Deze Waterschans:
Kroonleden
Welkom
Mini excursie, wandelen over fort De Roovere
De Waterschans nr. l 2002
De Waterschans nr. l 2002
De Waterschans
Fort Moermont
Het voormalige veilingterrein aan
de Moerstraatsebaan blijkt van ar
cheologische waarde te zijn. Eens
stond hier het fort Moermont, on
derdeel van de verdedigingslinie
tussen Bergen op Zoom en Steen
bergen (1628) en genoemd naar de
heer van Moenuont. Midden 19de
eeuw werd dit fort geslecht en nam
men het terrein als landbouwgrond
in gebruik. In 1960 werden daar
veilinggebouwen geplaatst. Na af
braak daarvan werden er daar on
langs interesante funderingsresten
aangetroffen, maar ook keukenafval,
botten, 17de eeuws aardewerkscher-
ven, glas, als ook kledinghaken,
munten, kogels en knopen. Een op
vallende vondst was een grote aar
dewerken kookpot en een fragment
van een zonnewijzer gemaakt van
leisteen.
Onze stadsarcheoloog eindigt te
recht zijn bijdrage met het advies
om de herinrichting van het veiling-
ten-ein te laten inspireren door het
vestingverleden.
Te Deum
Bergenaar dr. H. Bol ontdekte bij
toeval in Frankrijk een Te Deum van
Pellegrin, uitgevoerd naar aanlei
ding van de val van Bergobsouvm
(=Bergen op Zoom) in 1749. De
compositie dateert echter uit 1745,
dus vóór die bekende gebeurtenis.
Het was vroeger gebruikelijk dat een
componist een Te Deum of andere
gelegenheidsstukken in portefeuille
had.
Janus Dingemans
Een bijdrage van de voorzitter van
onze Kring, drs. Johanna Jacobs,
volgens de redactie tevens een voor
beeld voor auteurs hoe artikelen
voor De waterschans geschreven
zouden moeten worden. Een bij
drage ook waar ontzettend veel en
grondig archiefonderzoek voor no
dig was. Het uitgebreide notenappa
raat in bijna even interessant als het
artikel zelf.
Uitgaande van de fontein, vanaf
1922 geplaatst in het plantsoen voor
't Rijks, beschrijft Johanna persoon
en werk van de maker van deze fon
tein: Janus Dingemans (1874-1941),
een geboren Bergenaar, een 'import'
Amsterdammer, getalenteerd kunst
smid, actief politicus, betrokken le
raar en vooral ook een boeiend
mens.
De lezer raakt, net als zijzelf, ge
boeid door deze Janus Dingemans:
zijn persoon en wezen, die zo uniek,
bruisend, energiek, maar ook zo van
deze tijd zijn; een man uit één stuk
recht door zee, een harde werker
De uitgaven van de Geschiedkundige Kring kunnen mede tot stand
komen dankzij het speciale lidmaatschap van de volgende bedrijven:
DA RVI BV
GOLDEN TULIP Bergen op Zoom
HDW Kantoormachines
P. JANSEN Installatie Techniek BV
Taxi- en toeringcarbedrijf DE KOCK
Nhiuursteenbedrijf DE KORT
Boekhandel VAN DER KREEK BV
Tapperij DE KROON
VAN LOON SMITS Installatiebedrijf BV
Hotel MERCURE DE DRAAK
RABO BANK Bergen op Zoom
GEBR VOETS Weg - en Waterbouw BV, Rosmalen
Woningstichting SOOMLAND
Woningstichting SPECTRUM
met een goed verstand en praktisch
inzicht. Een man met realistische
idealen; een humoristische, door
leefde menselijke man, een mar
kante persoonlijkheid 'zoals er in
een generatie maar enkele voorko
men'.
Spotprent
In de jaren twintig kwamen in Ber
gen op Zoom verschillende malver
saties aan het licht waarbij het
openbaar bestuur van de gemeente
betrokken was. De in Halsteren wo
nende Belgische kunstenaar George
van Raemdonk heeft er verschei
dene spotprenten aan gewijd. De
hier afgebeelde prent betreft de
toenmalige gemeentesecretaris C.
van Liempt, die legesgelden niet
aan de ontvanger afdroeg maar wel
in de gemeenterekening verant
woordde. De tekening geeft het po
litiek gekrakeel weer in de vorm van
een poppenkast, waarbij de Bergse
burgers hun belasting komen afdra
gen, waarbij Van Liempt begerig zijn
prooi beetpakt en een ziedende
burgemeester het geld uitspuwt om
de kolen, voor de gasfabriek, en zijn
pensioen veilig te stellen. Op de
achtergrond de Peperbus en rechts
de rokende fabrieksschoorstenen.
Geschiedenis van Bergen op Zoom
Al weer de twaalfde bijdrage van drs.
G. Huijbregts in zijn serie chronolo
gische beschrijving van de geschie
denis van Bergen op Zoom. Dit keer
de periode eind 16de eeuw, waarin
de stad in vreemde handen ver
keerde. Met verbazing zal eenieder
het gedeelte lezen over pastoor Lan-
criet die vanwege zijn geloof het
moest ontgelden; Veel deining ver
oorzaakte het molesteren van deze
pastoor van de St.-Gertrudiskerk.
Enkele vrouwen sleurden hem om 8
uur 's morgens aan zijn haren door
de kerk'. Er moesten blijkbaar solda
ten aan te pas komen om de strijd
tussen katholieken en calvinisten
enigszins tot bedaren te brengen.
C. Asselbergs
Bergen op Zoom heeft iets met
Zuid-Afrika! Bleek dat reeds in de
vorige Waterschans, dit keer kwam
de heer G. Asselbergs met een ver
haal naar de redactie over een ze
kere Carolus Asselbergs (1869-
1949), een Bergenaar die als militair
attaché (1899) de oorlogsverrichtin
gen moest gadeslaan van de legers
van de Zuid-Afrikaanse Republiek
en van Oranje Vrijstaat.
Over het 'trouwlyck doen bewaren
van den stroom'
Lange tijd vonnden de Zeeuwse
stromen de toegang tot het hart van
het gewest Holland. Stadhouder
Willem IV (midden 18de eeuw)
wilde de Schelde met de bouw van
twee forten afgrendelen, waarvan
het fort bij Bath wel gerealiseerd
werd. Al bij al is de Adminiraliteit
van Zeeland er in geslaagd om in
korte tijd de defensie op de Wester-
schelde in een redelijke staat te
brengen. Thans staat de Wester-
schelde, volgens auteur J. Sinke, op
nieuw volop in de belangstelling
met een heel andere problematiek:
De afweging tussen het economisch
handelen en het behoud en herstel
van natuurwaarden. Daar is de in
gang zijnde verdieping van de vaar
geulen in de rivier, om passage van
steeds groter wordende schepen
mogelijk te maken. De Wester-
schelde tunnel, een project van we-
reldfonnaat, is bijna gereed. Dit
acht de schrijver een goed moment
om een stukje geschiedenis te doen
herleven en hij hoopt dat deze
zoektocht tot verdere actie leidt.
En verder uw aandacht voor:
Mededelingen
Boekbespreking
Leesportefeuille
In deze aflevering van de Water
schans ontdekken we forten en een
muziekstuk, goede en falende men
sen. Bergenaren, ook verblijvend in
andere steden of landen. Wie de ge
schiedenis van onze stad leest, laat
wellicht tranen stromen om zoveel
trieste, maar ook gelukkige gebeur
tenissen.
Ben Daeter, hoofdredacteur
Nieuwe leden Geschiedkundige Kring vanaf 18-11-2001 tlm 18-2-2002
Dames: M. Remijnse, J. Wierckx, S. van den Boom, N. Baartmans, C. Thijs-van der Spek, A. de Jong, T. Goldsmann-
Martens en S. Beukema, allen uit Bergen op Zoom. Heren: J. Lint, B. den Aantrekker, E Stierum, P. Nijssen, A van
Roode, W. van Meurs, A Helsloot, E van der Kraats, H. Bolmers, R. Teunissen,, M. Oerlemans, M. de Koek, J. van Geel,
P. van Loon, M. van Beek, J. Jansen, W. van Es, R van Dijk, P. van Bedaf, W. van Tilborg, H. van Dijk, P. Sars, P. Sche
pers, J. Muller, A van Poll en H. van Rijt, allen uit Bergen op Zoom. Boekbinderij Bergen Bindprojecten uit Bergen
op Zoom.
H. Stumpel uit Halsteren; J. Brouwer uit Steenbergen; A Damen uit Hoogerheide, A van Buren uil Huijbergen; P. van
Tilborg uit Bergen (N.H.); J. Luijten uit Soest en J. Tange uit Koog a/d Zaan.
Op zondag 14 april 2002 kunnen le
den van de Kring met hun gezins
leden en hun introducé's onder
deskundige begeleiding een wande
ling maken over fort De Roovere.
We kunnen deze excursie van harte
aanbevelen.
Fort De Roovere vonude in de 17de
en 18de eeuw een voornaam onder
deel van de fortificaties van de West-
Brabantse Waterlinie, die liep vanaf
de vesting Bergen op Zoom tot de
vesting Steenbergen. Het was in en
na de Tachtigjarige Oorlog een be
langrijke linie ter verdediging van
het scheepvaartverkeer tussen Zee
land en Holland. Tot 1816 zijn de
fortificaties in tact gebleven. Con
touren en restanten van het fort zijn
ook nu nog duidelijk herkenbaar en
worden sinds kort gerestaureerd.
3
FAUSTO NUMINE
BERGA VICTRIX
32ste jaargang nr. 1, maart 2002
ISSN 0926-3918
Verschijnt viermaal per jaar
De Geschiedkundige Kring van Stad
en Land van Bergen op Zoom
Postbus 280
4600 AG Bergen op Zoom
Erevoorzitter:
Dr. E.G.H. Hartel
Ereleden:
J.WA van Gastel
Dr. WA van Ham
Bestuur
Voorzitter:
Drs. Johanna Jacobs
Secretaris:
F. Wakkee
Halsterseweg 256
4613 BD Bergen op Zoom
Tel. 0164-237901
Penningmeester:
LJA Vriends
Ariëlstraat 13
4624 VN Bergen op Zoom
Tel. 236663
Postrekening 24 05 922 en
Bankrekening 52 50 45 244
Ten name van:
Penningmeester Geschiedkundige Kring
Van Stad en Land van Bergen op Zoom
Contributie 22 euro (minimaal) per jaar.
Ledenadministratie
B. Mast
Tel. 0164-244291
e-mail BM.Mast@home.nl
Overige bestuursleden:
J. Backx
A Evers
B. Grosfeld-Asselbergs
B. Schot
Publicaties
Studies uit Bergen Zoom
Redactie-adres:
Drs. Johanna Jacobs
Postbus 280 4600 AG Bergen op Zoom
De Waterschans
Redactieleden:
drs. J. Backx
R van den Bergh
drs. B. Daeter (hoofdredacteur)
drs. N. Grosfeld
drs. G. Huijbregts
Redactiesecretariaat:
drs. B. Daeter
Oudland 8
4617 ME Bergen op Zoom.
Tel. 0164-210209
Fax. 0164-210922
e-mail: bda@home.nl
Toezicht distributie:
drs. J. Backx Schiethoek 5
4614 CT Bergen op Zoom
Tel. 0164-240614
Vormgeving en druk
Drukkerij Vis Offset
Alphen aan den Rijn
Omslag: P. Versijp