■■i
De Waterschans nr. 1 2002
AJb. 25. Janus Dingemans, juni 1939.
per inzak, ik ben me bewust dat ik
wegzak maar ik laat me zakken en
omdat alles met me mee zakt heeft
het den schyn alsof ik minstens by
het oude blyf, maar het onaange
name gevoel dat ik heb als ik al het
gekuip en gedraai aanhoor, het mis-
selyk worden van hun kwakzalvers-
gedoe en hun willens en wetens de
menschen bedriegen die eerlyk en te
goeder trouw in hun Godszalverig-
heid gelooven geeft me, ondanks my
zelf de zekerheid dat het zoo niet
blyven zal en ik van daag of morgen
weer eens uit mekaar plof. En aan
gezien ik geen kans zie om by zoo'n
ontploffing rnyn omgeving te veran
deren zal het resultaat wel zyn een
vaarwel aan alle vereenigingen, aan
alle bonden en dan word ik zoo iets
als een oude olifant die stug en cha-
gerynig uit de kudde loopt en op zyn
eentje door de wildernis loopt te
kankeren totdat hy doodgeschoten
wordt nadat hy zelf zoo hier en daar
het een en ander verwoest heeft".
In drie bewaard gebleven brieven
van Disco aan Dingemans komt het
conflict ter sprake dat Disco heeft
met de Commissie van Toezicht van
de Ambachtsschool voor Bergen op
Zoom en Omstreken.
Het conflict begint met het overlij
den van Aug. van Dijck, een be
stuurslid van genoemde Commissie,
die door Disco in zijn brief van circa
juli 1921 weinig vleiend wordt be
schreven als "de steen harde ik be
doel de steenhouwer".80 Wanneer
Disco met meerderheid van stem
men in het bestuur wordt gekozen,
acht de heer E.C. Laane, die graag
zijn zoon als opvolger van Van Dijck
had gezien, de functie van bestuurs
lid van en leraar aan dezelfde school
onverenigbaar.81 De kwestie moet
beslecht worden door de minister. In
zijn brief van 10 september 1921
schrijft Disco dat hij op 8 september
een brief van de minister heeft ont
vangen waarin deze inderdaad con
cludeert dat diens benoeming tot
bestuurslid onverenigbaar is met het
leraarschap "hoewel hij geen wette-
lijken noch eenigen anderen grond
kan aanhalen, waarop zijn uitspraak
gebaseerd is". Het conflict sleept
voort wanneer Disco in het bestuur
blijft zitten en de verhouding tussen
de leraren en Disco verslechtert dra
matisch. Op 9 mei 1922 schrijft
Disco onder andere "Is't in Amst
een zoodje [sic] hier nog erger. Voor
f 150 een heel jaar deed ik meer met
liefde dan nu een Lr [leraar, JJ] voor
f 1000 op 7 maanden, dan nog 3 die
geen orde hadden. 3 koekebakkers. 3
ganzensnaters. 3 ABSers en 3 goe
den en van dit stelletje 8 onbe
voegd".
De verhouding Dingemans-Disco
bekoelt in 1926-1927 wanneer bei
den solliciteren op de vacant gewor
den functie van directeur van de
Ambachtsschool Bergen op Zoom
en Omstreken. De kwestie is alleen
te herleiden uit brieven van Dinge
mans aan Disco.82
Uit de brief van 14 september 1926
blijkt dat Disco aan Dingemans
heeft voorgesteld te solliciteren. Din
gemans reageert weliswaar positief
maar wil er zeker van zijn dat hij een
kans maakt. "Hoeveel kans geeft ge
me nu? Wie acht ge in Bg, van de
personen die invloed kunnen uitoe
fenen, op myn hand en in hoeverre
zyn ze vooraf te polsen. Ge snapt
waar de kern van de zaak gelegen is,
bestaat er gegronde twyfel aan een
benoeming, dan niet soliciteeren.
Bestaat er gegronde kans, dan waag
ik de resico [sic]. Het werk trekt my
aan en ik zie nog niet tegen werken
op". Disco geeft Dingemans het idee
dat hij een goede kans maakt omdat
hij zichzelf"en N.C.M. Huysmans -
die sedert 1 september 1919 leraar is
- kansloos acht.
Dingemans, die geen gezichtsverlies
wil tijden, wint zelf inlichtingen in:
hij meldt zijn bevindingen in tele
gramstijl aan Disco in zijn brief van
4 november 1926. "Niet in Bg ge
weest. Niet getelefoneerd. Geschre
ven naar iemand met Bgsche toe
standen volkomen op de hoogte.
Stop. Heeft volgens schryven
Poolsch hoogte genomen. Stop. Dus
geen Russisch hoogte. Stop. Infor
matie zoo positief mogelyk: doe het
niet. geen kans. Stop. Disco heeft
geen kans. Stop. Altyd stryd geweest,
nu opnieuw hevig ontbrand. Stop.
Disco leeftydsrechten als onderdi
recteur gepasserd [sic] voor Huys
mans. Stop. Zal weer het loodje
moeten leggen. Stop. Niet voor H
maar voor H. Stop. Laatste H is ei-
genlyk v d H. Ir. leeraar aan de R. K.
H. B. S. en Handelss. Stop. Heeft alle
bevoegdheden volledig. Stop. Ge
ziet, afle bevoegdheden volledig te
hebben is geen snert stop. Dat is een
topzwaarheid. B. en W. van Bg zien
gaarne beide Directie's in een hand.
Stop. Zal wel gaan ook Stop. Als we
tyd van leven hebben. Het is de al-
gemeene lees al gemeene meening
dat Disco zeer gegriefd is. Stop. Ge
volg - als iemand zeer gegriefd is
doet hy rare dingen. Stop. De
wensch is dikwyls de vader van de
gedachte. Stop stop.
Een van de rare dingen die men nu
van Disco verwacht is het nemen
van zyn ontslag, kwestie opgelost.
Stop. Hy vraagt gegriefd als hy is
pensioen, temeer weil [sic] zyn fi-
nantieele positie zeer gunstig is en
hy dus niet langer gegriefd behoeft te
zyn dan hy zelf wilt. Zie zoo nu is het
telegram af, het is duur en leelyk
maar toch wel duidelyk".83
Terwijl Dingemans in de regel zijn
brieven typt, is zijn brief van 14 ja
nuari 1927 aan Disco handgeschre
ven. Kennelijk heeft Dingemans
niets meer van zich laten horen en
heeft Disco hem gevraagd te schrij
ven. De toonzetting is koel en direct
en het badinerende karakter van eer
dere brieven ontbreekt. Het blijkt dat
Disco - door zichzelf en door ande
ren kansloos geacht - toch op de
functie heeft gesolliciteerd in tegen
stelling tot hetgeen hij gesuggereerd
of beweerd heeft.84 Dingemans ver
woordt dit als volgt: "Zeker, ik schijn
30
De Waterschans nr. l 2002
ADRIANUS jOSEPHUS DINGEMANS,
AJb. 26. Rouwbrief van Janus Dingemans24 juni 1941.
ook wel eens anders dan ik ben en
ik ben ook wel eens anders dan ik
schijn, dat is nu eenmaal noodza
kelijk doch wil men te zamen iets
bereiken dan dient men het te za
men volkomen eens te zijn. En nu
ter zake. De kardinale fout is ge
maakt door AJ.M. Disco. Het hin
dert niet, maar toch is het jammer
omdat er niets bereikt is. Ik heb in
de meening verkeerd dat het ging
tusschen AJ.D. [Janus Dingemans,
JJ] ten eenen en al de anderen ter
andere zijde, al die anderen dan met
uitzondering van AJ.M. die, die naar
mijn opvatting, buiten spel was. En
nu blijkt, wat ik direct na de ont
vangst van de brief met de voor
dracht begreep, dat er een misver
stand heeft bestaan tusschen U en
mij en dat wij een wanhopig dwaze
klucht hebben opgevoerd en ons
hebben laten bedonderen of liever
in de luiers leggen die we zelf nog-
wel hebben gekocht en aange
bracht".
Uit Dingemans' brief valt op te ma
ken dat Disco weliswaar heeft mee
gesolliciteerd, maar dat het in zijn
bedoeling lag om, wanneer hij op de
voordracht zou zijn geplaatst, te
bedanken.85 Dat Dingemans twijfelt
aan deze uitleg en meent dat Disco
dubbel spel heeft gespeeld, blijkt uit
de opmerking: "Had ik geweten dat
ge menschen die ge vertrouwen
kond op U had laten stemmen, ik
had bedankt en ik had Uw kans niet
in de weg gestaan. Nu hebt ge vol
komen duidelijk wat ik bedoel en
zeg mij nu ook volkomen duidelijk
wat ge wilt. Ziet ge een kans voor U,
zeg het mij en het is verstandig dat ik
en elk ander er af blijft. Ziet ge geen
kans en ik zeg het U rondweg, ik zie
er ook geen, zeg het mij dan ook en
ik zal doen wat ik kan, mits er nog
wat aan te doen is".
Hoewel Dingemans in deze brief
schrijft dat hij het antwoord van
Disco zal afwachten of deze bij zijn
sollicitatie blijft of zich terugtrekt -
Dingemans wijst er nogmaals op dat
hij denkt dat Disco geen kans maakt
- schrijft hij nog dezelfde dag een
brief aan dr. PJ.H van Ginneken,
voorzitter van het bestuur van de
ambachtsschool. Hij begint met de
constatering dat zijn sollicitatie
nogal wat stof heeft doen opwaaien
om te vervolgen met: "Daardoor ver
neem ik intusschen by geruchtte,
[sic] dat er tegen de voordracht be
zwaren zouden zyn, men beweert
zelfs dat er andere personen op ge
bracht zullen worden. Nu had ik,
voor ik soliciteerde, geinfonneerd
naar de werkzaamheden van het Be
stuur en de daarop verkregen ant
woorden waren slechts op 2 punten
gelykluidend: 1 De Voorzitter, Dr
van Ginneken is R.K, een hoog
staand persoon, hy neemt zeker den
besten die hy krygen kan, zonder op
andere belangen dan die van de
school te letten. 2 De heeren Disco
en Huysman [sic] hebben beiden
geen kans. Dit deed my soliciteeren
en geeft my nu de vryheid om my
thans tot U persoonlyk te wenden
met de vraag of het nog eenig nut
heeft iets in het belang van myn so-
licitatie te ondernemen of, acht U
voor my de zaak definitief uit. Ik
voor my was door de opgemaakte
voordracht teleurgesteld, doch dank
baar tevens omdat ik er niet op voor
kwam met den heer Huysman [sic]".
Het antwoord van Van Ginneken is
1
blijkbaar negatief geweest want in
een briefvan 18 januari 1927 aan nir.
J.H. van der Meulen, secretaris van
het bestuur van de ambachtsschool,
verzoekt Dingemans nog ontbreken
de stukken die bij de sollicitatie wa
ren meegezonden en waarvan hij
slechts een deel terug ontvangen
heeft, alsnog te retourneren. In dit
schrijven laat Dingemans zich ech
ter niet kennen: hij vraagt of het be
stuur geïnteresseerd is in "eenige
voorwerpen welke by het on-
derwys gebruikt kunnen worden.
Deze hebben voor my betrekkelyk
geringe waarde en onze eigen
school is ruim voorzien". Hij eindigt
zijn brief met "U merkt: on revient
toujours a son prémière amour,
zelfs al loopt men een blauwtje!".
Het is opvallend dat de
correspondentie tussen Dingemans
en Disco ophoudt met dit debacle
geschetst in Dingemans' geschreven
31
Heden overleed zacht en kalm, voorzien van de H.H. Sacramenten der
Stervenden, onze lieve Man, Vader en Behuwdvader,
Lid der Gemeenteraad van Amsterdam,
in den ouderdom van 66 jaar.
Amsterdam -W., 24 Juni 1941.
Overtoom 327.
F. C. DINGEMANS-VAN EERDEWIJK
M. C. F. P. WAJER-DINGEMANS
JOH. B. WAJER
F P. J. J. DINGEMANS
E. P. R. DINGEMANS-VAN BERKEL
Profundis: Vrijdag 27 Juni van 2.30-3.30 uur n.m. in
de Kapel van het Maria - Paviljoen (Ruijschstraat 128).
De H.H. Uitvaartdiensten zullen gehouden worden in de Parochiekerk van het H. Hart
van Jezus, Vondelstraat, op Zaterdag 28 Juni a.s., te 7.30 uur, 8 uur en te 10 uur v.m.
de gezongen H. Mis van Requiem; daarna de begrafenis tegen 11.15 uur op het
R.K. Kerkhof „Buitenveldert", Amstelveenscheweg.
Vertrek vanuit de Kerk te 10.45 uur.
Geen bezoek - geen bloemen - geen toespraken.