Maurice Pasques de Chavonnes, gouverneur van de Kaapkolonie Van Bergen op Zooom naar Kaap de Goede Hoop De Waterschans nr. 3 2002 1714-1725 Agnes van Loon 1. Portret van Maurice Pasques de Chavonnes. Het hangt in de Chavonneszaal van 'Het Kasteel De Goede Hoop' te Kaapstad. De schilder is onbekend. 2. Portret van Balthasarina Pasques de Chavonnes-Kien. Ook dit siert de Chavonneszaal van 'Het Kasteel De Goede Hoop'. Schilder is onbekend. 1. Wie was Maurice Pasques de Chavonnes? Zijn naam verwijst naar Frankrijk, maar hij is op 23 juli 1654 gebo ren in 's-Gravenhage. Een groot deel van zijn leven woonde en werkte hij echter in Bergen op Zoom. Zijn grootvader was in 1572 met zijn gezin na het bloedbad onder de hugenoten in de St-Bar- tholomeusnacht (24/25 augustus) naar de Republiek gevlucht en had daar een toevlucht gevonden in Utrecht. Het meest bekende slachtoffer van die beruchte nacht was admiraal Gaspard de Coligny, de leider van de Franse hugeno ten. Diens dochter Louise was de vierde echtgenote van prins Wil lem van Oranje, de 'Vader des Va derlands'. Zij was familie van De Chavonnes. Als soldaat van het Staatse leger kwam Maurice in Bergen op Zoom terecht. In 1689 trouwde hij met Balthasarina Kien, een dochter van de Utrechtse advocaat Rochus Kien. Het was in Bergen op Zoom dat Maurice zijn militaire loopbaan doorliep en opklom tot luitenant kolonel, kolonel, brigadier en ten slotte gouverneur van de stad. In de doopboeken van de Grote Kerk te Bergen op Zoom treffen we zijn naam zes keer aan als vader van een dopeling, drie dochters en drie zonen. In april 1713 tekende de Repu bliek de Vrede van Utrecht. Die maakte een einde aan de Spaanse Successieoorlog (1701-1713). Het land haalde verlicht adem, want de strijd was zwaar geweest. Aan de Franse veroveringszucht was weliswaar een halt toegeroepen, maar vraag niet wat het gekost had. Bezuinigingen waren hard en hard nodig. Wat lag er in zo'n situ atie meer voor de hand dan het le ger inkrimpen? Veel huursoldaten moesten ander werk gaan zoeken. De Chavonnes verliet het Staatse leger en meldde zich aan bij de Heren XVII, het bestuur van de Verenigde Oostindische Compag nie. De VOC zocht een opvolger voor de overleden gouverneur van de Kaapkolonie Willem Helot. Ze zagen in de gouverneur van Ber gen op Zoom een geschikte opvol ger. Blijkbaar heeft Maurice er niet lang over nagedacht. Hij zal wel een en ander gehoord hebben over die verre post, want zijn broer Dominique woonde al vanaf 1687 in Zuid-Afrika. Hij was daar kapi tein van het garnizoen. Ook de oudste zoon van De Chavonnes, Pieter Rokkis, trad in dienst van de 1 30 De Waterschans nr. 3 2002 VOC. Kort voor zijn vader vertrok hij naar Oost-Indië, waar hij al gauw de hiërarchische ladder be klom en eindigde als generaal. 2. Naar Kaap de Goede Hoop 1713/1714 In oktober 1713 scheepte vader Pasques de Chavonnes zich met vrouw, vijf kinderen, een schoon zus en drie dienstboden in op de Indiëvaarder Kockingo. Het gezel schap van elf personen kreeg één kajuit toegewezen. De reis was lang en gevaarlijk. De Golf van Biskaje is van ouds berucht om zijn vele stormen en dat hebben de opvarenden van de Kockingo geweten. Drie dagen lang ging de wind vreselijk tekeer. Weken later maakten de reizigers kennis met het andere uiterste, namelijk wind stilte. Dat was ter hoogte van de kust van Guinee. Roerloos dob berde het schip rond op de Atlan tische Oceaan. Er kwam gebrek aan vers water en gezond voedsel. Ook aan deze beproeving kwam een einde en na een reis van vijf maanden voer de Kockingo op een mooie herfstdag in maart de Tafelbaai binnen. Daar wachtte de nieuwe gouverneur een feestelijk onthaal. Een stoet van vooraan staande heren, vergezeld van hun dames, trok langs de kade om de familie Pasques de Chavonnes op waardige wijze te ontvangen. Het gebulder van kanonnen maakte alle Kaapbewoners duidelijk dat de nieuwe baas was gearriveerd en van alle kanten stroomde een fees telijk uitgedoste menigte toe. We weten dit uit het ooggetuigeverslag van Frangois Valentyn die vast stelde dat vanuit het kasteel 21 schoten weerklonken. Het voor an ker liggende schip van de admiraal vuurde negentien en dat van de vice-admiraal zeventien keer. Ook andere schepen lieten zich niet onbetuigd. De burgerinfanterie en de cavalerie gaven elk drie salvo's met hun musketten. Er wachtte de niet meer zo jonge gouverneur - hij was inmiddels zestig jaar - een zware taak in Zuid-Afrika. Hij mocht vooral niet vergeten dat hij in dienst was van de VOC, een handelscompagnie, en dat de He ren XVII zijn beleid controleer den. Uitgebreide rapporten en ver slagen in de archieven van Kaap stad en van de VOC in Den Haag getuigen daarvan. 3. Maurice Pasques de Chavonnes aan het werk Het doel van de VOC was aller eerst het maken van winst. De aandeelhouders interesseerden zich 't meest voor de dividenden. Goedkoop inkopen in Oost-Indië en duur verkopen in het vaderland of elders, dat leverde de aandeel houders aantrekkelijke en gemak kelijk verdiende inkomsten op. Jammer dat de Kaapkolonie een verliespost was. Deze 'herberg van twee oceanen" was gesticht als een verversingsstation op de lange route van en naar Oost-Indië, voor de zeevaarders een dankbare aan legplaats, maar de VOC gaf er geld op toe. Al gauw bleek dat voor het kweken van verse groenten, fruit en ander voedsel vakmensen uit Europa nodig waren, omdat de plaatselijke bevolking, de Bosjes mannen, nog in het stadium van verzamelaars leefde. Meer naar het westen woonden de Hotten- totten. Die deden aan veeteelt en voorzagen de VOC van vlees. Voor land- en tuinbouw was de Com pagnie aangewezen op de eigen dienaren. De Heren XVII stonden al gauw toe dat kolonisten zich als kleine zelfstandigen vestigden, dus 3. Gezicht op de Waterbatterij, gebouwd door De Chavonnes. De tekening is van Johannes Rach (1762). 1 31

Periodieken

De Waterschans | 2002 | | pagina 13