpark, het
Koloniaal Instituut (het huidige Tro
penmuseum), de Boerhaavekliniek,
de Effectenbeurs te Amsterdam, de
Nederlandse tuin op de Wereldten
toonstelling te Brussel in 1909, huize
"De Voorst' bij Zutphen, kasteel 'De
Haar' te Haarzuilens en de 'Konink
lijke Stations-wachtkamer' te 's-Gra-
venhage.
Lichtmasten voor Amsterdam (on
der andere het Ixidseplein, de Anr-
stelbaig en de Beurs), Arnhem en
Leiden.53
Uithangborden voor de eigen sme
derij, het Museum Amstelkring te
Amsterdam en de Muziekhandel
Concertbureau Alsbach Doyer in
de Kalverstraat 176 te Amsterdam.
De weerhaan op de Vondelkerk te
Amsterdam, de klauwende adelaar
boven de ingang van de Algemeene
Beleggings-Compagnie aan het
Damrak 80-81 te Amsterdam, en de
fontein aan de Burgemeester Stule-
meijerlaan te Bergen op Zoom be
sluiten dit rijtje van buitenobjecten.
Lichtkronen zijn vervaardigd voor de
Amsterdamse kerken Sint-Wiilibror-
dus (buiten de Veste) en Sint-Fran-
ciscus van Assisië ('De Boom'), de
Abdij te Middelburg, en de 'Konink
lijke Stations-wachtkamers' te Am
sterdam en 's-Gravenhage.54
De gedreven koperen preekstoel
('nimbar') te Medan op Sumatra en
de geciseleerde koperen altaarhemel
in de Sint-Servaas te Maastricht zijn
beide producten van Janus Dinge
mans.55
Voorts is er hang- en sluitwerk en
deurbeslag vervaardigd voor de ka
thedraal te Rangoon (Binna) en kas
teel 'De Haar' te Haarzuilens.
Vuurkorven en divers meubilair zijn
gemaakt voor buitenplaats 'Duin en
Kruidberg' te Santpoort, paleis Het
Irro te Apeldoorn en kasteel 'De
Haar' te Haarzuilens. 56
Kunstzinnige objecten worden ver
vaardigd voor de presentaties op de
diverse kunstnijverheidstentoonstel-
lingen in binnen- en buitenland en
in opdracht.57
Voor het grafmonument van prinses
Maria van Oranje in de Sint-
Lambertuskerk te Buren krijgt Din
gemans in 1912 opdracht tot het
smeden van een grafkrans.58
Eveneens in opdracht vervaardigt
Dingemans een bronzen plaquette
voor L.E. Duport, wanneer deze in
1917 erelid van de smedenvereniging
wordt.59
De adelaar en de draak die in per
manente bruikleen aan de gemeente
Bergen op Zoom zijn afgestaan, be
schouwt Janus Dingemans als voort-
25
DE NED. SMEDENVEREENIGING
AAN HAAR EERELID L.E.DUPORTa
1917