De Waterschans nr. l 2002
Ajb. 2. De kinderen Dingemans, 1897. Van links naar rechts: Janet, Wouter, Janus, Louis, Marie, Jan, Sjefen Piet.
wethouder B. van der Stoel van Wel
zijn en Cultuur een tentoonstelling
geopend in gemeentemuseum Het
Markiezenhof, gewijd aan de per
soon en het werk van de maker van
de fontein: Janus Dingemans.10
De man
Wie was Janus Dingemans? Deze
vraag is niet een-twee-drie te beant
woorden. Zij kan vanuit meer invals
hoeken en op verschillende manie
ren benaderd worden. De volgende
trefwoorden echter vatten het ant
woord bondig samen: Janus Dinge
mans was een geboren Bergenaar,
een 'import'-Amsterdammer, een ge
talenteerd kunstsmid, een actief po
liticus, een doortastend bestuurder,
een betrokken leraar en een boeiend
mens.
Adrianus Josephus ("Janus") Dinge
mans wordt geboren te Bergen op
Zoom op 20 september 1874. Hij is
het oudste kind van Petrus Dinge
mans, meubelmaker, en Johanna
Maria Steers.11 Het echtpaar krijgt
acht kinderen: Wouter, Louis en Sjef,
die allen slager worden. Jan, die een
schoen- en lederhandel drijft, en
Piet, die leraar Nederlands en Wis
kunde wordt. De dochters Janet -
die de akte Handwerken behaalt - en
Marie - die onderwijzeres is - huwen
respectievelijk Johan van Hooft en
Hendrikus ("Riekus") Jordans.
Janus Dingemans krijgt zijn eerste
tekenonderricht aan de Stadsteeken-
school te Bergen op Zoom.12 Zijn le
raar is J. ten Have die sedert 1878
aan deze instelling verbonden is.
Met AJ.M. ("Janus") Disco die in
1904 directeur van deze school
wordt, is Dingemans bevriend.13
Beide Janussen corresponderen met
elkaar en hierop zal later in deze bij
drage worden ingegaan.
Janus begint als tekenaar bij ijzergie
terij Rogier-Nerincx-Richter in Ber
gen op Zoom. Na zijn militaire
diensttijd wordt hij chef in de con
structiewerkplaats van AC.H. Muy-
senberg te Tilburg. In deze periode
leert hij Francisca Cornelia ("Frans")
van Eerdewijk kennen.14 Zij is doch
ter van de smid Franciscus Cornelis
van Eerdewijk en Anna Clara Maria
van Es. Janus en Frans trouwen op
Ajb. 3. Trouwfoto van Janus Dingemans
en Frans van Eerdewijk, 23 oktober
1900 (Foto: 11. v.d. Schoot, Tilburg).
De Waterschans nr. l 2002
maar ook diens opmerkelijke maat
schappelijke carrière.
De carrière
Op 24 oktober 1918 wordt Dinge
mans voor vijftien jaar octrooi ver
leend over een op 30 mei 1914 inge
diende aanvraag betreffende de
"Werkwijze voor het vergassen van
zware brandstoffen in groote hoe
veelheid" en krijgt hij als octrooi
nummer 2703.21
Naast deze uiting van interesse voor
de technische kanten van het smids
vak, heeft Dingemans zich zijn hele
leven ook ingespannen voor het on-
derrichten van datzelfde vak.22 Als
secretaris van de Commissie voor de
Vakopleiding van den R.K Midden
standsbond publiceert Dingemans
Deze spelen dan meer de rol van
politieagent of van Pieterman
knecht, dan van onderwijzer".24 Een
betere salariëring van de leer
krachten en de patroons moet een
stimulans in deze richting zijn. De
rechten en de plichten van zowel de
leerling als van de praktijkbegeleider
moeten worden vastgelegd in een
leerlingovereenkomst of "leercon-
tract". Commissies van deskundigen
houden toezicht op het leerstelsel
en de vereiste aanpassingen van de
tijd voor onderricht en werkzaamhe
den. Bovendien staan in het rapport
opvattingen verwoord die Dinge
mans in zijn functie van leraar,
vakopleider en -begeleider en poli
ticus steeds blijft verkondigen.
Het rapport handelt over de kwestie
Ajb. 4. Janus en Frans Dingemans met
hun dochtertje Marietje, 1902.
23 oktober 1900.15 Op 22 september
1901 wordt hun dochter Maria Clara
Francisca Petronella ("Marietje") ge
boren.16 Kort hierna vestigt het gezin
zich in Delft. Op 13 mei 1906 wordt
hij voor de tweede keer vader wan
neer zijn zoon Franciskus Petrus Jo
hannes Josephus ("Frans'V'Broer")
wordt geboren.17
Janus is dan werkzaam op het te
kenbureau van de firma FW. Braat
die groot geworden was door het
loodgieters- en zinkwerk maar zich
halverwege de negentiende eeuw
ging toeleggen op het lucratieve or-
namentwerk.18 Bij Braat ontmoet Ja
nus Dingemans de dan al beroemde
architect PJ.H. Cuijpers.19 Deze
opent Janus de ogen voor het deco
ratieve element van het smeedwerk
en maakt hem vertrouwd met de
dan algemeen geldende opvattingen
inzake het ambachtelijk werken. Bo
vendien krijgt Janus Dingemans via
Cuijpers in 1904 de leiding over de
voormalige smederij van J.C. van
Vuuren aan de Overtoom 327 te
Amsterdam. In 1924 wordt Dinge
mans eigenaar van deze kunst- en
grofsmederij.20
Met de zaakvoering van genoemde
smederij aan de Overtoom begint
niet alleen Dingemans' succesvolle
loopbaan als kunst- en grofsmid
Ajb. 5. Frans Dingemans-van Eerdewijk
met Marietje en Frans ("Broer"), 1906.
op 26 juni 1920 een rapport namens
onderhavige Commissie.23 De toon
zetting van het rapport is tamelijk
vooruitstrevend. Gepleit wordt voor
het (psychologisch en fysiek) testen
van de leerlingen op hun geschikt
heid voor het leren en uitoefenen
van een beroep. School en praktijk
dienen nauwer op elkaar aan te slui
ten, waarbij praktische begeleiding
en onderricht door didactisch goed
functionerende patroons en onder
wijzers onontbeerlijk worden geacht.
"Het moet helaas nog dikwijls ge
constateerd worden, dat de scholen
sukkelen met leerkrachten van goe
den wil. doch van weinig capaciteit.
Ajb. 6. Foto van Janus Dingemans bij
het interview in De glorie van het am
bacht van J.B.Th. Spaan,
Amsterdam 1941, tegenover pagina 32.
die in de openingszinnen als volgt
wordt geformuleerd:
"De eerste vraag welke de Comm.
zich ter beantwoording stelde was
deze: Welke vorm van vakopleiding
is het meest geschikt: die op de am
bachtsschool of die op de werk
plaats? De Commissie is eenparig
van oordeel dat een deugdelijke, sys
tematisch geleide practische oplei
ding in de werkplaats, aangevuld
door daaraan passend theoretisch
onderricht, de voorkeur verdient bo
ven opleiding in de school, en moti
veert haar oordeel als volgt: De
1
mtttSBBSm
MBBMBBH
