Welkom De Waterschans nr. 4 2002 De Waterschans nr. 4 2002 Unieke aanbieding De Geschiedkundige Kring op internet Nieuwe leden Geschiedkundige Kring van 12-08-2002 tot 11-11-2002. Dames: Mevr. Y. Kwaadgras-Bik, mevr. Suijkerbuijk, mevr. T. van Baal, mevr. H. Kreuger uit Bergen op Zoom en Mevr. H. van Baarle-Nieuwen- huizen uit Urmond. Heren: A Suijkerbuijk, C. Paardekam, A Westplate, L. Versnel, Fam. van der Bij, M. Govers, J. van Beers, M. van Broekhoven, A de Waele, J. Stuart, K Geling, J. Schot uit Bergen op Zoom. C. Hage naars uit Maarssen, J. Aerssen uit Geldrop, J. van den Beemd uit Bemmel. 2003: Een heel jaar gewijd aan een bijzonder Bergenaar: Willem Asselbergs - Anton van Duinkerken (1 903-1 968) Op 2 januari 2003 is het honderd jaar geleden dat Willem Asselbergs, beter bekend als Anton van Duin kerken, in Bergen op Zoom werd geboren. Deze man zou tot zijn dood in 1968 uitgroeien tot een van de belangrijkste emancipatoren van de katholieke kerk en de pro vincie Noord-Brabant. Zijn publica tiedrift was ongekend: hij manifes teerde zich als dichter, journalist, schrijver en correspondent. Als journalist onder meer verbonden aan Roeping, De Gemeenschap, en met name van 1927 tot en met 1952 aan dagblad De tijdkende hij een dagproductie. Maar daar bleef het niet bij: van zijn hand versche nen tal van studies en publicaties over de meest uiteenlopende (we tenschappelijke) onderwerpen. Daarnaast produceerde hij een overvloed aan gelegenheidsgedich ten, -lectuur, en -toespraken. Met wetenschappers, vrienden en ken nissen onderhield hij een uitge breide correspondentie. Hij was een begenadigd en geliefd spreker en redenaar en werd daarom voor talloze gelegenheden gevraagd. Toen de radio een groter bereik kreeg, had hij zijn eigen programma waarin hij literatuurbesprekingen hield. In 1952 werd hij benoemd tot hoogleraar Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Katholieke Uni versiteit van Nijmegen. Zijn leven, werk, en publicaties worden uitputtend beschreven in de biografie die Michel van der Plas in 2000 het licht liet zien Daarom, mijnheer, noem ik mij ka tholiek. Biografie van Anton van Duinkerken. Toch is zijn naam als wetenschap per, journalist, dichter en schrijver bij weinigen nog bekend. Dat is enerzijds, gezien zijn enorme pro ductie op papier en ongekende populariteit tijdens zijn leven, haast niet te begrijpen. Anderzijds is dit wegzakken in het collectieve ge heugen van deze man met zijn ver diensten, verklaarbaar. Hij overleed in 1968 toen reeds enkele jaren een kentering in de Nederlandse sa menleving in het algemeen en de katholieke kerk in het bijzonder gaande was. Een proces van veran deringen was ingezet en zette zich met een daverende en niet te stui ten snelheid door. De bekendste exponenten van deze 'revolutie' zijn de studentenopstanden met als hoogtepunt de bezetting van het Maagdenhuis in Amsterdam. De vrouwenemancipatie met als actiegroepen 'Dolle Mina' en 'Baas in eigen buik'. Roel van Duin en zijn Kabouterbeweging, popgroe pen die sex, drugs en rock and roll propageerden maar ook vrede en die, gevolgd door hun aanhangers, hun haar lieten groeien. De acties tegen de Vietnam-oorlog, de pro testen van tienduizenden Neder landers tegen de plaatsing van kruisraketten. Aan alle tot dan toe geldende waarden en nonnen werd getornd. De tot dan toe braaf in het keurslijf lopende Nederlan der wilde vrijheid, recht op indivi duele beslissingen en wat dies meer zij. Massaal traden religieu zen uit. De rol van de kerk in het maatschappelijk leven werd be twist. De rituele uitingen kwamen onder druk te staan: het Latijn werd vervangen door de landstaal en de hoge geestelijkheid pro beerde met de Vaticaanse Conci lies in te spelen op de veranderde behoeften van gelovigen en maat schappij. En zoals het met elk veranderings proces gaat, de eerste uitingen wa ren extreem, fel, ongebreideld, waarna een fase van inwerkingtre ding en daarmee stabilisatie intrad. Daarna, begin jaren tachtig, waren de Nederlandse samenleving en de katholieke kerk wezenlijk en voor goed veranderd. Ook Brabant: van achtergebleven overwegend arme agrarische provincie ontwikkelde zij zich tot een welvarend indus trieel gebied met een gezond vesti gingsklimaat voor ondernemers. Kortom: alles waarvoor Alton van Duinkerken had 'gestaan', waarvan hij de trekker en het boegbeeld was geweest, was voorgoed verleden tijd, en daarmee dus ook zijn nalaten schap in de vonn van publicaties. Toch heeft een aantal mensen, ver enigd in de Stichting Anton van Duinkerkenjaar 2003, gemeend de historische betekenis van deze uit zonderlijke Bergenaar nog eens on der de aandacht van een groot pu bliek te moeten brengen. Dat ge beurt op verschillende manieren: door de uitgave van een bundel wetenschappelijke artikelen; door een boek getiteld Herinneringen aan... Anton van Duinkerken waarin mensen die hem gekend hebben aan het woord komen. Er worden twee stenen strofen ont huld: een in de nabijheid van de Zoom met het gelijknamige ge dicht van Anton van Duinkerken, en een op een locatie in ziekenhuis Lievensberg van de dichter Stefan Hertmans. Er worden een poëzie- festival en een -wedstrijd georgani seerd, als mede een groots opgezet multicultureel evenement: het zo geheten Brabantfestival. Nog voor dat het jaar officieel op 12 januari 2003 wordt geopend met een mis in de Sint Gertrudiskerk in aanwe zigheid van Bisschop Muskens en plechtig opgeluisterd door het Sint Sebastiaansgilde, staat het jaarlijkse kerstspel op het Beurspleintje al in het teken van Van Duinkerken. Tek sten over kerstmis en kerstliederen van zijn hand worden ten gehore ge bracht. De Geschiedkundige Kring zal eveneens haar steentje bijdragen. Er zullen in de komende vier Water schansen artikelen over Anton van Duinkerken verschijnen. Daarnaast wordt op 20 maart 2003 door de evenementencommissie van onze Kring een lezing georganiseerd over de relatie Anton van Duinker- ken/Antoon Coolen. De Stichting en de Kring hopen op deze manier een steentje bij te dra gen aan de hernieuwde kennisma- 142 king van een groot publiek met Prof. Dr. Willem Asselbergs - An ton van Duinkerken: een groot Ber genaar, een bourgondische Bra bander en een Groot-Nederlands denker. Drs. Johanna Jacobs, voorzitter. voor de leden van de Geschiedkundige Kring van stad en land van Bergen op Zoom: De Gastelse Kaarten uit 1 5 6 5 en 1 5 90 Betrouwbare kaarten van de regio Bergen op Zoom zijn zeldzaam. Lenaert Rutertszoon en Lieven Rutten maakten in 1571 een kaart die bekend stond als De Generale Beschrij\>inge ofte Caerte van het Markiezaat en zijn omgeving. Van deze zestiende-eeuwse kaart zijn alleen achttiende-eeuwse copieën bekend. Een uitzondering hierop vormt de zogeheten Gastelse Kaart waarvan het origineel bewaard gebleven is. De naam van de kaart is ontleend aan het feit dat het dorp Oud-Gas tel centraal op de kaart is afge beeld. De volledige kaart omvat naast Oud-Gastel de huidige ge meenten Halderberge, Moerdijk en een groot deel van Steenbergen. Daarnaast zijn delen afgebeeld van Halsteren, Roosendaal en Zegge en de Zuid-Hollandse eilanden Over- flakkee en de Hoekse Waard. De Gastelse Kaart werd gemaakt door de landmeters Jan Symons- sone uit Gastel en zijn Bredase col lega Cornelis Pieterssone. De aan leiding vormde een accoord dat de Sint-Bemardsabdij (nu: te Bornem, provincie Antwerpen) en de mar kies van Bergen op Zoom in april 1565 hadden bereikt over de inde ling en toekenning van gronden. Jarenlang hadden hierover conflic ten bestaan en nu er een overeen stemming was bereikt, diende dat goed vastgelegd te worden. De twee landmeters werden voor hun klus door beide partijen - de abdij en de markies - betaald. Vijf jaar later maakten dezelfde landmeters een tweede exemplaar van deze kaart. In 1590 maakte Jan Symonssone een tweede kaart van het gebied waarop veranderingen in het land schap vanwege nieuwe inpolderin gen en de aanleg van vestingwer ken rond de dorpen Ruigenhil (Willemstad) en Niervaert (Klun- dert), werden verwerkt. Deze bijge werkte versie stuurde hij naar Prins Maurits van Nassau met het ver zoek om als landmeter bij hem in dienst te mogen treden. Dit ver zoek werd gehonoreerd. Zowel de kaarten van 1565 en 1570, als de bijgewerkte versie van 1590 zijn bewaard gebleven en be rusten in het archief van de abdij van Bornem en het Nationaal A- chief te Den Haag. Omdat het hier unieke documen ten betreft waarachter een boei ende geschiedenis schuilgaat, heeft ons gewaardeerde lid en oud-archi varis Willem van Ham, deze kaar ten uitvoerig beschreven en nader toegelicht. De in het uitgeven en drukken van kaarten gespeciali seerde Uitgeverij Canaletto in Al phen aan den Rijn is bereid gevon den deze kaarten met de legenda in een prachtig verzorgde uitgave te drukken. De Gastelse Kaart uit 1565 wordt in zes bladen gedrukt, terwijl de kaart uit 1590 negen bla den zal beslaan. Deze vijftien bla den worden in full colour op 170 grams ivoor offset karton gedrukt in een formaat van 43 x 49 cm. Bij de kaart verschijnen vijf dubbelzij dig bedrukte tekstbladen van de hand van Dr. Willem van Ham die op hun beurt rijk geïllustreerd wor den met een twintig-tal zwart-wit Bezoek eens de fraaie website van de kring: www.gesehiedkundigekringboz.nl 143

Periodieken

De Waterschans | 2002 | | pagina 2