Leesportefeuille
Uit en over verwante tijdschriften
De Waterschans nr. l 2002
AJb.2. Voorbeeld van een dijkdoorbraak bij Willemstad op 1 februari 1953. Om de dijk te dichten werd eerst een ringkade gelegd
(onderste foto) en een zogenaamde Baileybrug.
crisisjaren! - niet voor terug om de
modernste methoden toe te pas
sen. Het was hier dat in Nederland
het eerste elektrische gemaal in
werking trad. Door de oorlog stag
neerden de werkzaamheden. In
1948 begon men met het watervrij
maken van de streek, maar in 1953
ontstond een nieuwe situatie. Tus
sen Willemstad en Geertruiden-
berg braken op meerdere plaatsen
de dijken door en ook voor het
stroomgebied van De Donge en de
Langstraatse buitenpolders was de
storm een ware ramp. Het had iets
weg van terug-naar-af. Wat het her
stel betreft, was er een merkwaardig
verschil tussen oost en west. Ten
westen van Geertruidenberg was
het de rijkswaterstaat die de dijken
herstelde, maar ten oosten van die
stad viel die taak toe aan de pro
vinciale waterstaat van Noord-Bra
bant. De kleine waterschappen
konden dat niet aan. De werken tot
vrijmaking van hun gebied werden
wel opgenomen in het grote Delta
plan. Tussen 1971 en 1978 volgden
de activiteiten "tot watervrijmaking"
van het hele gebied, uitgevoerd on
der leiding van de provinciale wa
terstaat en betaald door het rijk, de
provincie en de streek. Het rijk
droeg meer dan de helft bij, de pro
vincie circa 30 procent en de streek
12,5 procent.
De praktische uitvoering nam veel
tijd in beslag. Talrijke problemen ver
eisten een heel eigen oplossing.
Door de lange voorbereiding kon de
watervrijmaking van de polders langs
De Donge pas worden gerealiseerd
tussen 1986-1995 en moest de dijk-
verbetering tussen Willemstad en
Waalwijk wachten tot 1995-2001.
Al met al laat het boek de indruk
achter van "Daar is iets groots ver
richt!"
Geert de Bruijn en Frank van den
Hoven:
Op ontdekkingstocht door West-Bra
bant: Baronie en Markiezaat. Kro
niek van een millennium.
Leerdam 2001. (Uitgeverij Filatrop).
991 pagina's; geen ISBN-nummer.
Graag even aandacht voor dit bij
zondere werk. De laatste zin van de
bespreking hierboven, zou de eer
ste kunnen zijn voor dit boek. Het
is zonder meer een prestatie van de
eerste orde die De Bruijn en Van
den Hoven hebben geleverd. Het
dwalen door dit boek is inderdaad
een echte ontdekkingstocht. Wat
een schat aan gegevens is hier bij
een gebracht en straks ook op
www.ontdeknederland.nl te raad
plegen. Om een eerste indruk op te
doen volgt hieronder het verslag
van een korte tocht met de eigen
omgeving als terrein van verken
ning.
De 14 gemeenten van de Baronie
en het Markiezaat worden eerst in
hun geheel en vervolgens per loca
tie, totaal 700, beschreven. De om
schrijving biedt gegevens aan
gaande naam, status, ligging, statis
tiek, geschiedenis, recente ontwik
kelingen, bezienswaardigheden,
musea (apart), jaarlijkse evenemen
ten, recreatie, eten en drinken (res
taurants), ovemachtingsmogelijk-
6 4
De Waterschans nr. l 2002
heden, huizenmarkt, gegevens van
de gemeente op internet, openbaar
vervoer, postale gegevens, litera
tuur, markten, koopavond, veer, lo
kale souvenirs, heemkunde, archief.
Bij deze opsomming heb ik Bergen
op Zoom als voorbeeld genomen.
Maar dat is nog lang niet alles.
Want hierna kan de lezer zijn ver
kenningstocht voortzetten via de
diverse locaties en dat zijn er voor
Bergen op Zoom 29, alfabetisch ge
rangschikt, van Augustapolder en
Bergse Plaat tot en met Zoomland.
Daarbij zijn de gemeentegrenzen
van vóór de laatste gemeentelijke
herindeling aangehouden.
U kunt deze eerste verkenning uit
breiden door Halsteren erbij te ne
men. Ook daar weer het rijtje van:
vroegere benamingen, status, lig
ging, statistische gegevens, geschie
denis enz., gevolgd door de locaties
Auvergnepolder, Buitenkist, De
Beek, Slikkenburg, Het Halsters en
Oudlands Laag, Jankenberg, Kijk
uit, Oude Molen, Prinsesseplaat,
Fort De Roovere, Spinolaberg, Vet-
terik. Vogelenzang, Lange Water en
Vrederust. Lepelstraat wordt apart
behandeld met als locaties Kladde
en Klutsdorp.
Een goudmijn
Dit boek is een naslagwerk, waar
iedereen wel iets van zijn gading in
zal vinden. De in geschiedenis
geïnteresseerden zullen al gauw
ontdekken dat ze op veel vragen
een antwoord krijgen. Het is be
wonderenswaardig wat de samen
stellers aan naamsverklaringen, his
torische gegevens en recente ont
wikkelingen bijeen hebben ge
bracht. Op veel personen, instan
ties, instituten enz. hebben zij een
beroep gedaan, kennelijk heel zel
den vergeefs. De meer dan 220
bladzijden bijlagen informeren de
lezer over een rijk gevarieerd aantal
thema's en onderwerpen. Om en
kele voorbeelden te noemen: een
verklarende woordenlijst met index
op alfabet, bestuur, (cultuuijhisto-
rie, dagelijks leven, economie, eten
en drinken, fauna, (volks)cultuur en
maatschappij, landbouw, tuinbouw
en veeteelt, natuur, wandelroutes,
adressen van VW's enz. Een litera
tuurlijst ontbreekt evenmin. Het
boek eindigt met Citaten I stof tot
nadenken. Van deze meditatiestof
een kleine ruiken Wie het verleden
niet kent, heeft geen toekomst;
West-Brabant zien.... is geloven;
Zonder kennis van ons eigen heem
zijn wij "ontheemden" in onze ei
gen streek; (Deze is van AJ.M. He-
zemans) en tenslotte een paradox:
Wij vernietigen steeds meer van
onze omgeving, terwijl wij er tege
lijkertijd steeds meer van willen be
waren.
Niet onvermeld mag blijven dat het
werk rijk geïllustreerd is, ook met
plattegronden, zowel van 1870 als
eigentijdse, en degelijk ingebon
den.
Andere delen, nog verder in detail
uitgewerkt, zijn in voorbereiding
onder meer over de gemeenten
Breda, Etten-Leur, Halderberge en
Rucphen. Een boek om vele dier
baren mee te verrassen.
Begin april bij iedere boekhandel
verkrijgbaar: Albert Schweitzer. Een
pionier in het oerwoud. Biografie. B.
Daeter. Uitgeverij Tirion, Baarn.
ISBN 90.4390.322.1. ca. 350 pagi
na's. 22.50 euro.
Door drs. G.A. Huijbregts
Oudenaarde
Een flinke stapel ingekomen jaar
boeken en tijdschriften getuigt
weer van veel interesse in het ver
leden. Laten we beginnen met de
jaarboeken. Dat van Oudenaarde
ziet er indrukwekkend uit. Tien au
teurs zorgden voor een degelijke
inhoud van dit ruim 440 pagina's
tellende werk, getiteld: Handelin
gen van de Geschied- en Oudheid
kundige Kring van Oudenaarde van
zijn Kastelnij en van den Lande tus-
schen Maercke en Ronne. Deel
XXXIX Oudenaarde 2002. Uiter
aard zijn de bijdragen sterk gericht
op het verleden van stad en omge
ving. Toch hebben enkele artikelen
een wijdere strekking. Zo stelt J.
Monballyu in zijn Heksenprocessen
in de kasselrij Oudenaarde (p. 1-35)
de vraag aan de orde of er in de
Zuidelijke Nederlanden meer hek
sen zijn verbrand dan in de Noor
delijke Nederlanden, wat vaak
wordt beweerd. Degelijk onder
zoek leerde hem dat in zijn kassei-
rij de heksenjacht in de periode
1595-1665 vergeleken met andere
streken gunstig afstak. Veertien
processen op circa 20.000 inwo
ners. "Daarbij waren er acht hek
senprocessen gericht tegen vrou
wen zes tegen mannen". Vier man
nen en twee vrouwen zijn na wur
ging verbrand, één overleed door
de martelingen, twee werden er
verbannen, twee op borgtocht vrij
gelaten en van drie is het vonnis
onbekend.
Rik Castelain schrijft over Wedu
wen en wezen in de Kasselrij Ouden
aarde (16de eeuw) (p.37-82) en (op
pag. 319-334) over De pest in Ou
denaarde (16de en 17de eeuw). Het
gaat te ver om alle artikelen te noe
men. De Kring Oudenaarde mag
trots zijn op deze bundel.
Breda
Jaarboek van de Geschied- en Oud
heidkundige Kring van Stad en
Land van Breda "De Oranjeboom",
Deel LIV, Jaargang 2001.
Het is deze keer wel een heel bij
zondere uitgave en daar is alle re
den toe, want Breda viert dit jaar
6 5