Leesportefeuille
Uit en over verwante tijdschriften
!§SS
De Waterschans nr. 2 2002
die rechten, wat hielden ze voor
hem precies in en hoe ver strekten
ze zich in zijn geval uit? Interes
sante vragen, maar ieder die zich
wel eens met patronage of tienden
heeft beziggehouden, weet hoe in
gewikkeld deze materie is. Dit arti
kel maakt voor wat het Markiezaat
betreft veel duidelijk, mede door
de bij Van Ham nooit ontbre
kende, instructieve kaartjes.
Wat mag de lezer nog meer ver
wachten van deze bundel? Hij be
strijkt heel West-Brabant, dat wil
zeggen Noord-Brabant ten westen
van de Donge. Niet alleen katho
lieke kerkhistorici werkten mee,
maar ook deskundigen van andere
geloofsrichtingen. Dat vergroot ui
teraard nog de variatie. Aan de ti
tels van de bijdragen is dit al te
merken. Zo schrijft A Vroon over
De gereformeerde gemeenten van
Alphen, Baarle-Nassau, Chaam, Gilze
en Rijen, 1795-1820. (169-194); Jac
ques Dane over Een conflict over
zondebesef in West-Brabant 1790-
1792 (149-168) en ThA Fafié over
H.J. Toxopeüs en het vrijzinnig lut
heranisme in Breda. (231-256). An
dere onderwerpen zijn bijvoor
beeld De diocesane synode van het
bisdom Breda in 1868 door J.C.M.
de Jong, met de intrigerende on
dertitel: Prohibetur Vehiculum Qoud
Vocatur Motorfiets, wat vertaald
wordt als: 'Verbod een voertuig te
berijden dat motorfiets genoemd
wordt'. Verder schrijft EAC.M.
Wessels over De Reformatie in
West-Brabant, 1526-1648 en het
tweetal Charles Caspers Marcel
Gielis over Scherpenheuvelbede-
vaarten uit Noord-brabant, in het
bijzonder de (doodsjkistprocessie
van Breda. Deze onvolledige op
somming geeft al een idee van de
rijke verscheidenheid die deze
bundel typeert. Degelijke kost,
echt de moeite waard.
Door drs. GA Huijbregts
Bij de ingekomen post troffen we
deze keer onder meer De Spycker.
Jaarboek 2002 van de Koninklijke
Heemkundige Kring Essen. Het is
een boekwerk van ruim 200 pagi
na's met maar liefst vijftien artike
len plus een Zaakregister van de
Jaarboeken 1954-2002, alsmede
over de jaren 1933-1950. In die ja
ren verscheen De Spycker onder
de naam Gedenkschriften. Van het
Jaarboek 2002 noemen we het ar
tikel van Broeder Adrie Franken:
Een markies in Huijbergen begraven
(eerder gepubliceerd in De Water
schans 1998, p.61-63), gevolgd door
dat van Louis Vercammen Een bis
schop in Huijbergen begraven (resp.
p. 43-46 en 47-53). Het betreft
markies Frangois Egon de la Tour
d'Auvergne (1675-1710) en bis
schop jonker Jacobus de la Torre
(1608-1661). Laatstgenoemde was
een pater oratoriaan, coadjutor
van Filip Rovenius (1574-1651).
Rovenius was in de 17de eeuw
apostolisch vicaris van de Noorde
lijke Nederlanden en mocht zich
noemen aartsbisschop i.p.i. in
partibus infidelibus) van Filippi.
Zijn helper De la Torre kreeg de ti
tel aartsbisschop i.p.i. van Efese.
Diens beleid was weinig gelukkig.
De auteur typeert hem dan ook
met een citaat van de Romeinse
geschiedschrijver Tacitus: 'Capax
imperii, nisi imperasset', dit is: 'be
kwaam om te besturen, als hij
maar niet had bestuurd'. Tacitus
had het dan over keizer Galba.
Dit jaar verhuist de 'bollekensfa-
briek' LONKA van Essen naar
Roosendaal, reden voor Leo Suy-
kerbuyk om de geschiedenis van
deze snoepfabriek uiteen te zetten
onder de titel Lonka verlaat Essen,
lste deel: 1920-1970. Het tweede
deel verschijnt in het volgende
jaarboek Lonka is in 1920 opge
richt in Breda en kreeg tien jaar la
ter een filiaal in Essen. Van de
zelfde auteur is het artikel Coppi
en Essen. Het gaat over de be
roemde wielrenner Fausto Coppi.
As gast van zijn Brabantse collega
en vriend Wim van Est deed hij in
1951 Essen aan. Louis Vercammen
bestudeerde de gegevens van de
Volkstelling Essen 1693 en noemt
de namen van de toenmalige in
woners, zo'n 536 personen. Daar
bij merkt hij op dat er een paar
honderd burgers zijn 'vergeten',
wellicht uit angst voor de belas
ting.
Van Essen naar Wouw. De heem
kundekring De Vierschaer noemt
haar periodiek eveneens De Vier
schaer. In nummer 1-2002 de ge
schiedenis van de Handboogschut
terijen te Wouw door M.CA Devil-
lers. De schrijver ontdekte maar
liefst 15 handboogschutterijen in
Wouw, Heerle, Moerstraten en
Wouwse Plantage, gerekend vanaf
1878. Het is met name de vereni
ging E.M.M. (Eendracht Maakt
Macht) die de stof leverde voor dit
uitgebreide artikel (p. 30-67). De
introductie van de euro was voor
C. van Mastrigt aanleiding om een
Terugblik op de Nederlandse munt
te werpen (p.68-80). Zijn bijdrage
is blijkbaar gewild, want we komen
die ook tegen in Ravelyn van de
heemkundekring De Willemstad
en in Oud Nieuws van de Zeven-
bergse kring Willem van Strijen. In
Ravelyn van april 2002 verder nog
een artikel van C. van Mastrigt: An
dere Tijden. Over zonne-, zomer-,
Willemstadse en nog meer tijden.
Zijn derde bijdrage in genoemd
tijdschrift is een vervolg van: Uit
het dagboek van mr. J. van Wijn
gaarden. Deze keer de periode 15
juli 1901 - 2 januari 1902. In Ze
venbergen werd in 1968 de sluis te
Nollekenssas gesloopt. Daarmee
verdween een karakteristiek plekje
in het landschap. Mevrouw J. Hoi-
ting-Heukers heeft in de periodiek
102
De Waterschans nr. 2 2002
Ajb.l. De sluis Nollekenssas in Zevenbergen, kort voordat die in 1968 werd gesloopt.
De foto is genomen richting rivier De Mark
Oud Nieuws van de kring van Ze
venbergen een artikel gewijd aan
Het oude gors en Nollekenssas.
Tijding 2002-1 Kroniek van de
heemkundekring Het Zuidkwartier
is nagenoeg geheel gewijd aan de
geschiedenis van Onze Lieve Vrouw
ter Duinen. J.J.AM. van Dooren
besteedt twee artikelen aan het
verleden van deze Ossendrechtse
volksabdij. Het eerste is getiteld:
De beginjaren van O.L. Vrouw ter
Duinen (p. 3-53) en hij vertelt
daarin, hoe kapelaan Flor van
Putte in 1936, midden in de crisis
jaren, ertoe kwam om een werk
kamp op te richten voor de vele
werkloze jongens. Van Putte kreeg
daarbij de steun van o.a. de Broe
ders van Huijbergen. Pas op 1 de
cember 2001 kwam er een einde
aan de samenwerking en verlieten
de broeders Reginald Poelstra,
Paschalis Smeenk en Angelus van
der Zanden O.L.Vrouw ter Duinen.
Intussen was er veel gebeurd. De
oorlog maakte een einde aan de
werkloosheid en de abdij kreeg
toen een heel andere bestemming.
Ongeneeslijke zieken uit het St.-An-
toniusziekenhuis van Rotterdam
vonden er met een aantal vrouwe
lijke religieuzen-verpleegsters een
tijdelijk onderkomen. Verder bood
de abdij onderdak aan de uit hun
klooster verdreven broeders-novicen
van Huijbergen. Zij verrichtten
hand- en spandiensten voor het zie
kenhuis en werkten op de boerde
rij.
Na de oorlog verrees er op het ter
rein een ambachtsschool met in
ternaat en later nog een centrum
voor bezinning. Van Dooren heeft
twee perioden belicht, namelijk de
beginjaren (1936-1941) en de oor
logstijd; deze laatste periode on
der de titel Evacuatie van de broe
ders van het Noviciaat Ste. Marie te
Huijbergen in de oorlogsjaren. Op 7
oktober 1944 werd het abdijcom
plex bevrijd, maar het lag nog twee
weken in de frontlijn. Op het dak
was het rode kruis geschilderd,
maar dat belette niet dat broeder
Eustachius Neefs door een Duitse
granaatschef dodelijk werd getrof
fen.
Wie zich interesseert voor numis
matiek kan ook terecht in het
driemaandelijkse tijdschrift van de
Koninklijke Kring voor Heem
kunde Merksem, de Kijkuit, nr. 117,
maart 2002. Benny Janssens gaat
daarin verder terug in het verleden
dan C. van Mastrigt. De titel van
het artikel wijst reeds daarop: De
muntgeschiedenis in onze gewesten
van de Romeinse tijd tot op heden.
Deel 1. Dit deel I gaat tot ongeveer
1500. In Kamp van Harderwijk laat
Hugo Driesen ons kennis maken
met een interneringskamp voor
gevluchte Belgische militairen tij
dens de Eerste Wereldoorlog.
De Heemkundige Kring Breda be
gint in Engelbrecht van Nassau, nr.
2 van jaargang 20 (april 2002) de
beschrijving van de activiteiten
rond het 700-jarig jubileum van de
stad in 1952 en dat heeft te maken
met 'Breda 750', het feest dat voor
dit jaar op stapel staat. Anton Rat-
tink laat ons in Breda in 1952 (Deel
I) kennismaken met de stad van 50
jaar terug. Frans Wetzels onder
nam een uitgebreide speurtocht
naar de vele varianten van de Dui
velsbrugsage die in de baronie van
Breda circuleren. Het interessante
4/6.2. Dit was het eerste en lange tijd
het hoofdgebouw van Onze Lieve Vrouw
Ter Duinen te Ossendrecht. De foto is
gemaakt tijdens de Tweede Wereldoor
log, toen het werkkamp als ziekenhuis
fingeerde en op het dak een rood kruis
werd geschilderd.
Terwijl het café Jagersnist en de wonin
gen in de omgeving in brand werden ge
schoten, bleef Onze Lieve Vrouw ter Dui
nen gespaard.
103
