Unieke
Mini-excursie
De Waterschans nr. 1 2003
De Geschiedkundige Kring op internet
AANBIEDING
De Waterschans nr. 1 2003
Bezoek eens de fraaie website van de kring:
www.geschiedkundigekringboz.nl
Bergen op Zoom en Guicciardini
Als afsluiting het tweede deel van
Bergen op Zoom en Guicciardini's
Beschrijvinghe van alle de Neder
landen. door C.P. Inks. In deze bij
drage wordt duidelijk gemaakt dat
voor Guicciardini zelf prenten ove
rigens maar bijzaak waren. In het
voorwoord van de laatste door
hem zelf herziene editie van de Be
schrijving uit 1588 gaat hij uitge
breid in op de opgenomen kaarten.
Hij zegt, dat ze beter achterin het
boek kunnen worden opgenomen.
Degene die ze wil zien, kan ze vin
den; degene die ze niet wil zien,
wordt niet in zijn lectuur gestoord.
Gelukkig voor ons dachten de uit
gevers van de achtereenvolgende
edities van de Beschrijving daar an
ders over. In de eerste uitgave van
de Beschrijving uit 1567 waren in
totaal 17 kaarten en stadsplatte
gronden opgenomen. In de Itali
aanse uitgaven uit 1581 en 1588
waren het er 55 respectievelijk 78.
In de in 1612 uitgegeven Neder
landse uitgave van de Beschrijving
waren maar liefst 100 kaarten,
stadsplattegronden en - gezichten
opgenomen.
Voor Guicciardini mag de tekst van
zijn Beschrijving dan wel het be
langrijkst zijn geweest - en de
waarde daarvan kan niet worden
ontkend - de populariteit van zijn
Beschrijving is ongetwijfeld juist
mede te danken aan de daarin op
genomen prenten. Beide aspecten
maken van Guicciardini's Beschrij
ving een uniek tijdsdocument.
Geschonken voor de eeuwigheid
Dr. Ch. de Mooij heeft een interes
sante bijdrage geschreven over kan
delaars van de gouveneursdochter.
In dit artikel wordt eerst ingegaan
op het 17de eeuwse Brabantse zil
ver in het algemeen en vervolgens
op de herkomst van de bewuste
kandelaars, die ooit door twee
adellijke dames in ruil voor 'eeu
wige zielmissen' aan hun parochie
werden geschonken.
En verder uw aandacht voor:
Mededelingen
Boekbespreking
Leesportefeuille
Zo is deze aflevering er weer een
geworden over arme Bergenaren
waar geen eeuwige zielmissen voor
gevierd werden. Kardinalen op ta
pijten en kandelaars rondom zet
ten anderen als gastheer weer aan
tot retorische verve. Ami of kardi
naal, nooit zullen we ze, ook al zijn
ze geschiedenis, tot onze archeolo
gische vondsten rekenen, evenmin
zullen ze op onze plattegronden
vermeld staan. Dan toch maar lie
ver een zielmis?
Drs. B. Daeter, hoofdredacteur.
richt i
rkiezenhof in
durodam
Markiezenhof in Madurodam
Iedere Bergenaar heeft er al van ge
hoord: enige maanden geleden is
de stichting Markiezenhof in Ma
durodam oppgericht. Doel is om
in 2004 een maquette van Het
Markiezenhof (schaal 1:25) in Ma
durodam geplaatst te hebben. Daar
is een bedrag van ongeveer 180.000
euro mee gemoeid; een bedrag dat
alle Bergenaren en Bergse bedrij
ven bijeen zouden moeten bren
gen. Het negende deel hebben we
reeds binnen.
Hiermede vragen we ook uw steun.
U kunt een bedrag overmaken
naar Stichting Markiezenhof in
Madurodam, Bergen op Zoom, Ra
bobank Bergen op Zoom, nr. 30 61
97 952.
Bij voorbaat hartelijke dank.
B. Daeter, voorzitter.
voor de leden van de Geschied
kundige Kring van stad en land van
Bergen op Zoom:
Betrouwbare kaarten van de regio
Bergen op Zoom zijn zeldzaam.
Lenaert Rutertszoon en Lieven
Rutten maakten in 1571 een kaart
die bekend stond als De Generale
Beschrijvinge ofte Caerte van het
Markiezaat en zijn omgeving. Van
deze zestiende-eeuwse kaart zijn
alleen achttiende-eeuwse kopieën
bekend.
Een uitzondering hierop vormt de
zogeheten Gastelse Kaart waarvan
het origineel bewaard gebleven is.
De naam van de kaart is ontleend
aan het feit dat het dorp Oud-Gas
tel centraal op de kaart is afge
beeld. De volledige kaart omvat
naast Oud-Gastel de huidige ge
meenten Halderberge, Moerdijk en
een groot deel van Steenbergen.
Daarnaast zijn delen afgebeeld van
Halsteren, Roosendaal en Zegge
en de Zuid-Hollandse eilanden
Overflakkee en de Hoekse Waard.
De Gastelse Kaart werd gemaakt
door de landmeters Jan Symons-
sone uit Gastel en zijn Bredase
collega Cornelis Pieterssone. De
aanleiding vormde een accoord
dat de Sint-Bernardsabdij (nu: te
Bomem, provincie Antwerpen) en
de markies van Bergen op Zoom in
april 1565 hadden bereikt over de
indeling en toekenning van gron
den. Jarenlang hadden hierover
conflicten bestaan en nu er een
overeenstemming was bereikt,
diende dat goed vastgelegd te wor
den. De twee landmeters werden
voor hun klus door beide partijen
- de abdij en de markies - betaald.
Vijf jaar later maakten dezelfde
landmeters een tweede exemplaar
van deze kaart.
In 1590 maakte Jan Symonssone
een tweede kaart van het gebied
4
stellingen worden definitief geno
teerd in de volgorde waarin de be
talingen op onze rekening zijn ge
boekt. Dus wie het eerst komt. het
eerst maalt. Onder vermelding van
uw naam, huisadres, postcode/
plaats en telefoonnummer kunt u
de kaart bestellen per brief, ge
adresseerd aan Geschiedkundige
Kring, Postbus 280,4600 AG Bergen
op Zoom of per e-mail onder web-
team@geschiedkundigekringboz.nl
Bij onvoldoende bestellingen wor
den de gestorte bedragen terugbe
taald. Wij houden de intekenaars
op de hoogte.
Drs. Johanna Jacobs, voorzitter.
waarop veranderingen in het land
schap vanwege nieuwe inpolderin
gen en de aanleg van vestingwer
ken rond de dorpen Ruigenhil
(Willemstad) en Niervaert (Klun-
dert), werden verwerkt. Deze bijge
werkte versie stuurde hij naar Prins
Maurits van Nassau met het ver
zoek om als landmeter bij hem in
dienst te mogen treden. Dit ver
zoek werd gehonoreerd.
Zowel de kaarten van 1565 en
1570, als de bijgewerkte versie van
1590 zijn bewaard gebleven en be
rusten in het archief van de abdij
van Bomem en het Nationaal Ar
chief te Den Haag.
Omdat het hier unieke documen
ten betreft waarachter een boei
ende geschiedenis schuilgaat, heeft
ons gewaardeerde lid en oud-archi
varis Willem van Ham, deze kaar
ten uitvoerig beschreven en nader
toegelicht. De in het uitgeven en
drukken van kaarten gespeciali
seerde Uitgeverij Canaletto in Al
phen aan den Rijn is bereid gevon
den deze kaarten met de legenda
in een prachtig verzorgde uitgave
te drukken. De Gastelse Kaart uit
1565 wordt in zes bladen gedrukt,
terwijl de kaart uit 1590 negen bla
den zal beslaan. Deze vijftien bla
den worden full colour op 170
grams ivoor offset karton gedrukt
in een formaat van 43 x 49 cm. Bij
de kaart verschijnen vijf dubbelzij
dig bedrukte tekstbladen van de
hand van Dr. Willem van Ham die
op hun beurt rijk geïllustreerd wor
den met een twintig-tal zwart-wit
afbeeldingen. De kaart- en tekst
bladen worden in een mat witte
omslag gepresenteerd.
Van deze unieke uitgave kunnen
we eenmalig 500 exemplaren laten
drukken als voor dit aantal bij
voorinschrijving bestellingen wor
den geplaatst. Na- of herdrukken
worden niet gemaakt. Onder deze
voorwaarde stellen we de leden
van de Geschiedkundige Kring
graag in de gelegenheid in het be
zit te komen van een exemplaar te
gen de prijs van slechts 22,euro.
Graag dit bedrag bij plaatsing van
uw bestelling direct over te maken
op onze girorekening 2405922. Be-
Onder leiding van architect Jan
Weijts gaat onze eerste mini-ex
cursie van 2003 naar de on
langs gerenoveerde Ontmoe-
tingskerk, Bolwerk-Zuid 134,
Bergen op Zoom. Daar komen
we op zondag 18 mei samen
om 12.00 uur. Introducés van
onze leden zijn ook welkom
(per lid één introducé).
Na bezichtiging van de Ont-
moetingskerk gaan we naar de
Blauwehandstraat 32 waar de
vertrekken op de begane grond
worden gerenoveerd. De uitge
graven kelders van dit pand be
zochten we al eens eerder.
Waarschijnlijk kunnen we ook
nog een pand in de Zuivelstraat
bezoeken. U kunt dit ter zijner-
tijd vernemen via de media en
op onze website: www.geschied-
kundigekiingboz.nl
5
