m De WATERSCHANS NR. 4 2002 A AJb.5. De fortenlinie tussen Bergen op Zoom en Steenbergen. Tekening van broeder Alberik van Rijekevorsel in De Waterschans 17 de jrg„ nrs. 1 en 2, febr. 1981, p.16. en gestoken trompet' wegtrekken. Zelfs hun wapens en kruit moch ten de militairen meenemen even als de persoonlijke bezittingen van Frederik Hendrik. De overgave had plaats op 5 juni 1625. Tijdens het beleg overleed Maurits en zijn broer Frederik Hendrik volgde hem op als stadhouder. Heel wat protestanten verlieten de Baronie- stad. De katholieken namen weer de magistraatszetels in en bezetten de kerkgebouwen. Op 12 juni hield aartshertogin Isabella een triomf tocht in de stad. Groot was de vreugde in Spanje bij het horen van het nieuws dat Breda was heroverd. Twee wereld beroemde kunstenaars vereeuwig den het heuglijke feit: de dichter Calderon de la Barca (1600-1681) met zijn toneelstuk 'Het beleg van Breda' en de schilder Velazquez (1599-1660) met zijn schilderij 'Las Lanzas', nog altijd een pronkstuk van het Pradomuseum in Madrid. Bergen op Zoom voelde zich nu evenwel nog meer bedreigd en de bewoners van het platteland waren weer de dupe van belastingheffers van beide partijen. Spanje ging er van uit dat als een stad capitu leerde ook het daarbij behorende gebied mee overging. Daarom eiste Spinola na de verovering van Breda de hele Baronie op. De Staten-Ge- neraal waren het daarmee niet eens. In het Markiezaat was de si tuatie juist omgekeerd. Daar stelde de Republiek zich op het stand punt, dal heel het Markiezaat haar toekwam, maar Spanje bestreed dat. De houding ten aanzien van de ka tholieken leed uiteraard door deze ontwikkelingen. Zo maakte het Bergse stadsbestuur op 28 juli 1627 bekend dat alle sauvegardes (paspoorten) die Spanje aan gees telijken op het platteland had vers trekt - daarmee werden ze door Spaanse ambtenaren en troepen ontzien - ongeldig waren zowel in als buiten het Markiezaat. De be zitters van zo'n pas moesten die binnen acht dagen inleveren. Wie weigerde, riskeerde een boete van 150 gulden. 4. De fortenlinie Bergen op Zoom-Steenbergen. 1628 Net als zijn halfbroer Maurits was ook Frederik Hendrik een man van belegeringen. Hij deed dat met zoveel succes dat men hem de bijnaam 'De Steden dwinger' gaf. Veldslagen in het open veld zijn zeldzaam in die ja ren. Geen wonder dat de meeste aandacht uitging naar het verster ken van de vestingsteden. Ook Ber gen op Zoom ging door met het verbeteren van de verdedigingswer ken. Toen Isabella forten liet bou wen bij Zandvliet, stelde Frederik Hendrik aan de Staten-Generaal voor om de markiezenstad extra te beveiligen met een waterlinie van Bergen tot Steenbergen en zo de haventoegang - en ook Zeeland - nog meer te beschermen. Het was een vrij laag gebied ('t Laag!) en men hoefde maar de sluis bij Steenbergen open te zetten om het onder water te laten lopen. Op drie plaatsen was de 'Zoom' Bra bantse Wal) echter een spelbreker, want daar zou bij inundatie een droge doorgang blijven. Daarom lieten de Staten-Generaal drie for ten bouwen: fort Moermont, fort Pinssen en fort De Roovere. Eerst genoemd fort lag dicht bij de stad en verdween bij een latere stadsuit breiding. Het dankte zijn naam aan Inian van Zuytlandt, heer van Moermont. Samen met Pontpejus de Roovere, heer van Hardinxveld en burgemeester van Dordrecht, bewaakte Van Zuytlandt namens de Raad van State de uitvoering van de werkzaamheden. De Raad van State was het college dat over de financiën ging. De Roovere ver tegenwoordigde Zeeland in dat or gaan. Dat gewest had alle belang bij de nieuwe fortenlinie, want het bood een betere bescherming te gen aanvallen vanuit Brabant. Wil lem Pynssen van der AA was de ko lonel die de leiding had over de militairen. De soldaten hielpen bij de graafwerkzaamheden en waak ten tegen vijandelijke overvallen. Dicht bij het naar Pinssen ge noemde fort was een groot barak kenkamp voor maar liefst 38 ven dels, het 'Quartier van Pinssen'. Op volle sterkte telde het kamp op pa pier 3400 manschappen, maar in werkelijkheid kwam dat niet voor. Jacob Vleugels, ingenieur in Staatse dienst, maakte de ontwer pen en in 1627 ging de eerste schop de grond in. Het jaar daarop was het werk al klaar. De Bergse magistraat meende Pynssen met een geschenk te moeten vereren en schonk hem daarom een okshoofd 1 90 De Waterschans nr. 4 2002 M Ajb.6. Een monument ter nagedachtenis van Pompejus de Roovere in de Grote Kerk van Dordrecht, waar hij ligt begraven, samen met zijn vrouw Alid de Wit. Foto van Ad Molendijk 1982. Overgenomen uit: .1. Sinke: Kroniek van de Roovere. Franse wijn (230 liter). Jan Soldaat dronk bier en kocht die drank zo veel mogelijk bij de Thoolse zoete- laars, want dat scheelde tien stui vers per ton (ongeveer 150 liter). De Zeeuwse verkopers genoten na melijk het voorrecht, dat ze hun bieren overal vrij van accijns mochten invoeren. Frederik Hendrik kwam nog in 1628 de forten inspecteren. De dichter Constantijn Huygens (1596-1687), secretaris van Frederik Hendrik, schreef in versvorm een moeilijk te lezen verslag van deze inspectietocht. Daaruit weten we dat het illustere gezelschap van zo'n vijfhonderd personen op 4 september uit Den Haag per boot vertrok, juist op de verjaardag van de Prins. Via Rotterdam, door de secretaris beschreven als een stad vol 'rook en reuks', voer de vloot naar Dordrecht. Daar werd over nacht. De volgende dag bereikte het konvooi Hollands oudste stad Geertaiidenberg. Ook die vesting stad was na de val van Breda dege lijk versterkt zoals de prins tevre den constateerde. Op 7 september kwamen de schepen in Willemstad aan. Weer een dag later arriveerde het gezelschap in Steenbergen. Daar maakten de heren kennis met 'het nieuwe meer' dat zich tot Ber gen op Zoom uitstrekte. Over de Afb. 7. Frederik Hendrik en zijn echtgenote Amalia van Solms met kinderen, waaronder de latere Willem II. Op de achtergrond het veroverde 's-Hertogenbosch. Overgenomen uit: W. Jappe Alberts e.a.: Geïllustreerde geschiedenis van Nederland van de oudste tijden tot na de Tweede Wereldoorlog. 's-Gravenhage 1976. grote plas kwamen de genodigden op zaterdag 9 september bij de pas voltooide forten aan. De stadhouder bleef enkele dagen op 'Pinsen' en ontving daar de Bergse burgemeesters Turcq en Bemaige en de schepenen Willem Adams Bollaert en Franchoys Vroetschap. Zij brachten onder meer de kwestie van de accijns op het bier ter sprake en vertelden dat de stad door dat Zeeuwse privilege heel wat inkomsten moest deiven. Frederik Hendrik beloofde het pro bleem voor te leggen aan de Raad van State. De Bergse magistraat mocht rekenen op zijn medewer king. Of de stadhouder in deze kwestie nog wat voor de stad heeft bereikt, vermelden de bewaard ge bleven stukken niet. 5. De verovering van Den Bosch 1629. Na de val van Breda was de Repu bliek weer aan zet. De omstandig heden voor een succes waren gun stig. Men had in Frederik Hendrik een kapitein-generaal die naar triomfen haakte; de verovering van een Spaanse zilvervloot door Piet Hein leverde een flinke financiële injectie op; het vertrek van Spinola naar Italië was een verzwakking voor de tegenpartij en de Spaanse regering had weer eens geldgebrek en dus muitende soldaten. In de lente van 1629 sloot de Hollandse stadhouder Den Bosch in met een wijde linie (elf uur gaans). Zijn hoofdkwartier vestigde hij in het slot Maurik te Vught. Om aanval len van buiten te pareren, liet hij grote delen van de omgeving onder water zetten. Al gauw begonnen sappeurs met het graven van gan gen in de richting van de stad, ge volgd door mineurs met kruit om bressen in de Bossche verdedi gingswerken te maken door het op blazen van poorten en muren. Te gelijkertijd trachtte men met het bouwen van lange beschermende galerijen zo dicht mogelijk bij de stad te komen. Natuurlijk heeft de infante Isabella, landvoogdes van de Zuidelijke Nederlanden gepro beerd om de belangrijke stad te ontzetten. Weer lukte het haar om aan de muiterij een einde te ma ken. Zij stuurde Hendrik graaf van den Bergh - hij was een neef van Frederik Hendrik - met 14.000 sol daten naar het noorden. Na een vergeefse poging om Den Bosch te 1 91 HET 'ME€P"VAN STEBNRERBEN 1 fea 9 ?J=9? VALSTEEN FOPT DE R.OOVER.5 P- 99 9 PINSEN HET ilK.WA.HTIER." PORT MOEPMONT RÏISS5 LBER.G SCHELDE ÖEKGEN OPTOOM 3 HAKTOatNRÖICH

Periodieken

De Waterschans | 2002 | | pagina 26