De Waterschans nr. 1 2 OO 2 aan te pas, om het zware stuk in het vuur te brengen, en toen het vol tooid was, vond iedereen het prach tig. Verkoopen? Geen sprake van. Het blijft een herinnering aan "stille" dagen, aan baldadigheid, die een uitweg zocht".61 Meermaals wordt het werk van Din- gemans bekroond.62 In 1909 wint hij een goude medaille voor werk dat geëxposeerd wordt op de Midden stands-Tentoonstelling te Amster dam63 Op de wereldtentoonstelling in 1910 te Brussel wint hij een gou den en een bronzen medaille en wordt hem een Prix d'Honneur toe gekend.64 De werkplaats Over het aantal personeelsleden, de inrichting van de werkplaats en de machines waanwee gewerkt wordt, is geschreven in De IJzer- Staalkro niek van 8 mei 1909.65 "Deze werk plaats is bij uitstek practisch inge richt. Aangezien bij het eigenlijke Afb. 21. Het personeel van Kunst- en Grofsmederij A.J. Dingemans, circa 1907. Janus met zijn dochter Marietje zitten op de eerste rij in het middenterwijl zoon Frans ("Broer") vooraan te zien is. kunstsmeedwerk steeds de artistieke opvatting den doorslag geeft, zijn verschillende hulpmiddelen in de smederij aanwezig om het grove werk voor den werkman te doen". Niet alleen worden er van de op drachten uitvoerige werktekeningen gemaakt maar ook worden deze vaak nog toegelicht door "voorbeel den uit klei of plastine vervaardigd". Zware platen worden uitgesneden met behulp van een "acetyleen-zuur- stofVlam", terwijl een moderne "Bechè luchtdrukhamer" met maar liefst 245 slagen per minuut het ijzer plet. En: "Het spreekt van zelf, dat de machines van ouderen datum even min ontbreken en dat er evengoed geponst, geboord, geslepen, gezaagd en geknipt wordt als in elke modem ingerichte werkplaats". Uiteraard moet het personeel goed zijn opge leid. "De heer Dingemans werkt maar met ongeveer 33 man, maar dezen hebben man voor man hart voor het werk Velen van hen zijn reeds jaren aan de werkplaats ver bonden en ter aanvulling worden jongens aangenomen, van meet afin het vak opgevoed". In 1938 wordt de smederij overgeno men door zijn zoon Frans. In 1962 houdt de smederij op te bestaan 66 Afb. 20. Janus en Frans Dingemans tijdens het jaartal niet bekend. een presentatie van hun Kunst- en Grofsmederij op een beurs, helaas is brengselen van "smids-baldadig- heid".60 De ontstaansgeschiedenis van de draak is in 1941 als volgt opgetekend: "Dingemans moest eens twee dagen gedwongen "niets" doen; dat was natuurlijk onmogelijk Hij greep een brok klei en boet seerde in baldadigen schep pingsdrang dit gedrocht met zijn vier pooten op drie takken. Toen het lee- men beeld klaar was, moest het ook gesmeed worden. Waarvoor? Ner gens voor. Het moest nu eenmaal. Als zoo'n man iets in zn kop heeft.... Er kwamen verscheiden mannen De Waterschans nr. l 2002 Dingemans-Disco Zoals venneld, zijn Janus Dinge mans en Janus Disco met elkaar be vriend geweest. Beiden hebben les sen gevolgd aan de in 1851 opge richte Stadsteekenschool in Bergen op Zoom.67 Janus Disco en zijn zus Johan wo nen aan de Burgemeester Stule- meijerlaan. Zij verzamelen antiek huisraad. Chinees porselein, koper en tin. Deze verzameling wordt in 1952 geschonken aan het gemeente museum, dat op 30 maart 1932 in de Gevangenpoort aan de Lieve vrouwestraat wordt geopend en dat nu gevestigd is in Het Markiezenhof. Dingemans en Disco corresponde ren met elkaar nadat Dingemans naar Amsterdam is verhuisd. Helaas is de correspondentie slechts frag mentarisch bewaard gebleven, waar door de inhoud van sommige brie ven ontoegankelijk blijft voor de hui dige lezer. De bewaard gebleven brieven die door Dingemans aan Disco zijn ge schreven, dateren van 2 januari 1918, 16 januari 1919, 8 juni 1919, 24 mei 1921, 10 juli 1921, 11 juli 1921, 4 de cember 1921,68 31 december 1923, 14 september 1926, 4 november 1926, en 14 januari 1927. Een brief kaart van Dingemans aan Disco da teert van 24 mei 1913. De bewaarde brieven van Janus Disco aan Dingemans dateren van circa juli 1921,69 10 september 1921 en 9 mei 1922. De brieven van Janus Dingemans aan zijn vriend vallen op door de le vendige toonzetting. Allerlei onder werpen komen aan bod, zoals het lesgeven. In zijn brief van 4 decem ber 1921 weidt Dingemans uit over zijn lesmaterialen en de methoden om de leerstof zo aantrekkelijk mo gelijk over te brengen. In zijn brief van 31 december 1923 komt hij we derom uitvoerig op dit onderwerp terug. "Ik beschik nu voor rnyzelf en van myzelf over geschikte schetsen voor het teekenen. Ik heb ruim 700 lantaarnplaatjes voor matriaal [sic] en verwerking, een vry volledige col lectie ertsen, ruwyzer, staal en staal- breuken, een massa oliesoorten pak kingsmonsters, half afgewerkte smeedstukken, matriaal [sic] met fouten en gebreken, trekproeven. Ik heb een luchtpomp met toestellen en ik haal met een paar slagen 29,5 duim luctledig [sic]. Ik laat ze trekken aan kettingen met knuppels om een paar platen van elkaar te halen, de monstreer vormveranderingen enfin alles. Verder heb ik een toestel om aan te toonen hoe looden buizen worden geperst, demonstreer uitzetting en ongelyke uitzetting van verschillende metalen. Ik heb een kist vol rommel om electrische proeven te nemen en ik dank God dat er nog nooit een van die krengen van jongens dood geslagen is. Ge ziet dus dat myn klas wel zooiets heeft van een theatre de mecanique et methamorphose". Daarnaast worden de huishoude lijke problemen op een humoristi sche wijze onder de aandacht van Disco gebracht zoals blijkt uit een brief van 4 december 1921: "Wy zit ten zonder meid, en dat nog wel door ons bloedeigen schuld. In de zen tyd nu er aan geen meid te ko- Ajb. 22. Enkele van de ruim 700 lantaarnplaatjes voor materiaal en verwerking" die Janus Dingemans als lesmateriaal gebruikte. 2 7

Periodieken

De Waterschans | 2002 | | pagina 14