Welkom
De Waterschans nr. 4 2002
De Waterschans nr. 4 2002
Unieke aanbieding
De Geschiedkundige Kring op internet
Nieuwe leden Geschiedkundige Kring van 12-08-2002 tot 11-11-2002.
Dames: Mevr. Y. Kwaadgras-Bik, mevr. Suijkerbuijk, mevr. T. van Baal,
mevr. H. Kreuger uit Bergen op Zoom en Mevr. H. van Baarle-Nieuwen-
huizen uit Urmond. Heren: A Suijkerbuijk, C. Paardekam, A Westplate,
L. Versnel, Fam. van der Bij, M. Govers, J. van Beers, M. van Broekhoven,
A de Waele, J. Stuart, K Geling, J. Schot uit Bergen op Zoom. C. Hage
naars uit Maarssen, J. Aerssen uit Geldrop, J. van den Beemd uit Bemmel.
2003: Een heel jaar gewijd aan een
bijzonder Bergenaar:
Willem Asselbergs -
Anton van Duinkerken
(1 903-1 968)
Op 2 januari 2003 is het honderd
jaar geleden dat Willem Asselbergs,
beter bekend als Anton van Duin
kerken, in Bergen op Zoom werd
geboren. Deze man zou tot zijn
dood in 1968 uitgroeien tot een
van de belangrijkste emancipatoren
van de katholieke kerk en de pro
vincie Noord-Brabant. Zijn publica
tiedrift was ongekend: hij manifes
teerde zich als dichter, journalist,
schrijver en correspondent. Als
journalist onder meer verbonden
aan Roeping, De Gemeenschap, en
met name van 1927 tot en met
1952 aan dagblad De tijdkende hij
een dagproductie. Maar daar bleef
het niet bij: van zijn hand versche
nen tal van studies en publicaties
over de meest uiteenlopende (we
tenschappelijke) onderwerpen.
Daarnaast produceerde hij een
overvloed aan gelegenheidsgedich
ten, -lectuur, en -toespraken. Met
wetenschappers, vrienden en ken
nissen onderhield hij een uitge
breide correspondentie. Hij was
een begenadigd en geliefd spreker
en redenaar en werd daarom voor
talloze gelegenheden gevraagd.
Toen de radio een groter bereik
kreeg, had hij zijn eigen programma
waarin hij literatuurbesprekingen
hield. In 1952 werd hij benoemd tot
hoogleraar Nederlandse Taal- en
Letterkunde aan de Katholieke Uni
versiteit van Nijmegen.
Zijn leven, werk, en publicaties
worden uitputtend beschreven in
de biografie die Michel van der
Plas in 2000 het licht liet zien
Daarom, mijnheer, noem ik mij ka
tholiek. Biografie van Anton van
Duinkerken.
Toch is zijn naam als wetenschap
per, journalist, dichter en schrijver
bij weinigen nog bekend. Dat is
enerzijds, gezien zijn enorme pro
ductie op papier en ongekende
populariteit tijdens zijn leven, haast
niet te begrijpen. Anderzijds is dit
wegzakken in het collectieve ge
heugen van deze man met zijn ver
diensten, verklaarbaar. Hij overleed
in 1968 toen reeds enkele jaren een
kentering in de Nederlandse sa
menleving in het algemeen en de
katholieke kerk in het bijzonder
gaande was. Een proces van veran
deringen was ingezet en zette zich
met een daverende en niet te stui
ten snelheid door. De bekendste
exponenten van deze 'revolutie'
zijn de studentenopstanden met
als hoogtepunt de bezetting van
het Maagdenhuis in Amsterdam.
De vrouwenemancipatie met als
actiegroepen 'Dolle Mina' en 'Baas
in eigen buik'. Roel van Duin en
zijn Kabouterbeweging, popgroe
pen die sex, drugs en rock and roll
propageerden maar ook vrede en
die, gevolgd door hun aanhangers,
hun haar lieten groeien. De acties
tegen de Vietnam-oorlog, de pro
testen van tienduizenden Neder
landers tegen de plaatsing van
kruisraketten. Aan alle tot dan toe
geldende waarden en nonnen
werd getornd. De tot dan toe braaf
in het keurslijf lopende Nederlan
der wilde vrijheid, recht op indivi
duele beslissingen en wat dies
meer zij. Massaal traden religieu
zen uit. De rol van de kerk in het
maatschappelijk leven werd be
twist. De rituele uitingen kwamen
onder druk te staan: het Latijn
werd vervangen door de landstaal
en de hoge geestelijkheid pro
beerde met de Vaticaanse Conci
lies in te spelen op de veranderde
behoeften van gelovigen en maat
schappij.
En zoals het met elk veranderings
proces gaat, de eerste uitingen wa
ren extreem, fel, ongebreideld,
waarna een fase van inwerkingtre
ding en daarmee stabilisatie intrad.
Daarna, begin jaren tachtig, waren
de Nederlandse samenleving en de
katholieke kerk wezenlijk en voor
goed veranderd. Ook Brabant: van
achtergebleven overwegend arme
agrarische provincie ontwikkelde
zij zich tot een welvarend indus
trieel gebied met een gezond vesti
gingsklimaat voor ondernemers.
Kortom: alles waarvoor Alton van
Duinkerken had 'gestaan', waarvan
hij de trekker en het boegbeeld was
geweest, was voorgoed verleden tijd,
en daarmee dus ook zijn nalaten
schap in de vonn van publicaties.
Toch heeft een aantal mensen, ver
enigd in de Stichting Anton van
Duinkerkenjaar 2003, gemeend de
historische betekenis van deze uit
zonderlijke Bergenaar nog eens on
der de aandacht van een groot pu
bliek te moeten brengen. Dat ge
beurt op verschillende manieren:
door de uitgave van een bundel
wetenschappelijke artikelen; door
een boek getiteld Herinneringen
aan... Anton van Duinkerken
waarin mensen die hem gekend
hebben aan het woord komen. Er
worden twee stenen strofen ont
huld: een in de nabijheid van de
Zoom met het gelijknamige ge
dicht van Anton van Duinkerken,
en een op een locatie in ziekenhuis
Lievensberg van de dichter Stefan
Hertmans. Er worden een poëzie-
festival en een -wedstrijd georgani
seerd, als mede een groots opgezet
multicultureel evenement: het zo
geheten Brabantfestival. Nog voor
dat het jaar officieel op 12 januari
2003 wordt geopend met een mis
in de Sint Gertrudiskerk in aanwe
zigheid van Bisschop Muskens en
plechtig opgeluisterd door het Sint
Sebastiaansgilde, staat het jaarlijkse
kerstspel op het Beurspleintje al in
het teken van Van Duinkerken. Tek
sten over kerstmis en kerstliederen
van zijn hand worden ten gehore ge
bracht. De Geschiedkundige Kring
zal eveneens haar steentje bijdragen.
Er zullen in de komende vier Water
schansen artikelen over Anton van
Duinkerken verschijnen. Daarnaast
wordt op 20 maart 2003 door de
evenementencommissie van onze
Kring een lezing georganiseerd
over de relatie Anton van Duinker-
ken/Antoon Coolen.
De Stichting en de Kring hopen op
deze manier een steentje bij te dra
gen aan de hernieuwde kennisma-
142
king van een groot publiek met
Prof. Dr. Willem Asselbergs - An
ton van Duinkerken: een groot Ber
genaar, een bourgondische Bra
bander en een Groot-Nederlands
denker.
Drs. Johanna Jacobs, voorzitter.
voor de leden van de
Geschiedkundige Kring van stad
en land van Bergen op Zoom:
De Gastelse Kaarten
uit 1 5 6 5 en 1 5 90
Betrouwbare kaarten van de regio
Bergen op Zoom zijn zeldzaam.
Lenaert Rutertszoon en Lieven
Rutten maakten in 1571 een kaart
die bekend stond als De Generale
Beschrij\>inge ofte Caerte van het
Markiezaat en zijn omgeving. Van
deze zestiende-eeuwse kaart zijn
alleen achttiende-eeuwse copieën
bekend.
Een uitzondering hierop vormt de
zogeheten Gastelse Kaart waarvan
het origineel bewaard gebleven is.
De naam van de kaart is ontleend
aan het feit dat het dorp Oud-Gas
tel centraal op de kaart is afge
beeld. De volledige kaart omvat
naast Oud-Gastel de huidige ge
meenten Halderberge, Moerdijk en
een groot deel van Steenbergen.
Daarnaast zijn delen afgebeeld van
Halsteren, Roosendaal en Zegge en
de Zuid-Hollandse eilanden Over-
flakkee en de Hoekse Waard.
De Gastelse Kaart werd gemaakt
door de landmeters Jan Symons-
sone uit Gastel en zijn Bredase col
lega Cornelis Pieterssone. De aan
leiding vormde een accoord dat de
Sint-Bemardsabdij (nu: te Bornem,
provincie Antwerpen) en de mar
kies van Bergen op Zoom in april
1565 hadden bereikt over de inde
ling en toekenning van gronden.
Jarenlang hadden hierover conflic
ten bestaan en nu er een overeen
stemming was bereikt, diende dat
goed vastgelegd te worden. De twee
landmeters werden voor hun klus
door beide partijen - de abdij en
de markies - betaald. Vijf jaar later
maakten dezelfde landmeters een
tweede exemplaar van deze kaart.
In 1590 maakte Jan Symonssone
een tweede kaart van het gebied
waarop veranderingen in het land
schap vanwege nieuwe inpolderin
gen en de aanleg van vestingwer
ken rond de dorpen Ruigenhil
(Willemstad) en Niervaert (Klun-
dert), werden verwerkt. Deze bijge
werkte versie stuurde hij naar Prins
Maurits van Nassau met het ver
zoek om als landmeter bij hem in
dienst te mogen treden. Dit ver
zoek werd gehonoreerd.
Zowel de kaarten van 1565 en
1570, als de bijgewerkte versie van
1590 zijn bewaard gebleven en be
rusten in het archief van de abdij
van Bornem en het Nationaal A-
chief te Den Haag.
Omdat het hier unieke documen
ten betreft waarachter een boei
ende geschiedenis schuilgaat, heeft
ons gewaardeerde lid en oud-archi
varis Willem van Ham, deze kaar
ten uitvoerig beschreven en nader
toegelicht. De in het uitgeven en
drukken van kaarten gespeciali
seerde Uitgeverij Canaletto in Al
phen aan den Rijn is bereid gevon
den deze kaarten met de legenda
in een prachtig verzorgde uitgave
te drukken. De Gastelse Kaart uit
1565 wordt in zes bladen gedrukt,
terwijl de kaart uit 1590 negen bla
den zal beslaan. Deze vijftien bla
den worden in full colour op 170
grams ivoor offset karton gedrukt
in een formaat van 43 x 49 cm. Bij
de kaart verschijnen vijf dubbelzij
dig bedrukte tekstbladen van de
hand van Dr. Willem van Ham die
op hun beurt rijk geïllustreerd wor
den met een twintig-tal zwart-wit
Bezoek eens de fraaie website van de kring:
www.gesehiedkundigekringboz.nl
143