De Waterschans nr. l 2002
brief van 14 januari 1927. Uiteraard
kunnen brieven verloren gegaan zijn
maar de toonzetting van de ge
noemde brief is dusdanig dat het
heel wel mogelijk is dat er een einde
gekomen is aan hun vriendschap.86
De mens
Op 24 juni 1941 overlijdt Janus Din-
gemans op 66-jarige leeftijd in het
Onze Lieve Vrouwegasthuis te Am
sterdam na een ziekbed van enkele
weken.87 Na een uitvaartdienst in de
kerk van het H. Hart van Jezus aan
de Vondelstraat, voorgegaan door
kapelaan G. van Dijk, wordt Dinge-
mans begraven op het RK kerkhof
Buitenveldert in Amsterdam. De be
grafenisplechtigheden worden ge
leid door kapelaan A Spronk
Onder de aanwezigen bevinden zich
onder anderen prof. mr. C.P.M.
Romme, de Bergse beeldhouwer
Kees Smout en vertegenwoordigers
van de voormalige Amsterdamse ge
meenteraad, de Algemeene Winke-
liersvereeniging, de RK en de Neu
trale Middenstandsvereeniging, de
Algemeene RK Propagandaclub, de
Bond van Nederlandsche Smeden
patroons en het Instituut van Tee-
kenleeraren.88
Talrijke kranten besteden aandacht
aan zijn overlijden en naast de uit
puttende uitweidingen over zijn be
stuursfuncties en zijn smidsvak,
wordt ook de mens achter deze ge
slaagde medeburger niet vergeten.
"Met ontroering zal het bericht van
het heengaan van dezen populairen
Amsterdammer in de hoofdstad en
ook in wijden kring in ons land, ver
nomen worden. In wijden kring,
want de gebieden waarop de heer
Dingemans zich in zijn werkzaam
leven heeft bewogen, zijn talrijk En
op al die gebieden heeft hij zich
vrienden gemaakt, omdat wie met
hem omging al bij het eerste gesprek
voelde te doen te hebben met een
nobele persoonlijkheid, met een vol
uit levenden mensch. Dingemans
was wars van halfheid. Openhartige
pittige Brabander als hij was, kon hij
geen slecht werk dulden. As hij door
zijn stad wandelde en zag, dat er zoo
vaak half, slecht werk geleverd werd,
goot hij de fiolen van zijn toom over
de makers uit. Van hem kon men die
aanmerkingen verdragen, want zijn
kunde was erkend en zijn goed in
zicht stond vast".89
Maar ook in de politieke arena was
hij een krachtige persoonlijkheid
"een man zonder vrees of blaam, ie-
A. J. Dingemans
Afb. 21. Voorzijde bidprentje van Janus
Dingemans.
mand, die vriend noch vijand ontzag
als het ging om wat goed en zuiver
was en die zich door niets of nie
mand liet afbrengen van den weg,
dien zijn geweten hem voor
schreef'.90
Deze mening wordt gestaafd door
uitspraken van Dingemans zelf die
regelmatig het politieke bedrijf,
waarbij werkelijke betrokkenheid en
volhardendheid eerder uitzondering
dan regel waren, hekelde. De vol
gende citaten mogen dit illustreren.
Naar aanleiding van zijn politieke
standpunt dat jongens het vak in de
gewone werkplaatsen moeten leren
en niet in de door de politiek gecre
ëerde Centrale Werkplaats, stelt Din
gemans: "De maatschappij heeft
meer aan het behoorlijk te werk stel
len van één jongen, dan aan tien
lachsuccessen van een wethou
der"91 En over hetzelfde onderwerp:
""Is het te werk stellen van jeugdige
personen in de bedrijven een be
drijfsbelang?" Zijn standpunt uiteen
gezet.... zooiets stijfs mag men eigen
lijk niet schrijven als de heer Dinge
mans spreekt, want daar is nu een
maal niets stijfs aan. Hij gaat zitten
en praat honderd uit; hij diept her
inneringen op uit zijn lange loop
baan als ambachtsman; hij komt te
recht bij de politiek, de hooge poli
tiek en de gemeentepolitiek; het is
als een waterval, een waterval van
bon-mots en van kernachtige volks
humor, een waterval, waaruit het
naar alle kanten spat en die nie
mand ontziet. En het merkwaardige
is, dat hij tóch zijn onderwerp be
spreekt, en grondig bovendien" 92
Meer in algemene zin: "Eens in de
vier jaren wordt de bevolking van
Nederland wakker geschud om eens
iets meer aandacht te schenken aan
de gemeentepolitiek Niet dat een
deel, misschien zelfs een groot deel,
ook tusschentijds geen aandacht
daaraan schenkt, doch de Raadsver
kiezingen bieden altijd een extra ge
legenheid om op de groote massa in
te werken met allerlei leuzen, met
allerhande beloften, zelfs met allerlei
scheeve voorstellingen en positieve
leugens. Beloften, die, indien ze
voor slechts 10 pCt. vervuld werden,
een paradijs op aarde zouden schep
pen en den menschen van over 10
jaar niets meer te wenschen zouden
overlaten. [...1 Ik kan het niet helpen,
maar als ik zoo nu en dan lees wat
er langs de straten verspreid en op
schuttingen en muren aangeplakt
wordt, als ik de verhuiswagens en de
fietstochten met hun schreeuwerige
reclame zie, dan komt in mij het
beeld van een echte oude Vlaarn-
sche kermis; met de ballentent van
Mie de Lepper. Daar stonden dan
van den lijkenbidder tot den minis
ter alle sujetten waar iemand met
mogelijkheid het land aan kon heb
ben. "Drij ballen voor eenen stoo-
ter!" Nou kan je smijten. En er werd
gesmeten! "Toe Sjefke", gooit dieen
kapitalist zijnen hoed van zijne kop!
Weg met de gendannen Tienus, wie
het eerst den veldwachter raakt jong.
Mie! geef mij zes ballen, ik smijt de
heele militaire santekraam in me
kaar, ze hemme me genog gejudast
toen ik in dienst was!" Het is genoeg.
Straks wordt de kennis afgebroken.
De ballensmijters zijn gekalmeerd,
voldaan of niet voldaan, en, met
zichzelf verlegen, zeggen ze tegen el
kaar "Nou ja, het is toch ook maar
eens kermis". En het is ook maar
eens verkiezing en dan schijnt alles
geoorloofd te zijn".93
Dat hij zichzelf van andere politici
onderscheidde, werd wel degelijk
door de buitenwereld onderkend.
"Dat Dingemans ook politicus is ge
worden, lid van den Raad en eenige
jaren voorzitter van de Katholieke
fractie, dat was slechts te danken aan
bepaalde karaktereigenschappen,
die hij bezat en die hem sierden. Hij
was een man van enorme energie,
gepaard aan een zeer groote maat
schappelijke belangstelling, die
3 2
De Waterschans nr. l 2002
zonderlyke gaven van hoofd en hart.
Aan een volmaakte kennis van zyn
vak paarde hy een groot enthou
siasme voor alle zaken, betreffende
het Bouw- en Woningtoezicht. Zyn
scheip oordeel en zyn groot gevoel
voor recht en billykheid waarborg
den steeds een uitstekende, ook
door den tegenstander te begrypen
beslissing. Door zyn gevoel voor hu
mor, zyn onuitputtelyke vroolykheid
en groote slagvaardigheid verliepen
de besprekingen steeds in de beste
harmonie. Wy zullen hem dankbaar
blyven gedenken als een hoog
staande warm-menschelyke per-
soonlykheid".98
Nog in 1992 herinnert mevrouw Ma-
rietje Jimkes-Dingemans haar oom
Janus als een "bijzonder leuke, har
telijke man die gezellig kon praten
en veel contacten had. Hij had
overal verstand van en een zolder vol
met boeken".99
Slotbeschouwing
Het komt zelden voor dat men als
onderzoeker werkelijk geraakt of ge
grepen wordt. Uiteraard wel in we
tenschappelijk opzicht: een onder
werp boeit, trekt aan of heeft een
dusdanige relevantie dat er als het
ware iets over geschreven móet wor
den. Een dergelijke 'geestelijke' of
'abstracte' aantrekkingskracht vormt
dan de drijfVeer om onderzoek te
doen en publicaties te schrijven. Bij
het schrijven van deze bijdrage was
dat anders. De persoon en het we
zen van Janus Dingemans zijn zo
uniek, zo bruisend en energiek, en
nog zo van deze tijd, dat de aantrek
kingskracht om over hem te schrij
ven dit abstracte stadium over
schreed. Persoonlijk raakt deze man
de schrijver over zijn dood heen en
dat is bijzonder. Uit alles blijkt dat
het een man uit één stuk was, recht
door zee, een harde werker met een
goed verstand en praktisch inzicht.
Een man met realistische idealen
die hij op alle manieren onder de
aandacht probeerde brengen en te
verwezenlijken. Een humoristische,
doorleefde menselijke man, kortom,
een markante persoonlijkheid
"zooals er in een generatie maar en
kele voorkomen".100
*Drs. Johanna Jacobs (1952). Kunst
historicus. Sedert 1991 als conserva
tor cultuurhistorie verbonden aan
gemeentemuseum Het Markiezen
hof te Bergen op Zoom.
Afb. 28. Janus Dingemanscirca 1910. Foto: Fotografisch Atelier 'Prinses', Amsterdam.
voortsproot uit een ongeveinsde
liefde voor de menschen. Hij was
geen geboren politicus, en hij heeft
er ook niet naar gestreefd zich in de
sfeer van het raadhuis een houding
te geven, die met zijn ware natuur
niet overeenkwam. Voor veinzerij was
hij een veel te oprechte, ongecompli
ceerde en waarheidslievende figuur.
Hij dacht enkelvoudig, maar gezond
en wat voor hem als goed vaststond,
dat streefde hij na in een rechte lijn;
wat voor hem als verkeerl [sic] gold,
dat vervolgde hij zonder aarzeling.
Dingemans was in den Raad een
man, die et [sic] hart op de tong had;
hij was elders in het Amsterdamsche
leven niet anders".94
Uit de brieven aan Disco maar ook
in de interviews waaruit hiervoor is
geciteerd, blijkt dat Dingemans een
extravert karakter had en een ge
zonde dosis humor. "En hij kon
vertellen als geen ander, smakelijk,
geestig, met altijd weer dien onder
grond van ernst, welke karakteristiek
was voor dezen mensch".95
"In Dingemans verliest Amsterdam
een figuur zooals er in een generatie
maar enkele voorkomen. Een man,
die den moker kon en durfde han-
teeren, letterlijk en figuurlijk, een
man van fijnen, zuiveren smaak, en
die het leven van zijn dagen heeft
durven smeden naar het beginsel,
dat mensch en ambachtsman siert:
krachtige, ongebroken zuiverheid".96
Ook in de rouwbetuigingen worden
dezelfde eigenschappen genoemd.97
Zoals in een brief van de hoofdinge
nieurs en de secretaris van het Ge
meentelijk Bouw- en Woningtoe
zicht aan de weduwe van Dinge
mans. "Gedurende ruim vyftien ja
ren heeft er een regelmatig en zeer
innig contact bestaan tusschen Uw
echtgenoot en onzen dienst. By on
telbare bezoeken met hem in alle
deelen van de stad gebracht aan wo
ningen en andere gebouwen hebben
wy gelegenheid gehad hem te leeren
kennen als een mensch van uit-
3 3
IN MEMORIAM
Echtgenoot van F. C. van Eordewijk
Geboren te Bergen op Zoom 20 Sopt. 1874
Overleden te Amsterdam 24 Juni 1941
