m De Waterschans nr. l 2002 De Waterscejans nr. 1 2002 m VjSJff dé®? 7 mm M AJb.l. Onderschrift: Retabel van de Broederschap van het Sacrament van Niervaert uit Breda, circa 1535. De voorstellingen hebben betrekking op de miraculeuze hostie die in de Grote Kerk van Breda werd vereerd. Onderaan leden van de Broederschap. Dit retabel bevindt zich thans in het Breda's Museum. Het is voor een deel een reconstruc tie van het oorspronkelijke (Uit: De Oranjeboom" 2001, p. 49). het 750-jarig bestaan als stad. Het bestuur van de Kring en de redac tie van "De Oranjeboom" wilden daarom van dit 54ste jaarboek iets bijzonders maken. Niet minder dan elf deskundigen hebben daar aan meegewerkt. Zij bieden ons een rijk gevarieerde en weten schappelijk verantwoorde feest bundel, voorzien van een gedegen notenapparaat dat op uniforme wijze de artikelen aanvult en de conclusies ondersteunt. Hel boek opent met Breda, Breda- naars en de Onze-Lieve-Vrouwekerk. Religie, devoties en manifestaties voor 1590, door Valentijn Paquay (p. 1-89) Echt de moeite waard. Alle facetten van het kerkelijk le ven, en dat waren er in de Middel eeuwen heel wat, komen aan bod. Otto van der Meij geeft tekst en uitleg over DecemviratusDe Bre dase tienraad, 1541-1794: geschie denis van een stedelijk college (p. 90-124). Deze raad is in 1541 ingesteld "om een meer regulier inspraakorgaan te creëren voor de Bredase burge rij". Natuurlijk was het toezicht op de stadsfinanciën voor deze raad een belangrijke taak. In de meer dan 400 jaar dat de raad bestond, gebeurde er heel wat. Stof genoeg voor de auteur voor een interes sant hoofdstuk institutionele histo rie. Harry Gerritsen biedt een heel an der onderwerp: Het Bredase mu ziekleven in de zestiende eeuw (p. 125-137). De krijgsgeschiedenis neemt Kees Schuiten voor zijn re kening in: De strijd om Breda in de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), toen de Baroniestad niet minder dan vier keer werd belegerd en in genomen (p. 140-164). Weer een heel ander soort geschiedenis biedt Ton Kappelhof. Zijn artikel gaat over De medische markt in een middelgrote stad: Breda 1545-1625 (p. 165-190). Wint Munier schetst het verleden van de Waalse ge meente: Breda als toevluchtsoord van Franse protestanten in de zeven tiende eeuw (p.191-200), terwijl Vroukje Muntjewerff een hoofd stuk sociale geschiedenis toevoegt: Armenzorg door kerk of staat? De strijd om de macht over de Bredase gereformeerde weeshuizen 1795- 1854 (p. 201-215). Voor de kunstge schiedenis tekenen Wilma van Giersbergen met: Een portret van Constant Huijsmans (1810-1886) op 24-jarige leeftijd (p.216-213) en Pierre van der Pol en A. Volz met hun: Johannes Bosboom. Inventari satie en achtergronden van zijn wer ken met Bredase onderwerpen (p. 224-255) De landschapsgeschiede nis is het domein van Gerard Ot- ten. Dat bewijst hij hier met zijn ar tikel: Het villalandschap rond het Markdal te Ginneken 1840-1940 (p. 256-337). Tenslotte een brok con temporaine geschiedschrijving van Joop Bakker. Hij besluit de bundel met: De Tweede Wereldoorlog en Breda. Geschiedschrijving en beeld vorming (p. 338-378). De bundel is een indrukwekkend, rijk geïllu streerd monument ter herinnering aan het 750-jarig jubileum. Van de Bredase Kring kwam ook binnen: Engelbrecht van Nassau, Jrg. 20, 2001-4. Genealogie Het Jaarboek van het Centraal Bu reau voor Genealogie 2001, deel 55 (Den Haag 2001) is eveneens een eervolle vermelding waard. Het is een themanummer, op één bij drage na geheel gewijd aan perso nen-, familie- en erfrecht. Zeer ter zake kundigen behandelen een onderdeel van het genoemde recht in een of andere periode en/of vestigen de aandacht op een be paald gebied. De titel van het arti kel maakt dit meestal al duidelijk. Een drietal voorbeelden: Manon van der Heijden: Huwelijk, straf recht en kerkelijke tucht in vroegmo dern Holland (p.5-330); J.TAnema: Het erfrecht in Friesland (p. 45-72); B.C.M. Jacobs: Ruzie om de erfenis. Erfrechtelijke geschillen voorgelegd aan de Raad van Brabant in Den Haag (p.73-84). Huijbergen Den Iechtetrekker Jaarboek 2001 van Heemkundekring "De Wilhel- miet" met o.m. Jaaroverzichten 1900 en 2000 door R. van Buuren. C.P.J. Hoeckx wijdt een artikel aan Steenbakkerijen rond en in Huijber gen met veel aandacht voor de Huijbergse fabriek AGICO (p. 33- 62). Kleine veldovens waren eraan voorafgegaan. In het gebouw van het Wilhelmietenmuseum en in een enkele oude boerderij treft men de stenen van die primitieve oventjes nog aan. Mevrouw A. Hoogeveen-van Doom geeft blijk van haar belangstelling voor bid prentjes en devotieprentjes in Ge denkwaardig (p. 68-100). Het boek maakt een verzorgde indruk. Nispen Jaarboek 2001 van heemkunde kring De Heerlijckheijd Nispen. Een kroniek 1900 en een kroniek 2000, respectievelijk van J. Ker- stens en M. Verbraak-van Eekelen. C.MAJ. Uijtdewilligen gaat terug naar de 18de eeuw met 66 Inkwartieringen en vernielingen te Nispen tijdens de Oostenrijkse Suc cessieoorlog in de jaren 1740-1748 (p. 76-94). Het is de tijd waarin Ber gen op Zoom het zo wreed moest ontgelden, maar ook het platteland werd zwaar door de oorlog getrof fen. M. Verbraak-van Eekelen werpt een blik op De gezondheiszorg in de vorige eeuw (p. 13-36). Tussen 1900 en 2000 hebben er heel wat ontwikkelingen op het terrein van de zorg voor de gezondheid plaats gevonden, ook in Nispen. Vroed vrouwen, verloskundigen, kruisver enigingen, wijkgebouw, introductie van een huisarts en van de AWBZ, dat alles passeert de revu. M.C.J. Broos schrijft deze keer over Nis pen en Roosendaal met elkaar "in teleplionische verbinding" (p. 37-75). Oud Gastel Jaarboek 2001 van heemkunde kring Het Land van Gastel. In dit nummer eveneens twee kronieken: Het gebeurde vijftig jaar geleden 1951 en Het gebeurde honderd jaar geleden 1901, allebei verzorgd door W. van den Broek en R Pee- ters. (p. 36-48). Van E van Merrien- boer een biografie over Adriaan de Graaf (1846-1930) een zoeaaf uit Oud Gastel, (p. 49-56) Hij vocht mee in de slag bij Mentana in no vember 1867. Verder voltooit J.W. Wagemakers in dit nummer zijn dagboek over 1947-1950 toen hij als soldaat in het voormalige Ne derlands Oost-Indië veerbleef. (p. 57-78). Het dagboek van Nijrnan is nog niet uitgeput. Deze keer deel 11: Uit "Herinneringen van Broeder Theophile Nijman". Het gaat over de periode 18 september 1950-27 juni 1951. Sprundel Jaarboek 2001 van heemkunde kring Sprundel "Onder Baronie en Markiezaat", november 2001, jaar gang 16, nr. 29. In dit nummer deel 3 van De pastoors van Sprundel en hun vervangers (p. 12-21). De au teur heeft gegevens bijeengesprok keld over parochieherders uit de zestiende eeuw. Verder o.m. een ar tikel over De Branden, het oudste moergebied onder Sprundel, door M. van den Maagdenberg; en een over Sieraden en streeksieraden in Brabant door Toos Elst-de Bont, met fraaie foto's. Van de ingekomen periodieken vermelden we nog: Tijding 2001-3, Kroniek van de heemkundekring Het Zuidkwartier. In dit nummer een aantal groepsfoto's; voorts krantenberichten uit 1901, verza meld door D. Adriaansen en P. van Meir, alsmede een opgave van De graanvoorraad in Woensdrecht in 1698, door René Jacobs opgediept in het archief van de schepenbank van Woensdrecht. De voorraad werd bij elke boer opgenomen vanwege de snel stijgende graan prijzen als gevolg van een drei gende hongersnood. Wouw is present met nummer 3- 2001 van De Vierschaer, het blad van de gelijknamige heemkunde kring. Louis Vercammen vestigt nog eens de aandacht op het Doodvonnis in Wouw 1737. Henk Hellegers trof in het Rijksarchief in den Bosch gegevens aan van De Commissaris van de Koningin over Wouw en enkele van zijn inwoners. Die commissaris was mr. A.E.J. Ba ron van Voorst tot Voorst en de be treffende inwoners waren o.a. wet houder Luykx, het raadslid J.B. Raaijmakers, getypeerd als "een grote schreeuwer" en secretaris Ju ten ("een stroopop"). Extra span nend werd het in Wouw na het overlijden van burgemeester C.A. Daverveldt. Uit Wouw zelf sollici teerden toen de zoon van de over leden burgervader PC. Daverveldt en de reeds genoemde Raaijma kers. Prominenten uit de de ge meente drongen aan op de benoe ming van Raaijmakers, maar er kwamen ook brieven binnen met het verzoek om die man in geen voor te dragen. Het werd Daver veldt. Hellegers heeft ook de De gemeente Wouw in 1901 op zijn naam staan. De Koninklijke Kring voor Heem kunde Merksem geeft om de drie maanden het Merksems Heemkun dig Tijdschrift uit,genaamd de Kijk uit. In nr. 116 (29e jaargang, de cember 2001) treffen we een Ge schiedenis van het onderwijs aan (p. 123-133) "vanaf de Middeleeuwen tot op de dag van vandaag", op knappe wijze samengevat door Tom van Tichelen. Ook de school strijd in België rond de onderwijs- wet-Collard en de vernieuwing van het secundair onderwijs (VSO) ko men aan de orde. William Simoens grijpt terug naar de laatste dagen van de Eerste We reldoorlog. In zijn Rode revolutie te Antwerpen proeven we iets van de spanningen in die dagen. Van de "Brieven van Paulus", or gaan van de heemkundekring "Paulus van Daesdonck" ontving onze Kring de nummers 137 en 138, respectievelijk van 15 oktober 2001 en 15 februari 2002. In num mer 137 een artikel van Chr. Buiks over Drie generaties in een huis in de 16e eeuw Pijp roken zonder ta bak. Buiks heeft interessante gege vens bijeengegaard over inwoning in de zestiende eeuw. Het pro bleem van "Waar blijven we met de bejaarden?" is niet nieuw. In dit ar tikel aardige voorbeelden van "ei gentijdse oplossingen" in de 16de eeuw. (Nr. 137, p. 81-86). In nr. 138 komt de geschiedenis van de loca tie Beekhoek aan bod in een bij drage van Ad Jansen, getiteld: His torische huizen in de Beekhoek te Ulvenhout. (p. 123-144). KAH.W. Leenders ontdekte dat Strijbeek ouder is dan menigeen dacht. Hij getuigt daarvan in zijn: Juridische strijd aan de Beek maakt Strijbeek 119 jaar ouder. De plaats wordt reeds vermeld in een document van 1399. Ook in dit nummer is Chr. Buiks present, deze keer met Verhuur van de Prin senhoeve. Het gaat over een pacht- boerderij in Ulvenhout. De huur overeenkomsten leveren merk waardige gegevens op (p. 165-171). Verder ontvingen we twee num mers van De Dongebode, een uit gave van de Oudheidkundige Kring "Geertruidenberghe". In nummer 3, september 2001, een verslag van Leo Ewals over De In name van Geertruidenberg, 5 maart 1793 (p. 79-88). Een muntenvondst inspireerde Ans van Gils en Jozef Mekke tot het schrijven van Mun ten uit de Eambertuskerk in Raams- donk (p. 67-73). Genoemde kerk komt terug in nummer 138 (de cember 2001) in De bewogen ge schiedenis van de Eambertuskerk te Raamsdonk, geschreven door Ans van Gils (p. 91-108). De historie van dit monument begint al rond 1350. Bas Zijlmans vult de tweede helft van de periodiek met: Een middeleeuwse versterkte hofstede bij Geertruidenberg. De schrijver ont dekte in de polder een oude muur. De vondst leidde tot een opgra ving. De verkregen gegevens wijzen op een versterkte hoeve. Van de heemkundekring "Die Overdraghe" van Klundert ontvin- 6 7

Periodieken

De Waterschans | 2002 | | pagina 34