De Geschiedenis van Bergen op Zoom XTV De Waterschans nr. 3 2002 De Waterschans nr. 3 2002 'i^WAVRiTivi'ixctykiHC-. avr: com: nas*..marc. ykr,y k s.ivnov pma C V LONA tXcs, «r JUt "T" fl o~rrr.-£V:: m. ti d 3 li 1 1 4 Van het beleg van Parma tot het beleg van Spinola 1588-1622 115 Markt, met de doorgang naar de Bosstraat, blijft een intrigerend onderwerp voor toekomstig onder zoek. Droge voeten Het terrein van de Markt is in de loop van de eeuwen gemiddeld 1.50 meter hoger komen te liggen. Dit is veroorzaakt door kunstma tige ophogingen gedurende de 13de en 14de eeuw. De oudste op hogingen zijn meestal dunne la gen, de latere zijn dikker. Onder een groot deel van de Markt, op ongeveer 80 centimeter diepte, be vindt zich een dikke laag van zwarte grond en afval (zie afbeel ding 4). Opvallend is het vele or ganische materiaal in de sterk rui kende venige grond, zoals stukjes schoenleer en hout. De scherven dateren de laag in het begin van de 14de eeuw. Het vormde de on dergrond voor een bestrating van brokken witte natuursteen (lede steen) en grote kiezels. Dit oudste harde wegdek lag in een bed van schoon zand, dat was uitgestrooid op de zwarte onderlaag. Niet alleen op de Markt, maar vrij wel overal in de binnenstad is een dergelijk 14de eeuwse ophogings pakket teruggevonden. De stad groeide in korte tijd omhoog in zijn eigen vuil, dat niet werd afge voerd, maar werd uitgereden in de eigen leefomgeving. Dat verklaart de grote concentraties van scher ven, dierenbotten en ander afval. Het moet haast wel planmatig zijn gebeurd en kan verband houden met de bouw van de stenen stads muur omstreeks 1330. Dit reus achtige werk ging wellicht gepaard met een nieuw systeem van water beheersing. De verdichting van de bebouwing maakte een goed afwa teringssysteem immers noodzake lijk. Hemelwater van de daken werd afgevoerd via de 'osendrop- pen', ruimtes tussen de huizen, naar de straat. Van daaruit stroomde het via open of over dekte riolen naar de Grebbe. He laas zijn de meeste van die oude riolen verdwenen door vernieu wingen in later tijden. Op het Beursplein werd onlangs nog een 15de eeuws stukje riool gevonden en ook in de Grebbe zijn nog tal van oude uitstroomopeningen te zien, de meeste nu dichtgemet seld. Een mooie verwijzing naar oud rioolwerk is te vinden in de resoluties van de Raad uit 1625, waarbij goed gevonden is, dat men de verstopte goten omtrent en langs de westzijde van de Merct sonde openen en open leggen, d'welck niet heeft connen geschieden, oft men heeft een groot deel van de Merct moeten openen ende van nieuws wederomme calcijen (bestraten), d'welck de stad een merckelijke somme heeft gecost; omme de stad daar inne eenichssints te subleveren (tegemoet te komen) is geresolveert, dat men alle de gebueren sal aan- seggen dat se zullen betalen den ar- beijt van tgene voor ieders deure is gevrocht (uitgevoerd) ende voorders noch een roede lengte stekende van de gote off, ter merct waerts inne(4). Vanaf de 15de eeuw werd er nau welijks meer opgehoogd. Onder veel straten is nog wegdek uit die tijd aanwezig, vaak een combina tie van natuursteen en baksteen puin. Op de Markt ontbrak het, wat zoals eerder gezegd verband houdt met de vele herstellingswer ken in de laatste paar honderd jaar. De bovengrond is daarbij meerdere malen op de schop ge gaan. De kans dat de huidige be strating ooit door archeologen zal worden opgegraven, is dan ook ui terst klein te noemen. Noten 1. M.Vermunt, 'Van modderpad tot win kelstraat. Archeologisch onderzoek tij dens de herinrichting van de Lievevrou westraat en de Potterstraat', De Water schans XXV-3 (1995) 106-108. 2. G.Groeneweg, 'Bergen op Zoom: een kleine profielschets van de Grote Markt'. Brabants Heem XLI-4 (1989) 170-175. 3. M.Vermunt, 'Stad tussen zand en veen. Archeologisch onderzoek naar middeleeuws Bergen op Zoom', Bra bants Heem IL-1 (1997) 9-18. 4. RHC Bergen op Zoom, SA 39, 27- 11-1625. Met dank aan Rochus van den Bergh. 1 p)j 1 S7J 45?' r V Stadspomp op de Grote Markt. Getekend in 1939 door Disco naar een origineel van N. Greive. drs. GA. Huijbregts 1. Maurits van Nassau. Hij had het Markiezaat van Bergen op Zoom in bezit van 1585 tot 1609 en daarna van 1621 tot aan zijn dood in 1625. Op de achtergrond de Slag bij Nieuwpoort (1600). 1. Een slag gewonnen, maar nog niet de oorlog 1588-1594 Bergen op Zoom had zich kranig gehouden tijdens het beleg door Parma, maar de oorlog ging door. De vijand bleef in de buurt. In Steenbergen en Wouw lagen Spaanse soldaten. Op 17 januari 1587 was het kasteel van Wouw door verraad in handen van de Spanjaarden gevallen. De com mandant van het kasteel, de Fransman Marchant, leverde de vesting voor tienduizend gulden uit aan Parma. Buiten de wallen van Bergen op Zoom bleef het on veilig en door het wegtrekken van de bevolking uit de dorpen maakte de streek een onheilspel lende indruk. Met de vijand zo dichtbij was het voor Bergen op Zoom een kwestie van opletten. Een poging van Marcelis en Pau- lus Backx om Steenbergen te her overen mislukte. Het beleg van Parma had duidelijk gemaakt, dat er aan de vestingwer ken veel mankeerde. Gelukkig stuurde Filips II de hoofdmacht van zijn leger onder Parma naar Frankrijk. Daardoor was de druk even van de ketel en kon een be gin worden gemaakt met de verbe tering van de verdedigingswerken. Het was belangrijk om de haven beter te beveiligen, want zo lang men de stad over het water kon bevoorraden, was het moeilijk om haar door uithongering tot over gave te dwingen. De haveningang kreeg daarom de meeste aandacht. De noordzijde werd versterkt on der meer met een ravelijn bij de Begijnenpoort. Na vier jaar was het klaar. Het wegtrekken van Panna naar Frankrijk gaf Prins Maurits (1585- 1625) de kans om tot de aanval U Dj, Mr-,JÖCU1AKt^ -I- flu'Atfiai A VS,'/ R IAf' O nft» t\ CJMnrjtfr «.«At vCV'As^OVfA Je xrr/fe ftrtm J.'jOtiC ATXliPMVM i*..**.- iLHEUTYS xfJp itf Mtraaap '-*• - *1 - Mxnrrtvs***,.Z V jivnXKTVH AV«frR|AC%> fUl 2,r.<"i.XW f fZJ.. J-'-. - A-A. 'm II 1>»~ li V.

Periodieken

De Waterschans | 2002 | | pagina 5