De Waterschans nr. 1 2 OO 2
aan te pas, om het zware stuk in het
vuur te brengen, en toen het vol
tooid was, vond iedereen het prach
tig. Verkoopen? Geen sprake van.
Het blijft een herinnering aan "stille"
dagen, aan baldadigheid, die een
uitweg zocht".61
Meermaals wordt het werk van Din-
gemans bekroond.62 In 1909 wint hij
een goude medaille voor werk dat
geëxposeerd wordt op de Midden
stands-Tentoonstelling te Amster
dam63 Op de wereldtentoonstelling
in 1910 te Brussel wint hij een gou
den en een bronzen medaille en
wordt hem een Prix d'Honneur toe
gekend.64
De werkplaats
Over het aantal personeelsleden, de
inrichting van de werkplaats en de
machines waanwee gewerkt wordt, is
geschreven in De IJzer- Staalkro
niek van 8 mei 1909.65 "Deze werk
plaats is bij uitstek practisch inge
richt. Aangezien bij het eigenlijke
Afb. 21. Het personeel van Kunst- en
Grofsmederij A.J. Dingemans, circa 1907.
Janus met zijn dochter Marietje zitten
op de eerste rij in het middenterwijl
zoon Frans ("Broer") vooraan te zien is.
kunstsmeedwerk steeds de artistieke
opvatting den doorslag geeft, zijn
verschillende hulpmiddelen in de
smederij aanwezig om het grove
werk voor den werkman te doen".
Niet alleen worden er van de op
drachten uitvoerige werktekeningen
gemaakt maar ook worden deze
vaak nog toegelicht door "voorbeel
den uit klei of plastine vervaardigd".
Zware platen worden uitgesneden
met behulp van een "acetyleen-zuur-
stofVlam", terwijl een moderne
"Bechè luchtdrukhamer" met maar
liefst 245 slagen per minuut het ijzer
plet. En: "Het spreekt van zelf, dat de
machines van ouderen datum even
min ontbreken en dat er evengoed
geponst, geboord, geslepen, gezaagd
en geknipt wordt als in elke modem
ingerichte werkplaats". Uiteraard
moet het personeel goed zijn opge
leid. "De heer Dingemans werkt
maar met ongeveer 33 man, maar
dezen hebben man voor man hart
voor het werk Velen van hen zijn
reeds jaren aan de werkplaats ver
bonden en ter aanvulling worden
jongens aangenomen, van meet afin
het vak opgevoed".
In 1938 wordt de smederij overgeno
men door zijn zoon Frans. In 1962
houdt de smederij op te bestaan 66
Afb. 20. Janus en Frans Dingemans tijdens
het jaartal niet bekend.
een presentatie van hun Kunst- en Grofsmederij op een beurs, helaas is
brengselen van "smids-baldadig-
heid".60 De ontstaansgeschiedenis
van de draak is in 1941 als volgt
opgetekend: "Dingemans moest
eens twee dagen gedwongen "niets"
doen; dat was natuurlijk onmogelijk
Hij greep een brok klei en boet
seerde in baldadigen schep
pingsdrang dit gedrocht met zijn vier
pooten op drie takken. Toen het lee-
men beeld klaar was, moest het ook
gesmeed worden. Waarvoor? Ner
gens voor. Het moest nu eenmaal.
Als zoo'n man iets in zn kop heeft....
Er kwamen verscheiden mannen
De Waterschans nr. l 2002
Dingemans-Disco
Zoals venneld, zijn Janus Dinge
mans en Janus Disco met elkaar be
vriend geweest. Beiden hebben les
sen gevolgd aan de in 1851 opge
richte Stadsteekenschool in Bergen
op Zoom.67
Janus Disco en zijn zus Johan wo
nen aan de Burgemeester Stule-
meijerlaan. Zij verzamelen antiek
huisraad. Chinees porselein, koper
en tin. Deze verzameling wordt in
1952 geschonken aan het gemeente
museum, dat op 30 maart 1932 in
de Gevangenpoort aan de Lieve
vrouwestraat wordt geopend en dat
nu gevestigd is in Het Markiezenhof.
Dingemans en Disco corresponde
ren met elkaar nadat Dingemans
naar Amsterdam is verhuisd. Helaas
is de correspondentie slechts frag
mentarisch bewaard gebleven, waar
door de inhoud van sommige brie
ven ontoegankelijk blijft voor de hui
dige lezer.
De bewaard gebleven brieven die
door Dingemans aan Disco zijn ge
schreven, dateren van 2 januari 1918,
16 januari 1919, 8 juni 1919, 24 mei
1921, 10 juli 1921, 11 juli 1921, 4 de
cember 1921,68 31 december 1923,
14 september 1926, 4 november
1926, en 14 januari 1927. Een brief
kaart van Dingemans aan Disco da
teert van 24 mei 1913.
De bewaarde brieven van Janus
Disco aan Dingemans dateren van
circa juli 1921,69 10 september 1921
en 9 mei 1922.
De brieven van Janus Dingemans
aan zijn vriend vallen op door de le
vendige toonzetting. Allerlei onder
werpen komen aan bod, zoals het
lesgeven. In zijn brief van 4 decem
ber 1921 weidt Dingemans uit over
zijn lesmaterialen en de methoden
om de leerstof zo aantrekkelijk mo
gelijk over te brengen. In zijn brief
van 31 december 1923 komt hij we
derom uitvoerig op dit onderwerp
terug.
"Ik beschik nu voor rnyzelf en van
myzelf over geschikte schetsen voor
het teekenen. Ik heb ruim 700
lantaarnplaatjes voor matriaal [sic]
en verwerking, een vry volledige col
lectie ertsen, ruwyzer, staal en staal-
breuken, een massa oliesoorten pak
kingsmonsters, half afgewerkte
smeedstukken, matriaal [sic] met
fouten en gebreken, trekproeven. Ik
heb een luchtpomp met toestellen
en ik haal met een paar slagen 29,5
duim luctledig [sic]. Ik laat ze trekken
aan kettingen met knuppels om een
paar platen van elkaar te halen, de
monstreer vormveranderingen enfin
alles.
Verder heb ik een toestel om aan te
toonen hoe looden buizen worden
geperst, demonstreer uitzetting en
ongelyke uitzetting van verschillende
metalen. Ik heb een kist vol rommel
om electrische proeven te nemen en
ik dank God dat er nog nooit een
van die krengen van jongens dood
geslagen is. Ge ziet dus dat myn klas
wel zooiets heeft van een theatre de
mecanique et methamorphose".
Daarnaast worden de huishoude
lijke problemen op een humoristi
sche wijze onder de aandacht van
Disco gebracht zoals blijkt uit een
brief van 4 december 1921: "Wy zit
ten zonder meid, en dat nog wel
door ons bloedeigen schuld. In de
zen tyd nu er aan geen meid te ko-
Ajb. 22. Enkele van de ruim 700 lantaarnplaatjes voor materiaal en verwerking" die Janus Dingemans als lesmateriaal gebruikte.
2 7