Unieke Mini-excursie De Waterschans nr. 1 2003 De Geschiedkundige Kring op internet AANBIEDING De Waterschans nr. 1 2003 Bezoek eens de fraaie website van de kring: www.geschiedkundigekringboz.nl Bergen op Zoom en Guicciardini Als afsluiting het tweede deel van Bergen op Zoom en Guicciardini's Beschrijvinghe van alle de Neder landen. door C.P. Inks. In deze bij drage wordt duidelijk gemaakt dat voor Guicciardini zelf prenten ove rigens maar bijzaak waren. In het voorwoord van de laatste door hem zelf herziene editie van de Be schrijving uit 1588 gaat hij uitge breid in op de opgenomen kaarten. Hij zegt, dat ze beter achterin het boek kunnen worden opgenomen. Degene die ze wil zien, kan ze vin den; degene die ze niet wil zien, wordt niet in zijn lectuur gestoord. Gelukkig voor ons dachten de uit gevers van de achtereenvolgende edities van de Beschrijving daar an ders over. In de eerste uitgave van de Beschrijving uit 1567 waren in totaal 17 kaarten en stadsplatte gronden opgenomen. In de Itali aanse uitgaven uit 1581 en 1588 waren het er 55 respectievelijk 78. In de in 1612 uitgegeven Neder landse uitgave van de Beschrijving waren maar liefst 100 kaarten, stadsplattegronden en - gezichten opgenomen. Voor Guicciardini mag de tekst van zijn Beschrijving dan wel het be langrijkst zijn geweest - en de waarde daarvan kan niet worden ontkend - de populariteit van zijn Beschrijving is ongetwijfeld juist mede te danken aan de daarin op genomen prenten. Beide aspecten maken van Guicciardini's Beschrij ving een uniek tijdsdocument. Geschonken voor de eeuwigheid Dr. Ch. de Mooij heeft een interes sante bijdrage geschreven over kan delaars van de gouveneursdochter. In dit artikel wordt eerst ingegaan op het 17de eeuwse Brabantse zil ver in het algemeen en vervolgens op de herkomst van de bewuste kandelaars, die ooit door twee adellijke dames in ruil voor 'eeu wige zielmissen' aan hun parochie werden geschonken. En verder uw aandacht voor: Mededelingen Boekbespreking Leesportefeuille Zo is deze aflevering er weer een geworden over arme Bergenaren waar geen eeuwige zielmissen voor gevierd werden. Kardinalen op ta pijten en kandelaars rondom zet ten anderen als gastheer weer aan tot retorische verve. Ami of kardi naal, nooit zullen we ze, ook al zijn ze geschiedenis, tot onze archeolo gische vondsten rekenen, evenmin zullen ze op onze plattegronden vermeld staan. Dan toch maar lie ver een zielmis? Drs. B. Daeter, hoofdredacteur. richt i rkiezenhof in durodam Markiezenhof in Madurodam Iedere Bergenaar heeft er al van ge hoord: enige maanden geleden is de stichting Markiezenhof in Ma durodam oppgericht. Doel is om in 2004 een maquette van Het Markiezenhof (schaal 1:25) in Ma durodam geplaatst te hebben. Daar is een bedrag van ongeveer 180.000 euro mee gemoeid; een bedrag dat alle Bergenaren en Bergse bedrij ven bijeen zouden moeten bren gen. Het negende deel hebben we reeds binnen. Hiermede vragen we ook uw steun. U kunt een bedrag overmaken naar Stichting Markiezenhof in Madurodam, Bergen op Zoom, Ra bobank Bergen op Zoom, nr. 30 61 97 952. Bij voorbaat hartelijke dank. B. Daeter, voorzitter. voor de leden van de Geschied kundige Kring van stad en land van Bergen op Zoom: Betrouwbare kaarten van de regio Bergen op Zoom zijn zeldzaam. Lenaert Rutertszoon en Lieven Rutten maakten in 1571 een kaart die bekend stond als De Generale Beschrijvinge ofte Caerte van het Markiezaat en zijn omgeving. Van deze zestiende-eeuwse kaart zijn alleen achttiende-eeuwse kopieën bekend. Een uitzondering hierop vormt de zogeheten Gastelse Kaart waarvan het origineel bewaard gebleven is. De naam van de kaart is ontleend aan het feit dat het dorp Oud-Gas tel centraal op de kaart is afge beeld. De volledige kaart omvat naast Oud-Gastel de huidige ge meenten Halderberge, Moerdijk en een groot deel van Steenbergen. Daarnaast zijn delen afgebeeld van Halsteren, Roosendaal en Zegge en de Zuid-Hollandse eilanden Overflakkee en de Hoekse Waard. De Gastelse Kaart werd gemaakt door de landmeters Jan Symons- sone uit Gastel en zijn Bredase collega Cornelis Pieterssone. De aanleiding vormde een accoord dat de Sint-Bernardsabdij (nu: te Bomem, provincie Antwerpen) en de markies van Bergen op Zoom in april 1565 hadden bereikt over de indeling en toekenning van gron den. Jarenlang hadden hierover conflicten bestaan en nu er een overeenstemming was bereikt, diende dat goed vastgelegd te wor den. De twee landmeters werden voor hun klus door beide partijen - de abdij en de markies - betaald. Vijf jaar later maakten dezelfde landmeters een tweede exemplaar van deze kaart. In 1590 maakte Jan Symonssone een tweede kaart van het gebied 4 stellingen worden definitief geno teerd in de volgorde waarin de be talingen op onze rekening zijn ge boekt. Dus wie het eerst komt. het eerst maalt. Onder vermelding van uw naam, huisadres, postcode/ plaats en telefoonnummer kunt u de kaart bestellen per brief, ge adresseerd aan Geschiedkundige Kring, Postbus 280,4600 AG Bergen op Zoom of per e-mail onder web- team@geschiedkundigekringboz.nl Bij onvoldoende bestellingen wor den de gestorte bedragen terugbe taald. Wij houden de intekenaars op de hoogte. Drs. Johanna Jacobs, voorzitter. waarop veranderingen in het land schap vanwege nieuwe inpolderin gen en de aanleg van vestingwer ken rond de dorpen Ruigenhil (Willemstad) en Niervaert (Klun- dert), werden verwerkt. Deze bijge werkte versie stuurde hij naar Prins Maurits van Nassau met het ver zoek om als landmeter bij hem in dienst te mogen treden. Dit ver zoek werd gehonoreerd. Zowel de kaarten van 1565 en 1570, als de bijgewerkte versie van 1590 zijn bewaard gebleven en be rusten in het archief van de abdij van Bomem en het Nationaal Ar chief te Den Haag. Omdat het hier unieke documen ten betreft waarachter een boei ende geschiedenis schuilgaat, heeft ons gewaardeerde lid en oud-archi varis Willem van Ham, deze kaar ten uitvoerig beschreven en nader toegelicht. De in het uitgeven en drukken van kaarten gespeciali seerde Uitgeverij Canaletto in Al phen aan den Rijn is bereid gevon den deze kaarten met de legenda in een prachtig verzorgde uitgave te drukken. De Gastelse Kaart uit 1565 wordt in zes bladen gedrukt, terwijl de kaart uit 1590 negen bla den zal beslaan. Deze vijftien bla den worden full colour op 170 grams ivoor offset karton gedrukt in een formaat van 43 x 49 cm. Bij de kaart verschijnen vijf dubbelzij dig bedrukte tekstbladen van de hand van Dr. Willem van Ham die op hun beurt rijk geïllustreerd wor den met een twintig-tal zwart-wit afbeeldingen. De kaart- en tekst bladen worden in een mat witte omslag gepresenteerd. Van deze unieke uitgave kunnen we eenmalig 500 exemplaren laten drukken als voor dit aantal bij voorinschrijving bestellingen wor den geplaatst. Na- of herdrukken worden niet gemaakt. Onder deze voorwaarde stellen we de leden van de Geschiedkundige Kring graag in de gelegenheid in het be zit te komen van een exemplaar te gen de prijs van slechts 22,euro. Graag dit bedrag bij plaatsing van uw bestelling direct over te maken op onze girorekening 2405922. Be- Onder leiding van architect Jan Weijts gaat onze eerste mini-ex cursie van 2003 naar de on langs gerenoveerde Ontmoe- tingskerk, Bolwerk-Zuid 134, Bergen op Zoom. Daar komen we op zondag 18 mei samen om 12.00 uur. Introducés van onze leden zijn ook welkom (per lid één introducé). Na bezichtiging van de Ont- moetingskerk gaan we naar de Blauwehandstraat 32 waar de vertrekken op de begane grond worden gerenoveerd. De uitge graven kelders van dit pand be zochten we al eens eerder. Waarschijnlijk kunnen we ook nog een pand in de Zuivelstraat bezoeken. U kunt dit ter zijner- tijd vernemen via de media en op onze website: www.geschied- kundigekiingboz.nl 5

Periodieken

De Waterschans | 2003 | | pagina 3