li.
jftl ypiïftk
-1 x
'é/óZl*7&i
De Waterschans nr. 3 2002
De Waterschans nr. 3 2002
LX. putte* w- 'fa*-
4. Gezicht op Kaap de Goede Hoop vanuit de Tafelbaai. Op de achtergrond onder nummer 1 de Tafelberg. Uiterst rechts de
Waterbatterij van De Chavonnes, op de voorgrond enkele VOC-schepen en links op het strand het wrak van De Avenhorn. Het
origineel is van 1788 en hangt in het Afrikamuseum in Johannesburg.
zonder dienstverband met de
Compagnie. Dat waren de zoge
naamde vrijburgers. Wel dienden
ze zich te houden aan de voor
schriften van de VOC. Zo moesten
ze hun producten aan de Com
pagnie leveren tegen door haar
vastgestelde prijzen. Omdat ze be
tere prijzen konden bedingen bij
verkoop aan bemanningen van
schepen die niet van de VOC wa
ren, lag het voor de hand dat er
gesmokkeld werd. Dit was een van
de problemen waarmee de nieuwe
gouverneur te maken kreeg.
Het echtpaar Pasques de Chavon-
nes-Kien maakte al gauw een goede
indruk door zijn bescheidenheid,
deugdzaamheid en diepe gods
dienstzin. Wel een verschil met de
vorige gouverneur, de levenslus
tige Willem Helot.
De Chavonnes begon met het in
specteren van de boeken en ont
dekte dat de uitgaven de inkom
sten verre overtroffen. Hij stuitte
op corruptie, belastingontduiking
en het zich toe-eigenen van VOC-
goederen door ambtenaren. Niet
tegenstaande zijn strenge maatre
gelen tegen de misbruiken en de
invoering van hogere belastingen
bleef het rustig in de kolonie. Zelf
gaf De Chavonnes het goede voor
beeld door als eerste de hogere
belasting af te dragen. Voorts liet
hij huur- en pachtgelden ophalen
bij de vrijburgers en voerde hij de
zegelbelasting in voor officiële do
cumenten. Op wijn kwam accijns.
De maatregelen hadden een gun
stig effect en doordat ze op een
eerlijke wijze werden uitgevoerd,
hadden de onderdanen minder
moeite met het accepteren ervan.
Aanstonds begon de nieuwe gou
verneur met het oprichten van
scholen en kerken, niet alleen vlak
bij de Kaap, maar ook in de verder
gelegen plaatsen Stellenbosch en
Paarl.
Daarvoor zamelden de dominees
van De Kaap ter plaatse een be
drag in van ongeveer 60.000 gul
den, voor die tijd een geweldige
som. Op de scholen kregen de
leerlingen les in Nederlandse taal,
Frans, Latijn, aardrijkskunde, ge
schiedenis en godsdienst. De
dochters van de gouverneur maak
ten zich nuttig als lerares.
Uit de correspondentie van de
gouverneur met de VOC voor zo
ver aanwezig in Kaapstad blijkt
verder, dat Maurice veel moeite
heeft gedaan voor het invoeren
van uniformen voor het garnizoen.
Hij was vertrouwd met de materie,
want ook in Bergen op Zoom had
hij zich met de aankoop van uni
formen bezig gehouden. Kwaliteit,
kleuren en kwantiteit van stoffen,
garens, gouddraad, knopen e.d.
bepaalde hij zelf na ontvangst van
monsters uit Holland. De VOC
verschafte hem de gevraagde arti
kelen en Kaapse kleermakers
maakten er uniformen van op
maat, dat laatste zeker voor de of
ficieren. De bedoeling was om de
manschappen meer eigenwaarde
te geven en natuurlijk waar nodig
het onderscheiden van vriend en
vijand gemakkelijker te maken. In
het Nationaal Historisch Museum
van Kaapstad kan men de unifor
men nog altijd bewonderen.
4. De Waterbatterij
De Chavonnes vond de Tafelbaai,
1 32
de haven van Kaapstad, onvol
doende beschermd tegen vijande
lijke schepen. Hij besloot daarom
een nieuwe versterking aan te leg
gen, de zogenaamde Waterbatterij.
Het fort dat Jan van Riebeeck in
1652 had gebouwd was wegens ge
brek aan stenen grotendeels uit
klei opgetrokken. Het had in de
loop der jaren veel geleden, want
het kan verschrikkelijk stormen
aan de Kaap, vooral in de winter
tijd april-september. De vier
kanonnen van het fort die de
schepen in de haven moesten be
schermen, stonden bovendien te
ver van de ankerplaatsen, waar
door ze weinig effectief waren. In
1666 was Zacharias Wagenaar, de
opvolger van Van Riebeeck, be
gonnen met de bouw van een
nieuwe versterking, die de naam
'Het Kasteel De Goede Hoop'
kreeg. Dertien jaar later was het
voltooid, maar toen stond er dan
ook een fraai en indrukwekkend
gebouw, dat tevens dienst deed als
woning voor het gezin De Cha
vonnes.
De gouverneur ontdekte dat ook op
andere plaatsen het geschut op te
grote afstand van de Tafelbaai stond
en hij besloot daarom nieuwe ver
dedigingswerken te bouwen, waar
onder de Waterbatterij, een fort met
enkele kanonnen en de nodige sol
daten. De rotsachtige kust aan de
voet van de Signal Hill, de romp
van de zogenaamde Leeuwekop,
leek hem de meest geschikte plek.
Daar kon men het geschut op ge
lijke hoogte met het niveau van de
zee plaatsen en de hele baai be
strijken. De gouverneur stelde een
rapport op met zijn bevindingen,
bouwplannen en motiveringen en
stuurde het hele pakket naar het
bestuur van de VOC. De Heren
XVII keurden alles goed en zo kon
de bouw beginnen.
5. Een bladzijde uit het doopboek van de Nederlands Hervormde Kerk te Bergen op
Zoom. Het echtpaar De Chavonnes-Kien staat genoteerd als getuige bij een doop
op 23 juni 1724. (V=vader, M=moeder, K=kind en Get. staat voor getuigen).
Het boek bevindt zich thans in het Regionaal Historisch Centrum Bergen op Zoom.
i i f s, f U
j
iótieofO» f**
/(tyi
Ua&iyVM'
J
J <L!\
t
LAj l fUl/n/uv
mua
Nog niet zo lang geleden stuitten
bouwvakkers bij het slopen van
een oude visfabriek bij de haven
van Kaapstad op de resten van de
Waterbatterij. Zorgvuldig heeft
men toen de overblijfselen ter
plekke geconserveerd en opgeno
men in de kelders van het daar
opgerichte bankgebouw van de
BoE.
Het ergste noodweer dat het gezin
De Chavonnes meemaakte, was de
orkaan van 16 juni 1722. Een
noordwester storm ging zo tekeer,
datje niet langs de muren van het
kasteel kon lopen. Er lagen die
dag in de haven zes Indiëvaarders,
een Engels eskader en enkele vis
sersschuiten. Die laatste boten wa
ren tamelijk licht en de wind
wierp ze al gauw op het strand.
Ook de grotere schepen moesten
eraan geloven. De gouverneur
stuurde soldaten naar het strand
om te helpen bij het redden van
drenkelingen en om aangespoelde
ladingen voor diefstal te behoe
den. Voor enkele Indiëvaarders
liep het avontuur vrij gunstig af.
De volgende dag dreven ze terug
de baai in. De 'Rotterdam' en 'De
'Standvastigheid' gingen evenwel
verloren net als de Schotse 'Lor-
rendraayer'. Deze laatste boot ver
loor 210 mensen van de 217. Van
de 'Rotterdam' overleefden er
slechts 13 de ramp en van 'De
Standvastigheid' verdronken er 219
van de 234. De 'Gouda' en het En
gelse schip 'The Nightingale' had
den het geluk (bij een ongeluk)
dat ze hoog op het strand werden
gesmeten. 'The Addison' dreef af
naar de monding van de zoutrivier
en vond daar haar graf. De storm
versplinterde de boot en slechts
tien bemanningsleden overleefden
de schipbreuk. Tegen de avond
van de 18de juni bedaarde de or
kaan en kon men de doden gaan
tellen. Het waren er deze keer
meer dan 600. De bodem van de
Tafelbaai was al gauw bekend als
een begraafplaats van schepen,
vrachten en kisten met goud en/of
geld.
Graag had de gouverneur de haven
beveiligd met een pier, maar daar
voor ontbraken de middelen. Er
kwamen genoeg plannen en teke
ningen, maar het zou tot 1859 du
ren voordat er beschermende ha-
vendammen werden gerealiseerd.
133
-«» sim*
*orl Óf ÓTnefce
ftriïlr/w,'../' ó^oijuf -/m
^óttifrrrtjQ/ i»tffrr)ar.
%Saffrs~tc.CTóa^a/uie
oniitqrüOc
tn/annr jju
Si< \fUrr
f./j.-A •- \r/f,
VaA
