Leesportefeuille
Van en over verwante tijdschriften
De Waterschans nr. 1 2003
derne wijze belicht en waarin het
beleg van Bergen op Zoom uitvoe
rig aan de orde wordt gesteld.
Pas in 1747 naderden de Fransen
de Staatse grens. Zeeuws-Vlaande-
ren viel hun wel erg gemakkelijk in
handen. De vestingsteden Hulst en
Axel boden nagenoeg geen tegen
stand. Het verlies van de Schelde-
forten Liefkenshoek en De Parel
maakte een herovering van Ant
werpen heel moeilijk. Lillo zou
standhouden tot oktober. De be
noeming van Willem IV van
Oranje-Nassau tot stadhouder
hoogste bevelhebber) van alle ge
westen leverde niet de vervulling
van de hoge verwachtingen op.
Wat de val van 'La Pucelle' betreft,
legt Van Nimwegen er de nadruk
op, dat de stad niet veroverd had
hoeven te worden. Ook neemt hij
het op voor generaal Isaac Koek
baron van Cronström, de opperbe
velhebber in de stad en de forten
linie Bergen op Zoom-Steenber-
gen. De 86-jarige grijsaard had
stadhouder Willem IV gevraagd,
om hem niet met de zware taak te
belasten gezien zijn hoge leeftijd,
zijn doofheid en zijn pennanente
verkoudheid die het hem vaak on
mogelijk maakte om zijn bevelen
uit te spreken. Willem IV bleef bij
zijn besluit. De auteur heeft alle
waardering voor de inzichten en
het optreden van Cronström. Het
prestige van de opperbevelhebber
had uiteraard een gunstige invloed
op de manschappen. Voor het ver
haal dat de stad door verraad zou
zijn gevallen, is nooit enig bewijs
gevonden. Cronström moest zich
toch verantwoorden voor de mili
taire rechtbank, maar werd vrijge
sproken. Wie waren wel schuldig
aan de val? Van Nimwegen vat zijn
oordeel in het kort samen als volgt:
'Cumberland en Batthyanyi moe
ten hiervoor de grootste schuld
dragen, maar Willem IV en Ben-
tinck gaan evenmin vrijuit. Beiden
waren meer bezig geweest met een
nieuwe veldtocht in 1748, dan met
het ontzet van Bergen op Zoom'
(einde citaat, p. 340). Cumberland,
een zoon van de Engelse koning
George II, was opperbevelhebber
van het Engelse leger en Battyaniyi
voerde het Oostenrijkse leger aan.
Zij bleven werkloos in Ouden
bosch ondanks de smeekbeden
van Cronström om de Franse bele
geraars aan te vallen. De Franse le
gerleider Lowendhal speelde al
met de gedachte om het beleg
maar op te breken, gezien het feit
dat de herfst nabij was.
Verder is het triest te moeten con
stateren, hoe groot de onenigheid
en de spanningen waren tussen de
vele bevelhebbers. Wat hadden die
heren toch verschrikkelijk lange te
nen. Ook die omstandigheid heeft
veel afbreuk gedaan. De gruwelen
waaraan de Fransen zich na de val
van de stad hebben schuldig ge
maakt, herinneren aan de berucht
ste jaren van de Dertigjarige Oor
log (1618-1648). De Vrede van
Aken was voor de Republiek be
paald geen herinnering aan die
van Munster, een eeuw eerder. Het
was meer een wapenstilstand, want
acht jaar later laaide de strijd weer
op, zij het dan zonder de Repu
bliek.
Het boek bevat een schat aan in
formatie, vruchten van een langdu
rig en uitgebreid onderzoek in veel
archieven en gepubliceerde bron
nen, aangevuld met de bevindin
gen in oudere en moderne lectuur.
Een uitgebreid notenapparaat ver
hoogt nog het wetenschappelijk
niveau van dit degelijke werk en
maakt het de kritische lezer ge
makkelijk om een en ander te toet
sen. Het is geen lichte kost. De
schrijver haalt veel teksten in de
oorspronkelijke taal letterlijk aan,
vaak afkomstig uit de correspon
dentie en rapporten uit de acht
tiende eeuw. Drukker en uitgever
hebben eveneens eer van hun
werk. Zonder meer een aanwinst
voor de Nederlandse historiogra
fie.
EN WAT NOG MEER?
Er is inderdaad nog meer aan te
bevelen. Het jaar 2003 is voor Ber
gen op Zoom een ANTON VAN
DUINKERKENJAAR Honderd
jaar geleden zag Willem Asselbergs
het levenslicht in deze stad. Hij
ontwikkelde zich tot een groot ge
leerde, een begaafd literator, een
scherp debater in woord en ge
schrift, een fantastisch spreker, een
befaamd professor, een vurig ka
tholiek, maar tevens een verdedi
ger van carnaval in een tijd dat
daar moed voor nodig was. Hij
woonde vele jaren in Amsterdam,
maar bleef zijn Bergen en zijn Bra
bant trouw.
Het eeuwfeest van zijn geboorte is
voor meerderen een aanleiding tot
het schrijven van een boek of arti
kel. Bij boekhandel Van der Kreek
verschijnt een boekje met Herinne
ringen aanVerschillende per
sonen die Willem Asselbergs per
soonlijk goed gekend hebben, wer
ken eraan mee. Daarnaast komt er
een wetenschappelijke bundel uit
over Anton van Duinkerken. Ook
voor dit werk zegden reeds diverse
vooraanstaande geleerden hun
medewerking toe. Onze Water
schans kwam al in het laatste num
mer van 2002 met een artikel over
de gevierde Bergenaar, geschreven
door Cees Siegers.
Wie meer wil weten over deze stad
genoot kan terecht in de boeiende
biografie van Michel van der Plas:
Daarom, mijnheer, noem ik mij ka
tholiek Biografie van Anton van
Duinkerken (1903-1968). Amster
dam 2000. Voor een bespreking
van dit boek veiwijs ik naar De Wa
terschans, jrg. 31, nr. 2, juni 2001,
pag. 79-81.
50
De Waeerscejans nr. 1 2003
Door drs. GA Huijbregts
Ajb.l. Overzicht van de abdij van Tongerlo rond 1650, getekend door Wenceslaus
Hollar (tekening: collectie Koninklijke Heemkundige Kring Essen). Jaarboek 2002
Heemkundekring Nispen.
Genealogie.
Van het Centraal Bureau voor Ge
nealogie ontvingen we het Jaar
boek 2002 van het Centraal Bureau
voor Genealogie, deel 56. (Den
Haag 2002). Deze keer is het cen
trale thema de "Verenigde Oost-In
dische Compagnie". Verleden jaar
was het immers vier eeuwen gele
den dat de beroemde VOC werd
opgericht. Aan de meer specifiek
op de genealogie gerichte artikelen
gaat een beknopte geschiedenis
van de oprichting, groei, bloei,
neergang en ophelfing van de VOC
vooraf, geschreven door dr. Els M.
Jacobs met als titel In het kielzog
van de Verenigde Oost-Indische
Compagnie (p. 5-26). In de zeven
tiende en achttiende eeuw waren
relaties in het algemeen en zeker
familierelaties uitermate belangrijk
voor het maken van carrière. Dat
gold ook voor de familienetwerken
in en rond de VOC. Het uiteenra
felen van al die onderlinge betrek
kingen verheldert menige ontwik
keling in de historie van Oost en
West.
Oudenaarde.
Oudenaarde verrast ons met deel
XL van zijn Handelingen van de Ge
schied- en Oudheidkundige Kring
van Oudenaarde van zijn Kastelnij
en van den Lande tusschen Maercke
en Ronne (Oudenaarde, 2003), een
boek van 500 bladzijden met gege
vens uit het verleden van onze zus
terstad en haar omgeving. Uiter
aard zijn er niet veel raakpunten
met het Bergse verleden. Toch tref
fen we in de bundel titels aan die
direct de nieuwsgierigheid wekken
zoals Het verzet in Oudenaarde tij
dens WO II, geschreven door Frede-
rik Penninck (p.3-34) en De slag bij
Oudenaarde 11 juli 1708 van Robert
Gils (p. 411-432). De slag van 1708
vond plaats in de Spaanse Succes
sieoorlog (1702-1713/14) en een
van de legerleiders in Staatse
dienst was toen de Bergse markies
Frangois Egon de la Tour dAuver-
gne. Hij wordt echter niet ge
noemd.
NISPEN.
"De Heerlijckheid Nispen" komt
met Jaarboek 2002. Het is al het
tiende en al die jaren bleef de re
dactie ongewijzigd. Dit themanum
mer is gewijd aan de geschiedenis
van de parochie Nispen. Aanlei
ding daartoe vormt het feit dat er
in 2001 een einde kwam aan de
zelfstandigheid van deze parochie.
Wat de redactie biedt, is een rijk
gevarieerde bundel met totaal zes
tien bijdragen. Deel I van dit jaar
boek draagt de titel: PAROCHIE,
PASTOORS EN PAROCHIANEN - bij
dragen over de kerkgeschiedenis en
geloofsbeleving te Nispen ter gelegen
heid van de jusering van de parochie
Heilige Maria Hemelvaart met De
Ark
C.MAJ. Uijtdewilligen opent de rij
met De parochie Nispen. Een ge
schiedenis van eeuwen. In een oor
konde van 1157 wordt Nispen voor
zover bekend voor de eerste keer
genoemd. Er blijkt dan reeds een
kerk te zijn waarover de norbertij
nenabdij van Tongerlo het patro-
naatsrecht had.
Sprundel.
De heemkundekring Sprundel "On
der Baronie en Markiezaaf' pre
senteert als nummer 30 van haar
orgaan Jaarboek 2002 (november
2002). Daarin onder meer de ge
schiedenis van de voetbalvereni
ging Sprundel, die vijftig jaar be
staat, en van de EHBO-Vereniging
die haar 40-jarig jubileum vierde,
respectievelijk geschreven door
Wint Vergouwen en J. Kerstens.
M.J.J. van de Maagdenberg vervolgt
zijn parochiegeschiedenis. In dit
boek het vierde hoofdstuk van De
pastoors van Sprundel en hun ver
vangers (4).
Oud Gastel.
In Jaarboek 2002 van heemkunde
kring Het Land van Gastel" komt
de sport eveneens aan bod. Wim
van den Broek biedt de lezers een
51
fftwj i w ja,.!