De Waterschans nr. 2 2003
dat jaar verdreef stadhouder Wil
lem 111 zijn schoonvader koning
Jacobus II (1685-1688) uit Enge
land. Hij deed dat op verzoek van
een Engelse deputatie die van
haar katholiek geworden vorst af
wilde. Stadhouder en Staten-Ge-
neraal zagen hun kans schoon om
Engeland als vaste bondgenoot te
winnen in hun strijd tegen de ver
overingspolitiek van Frankrijk. Lo-
dewijk XIV wilde zijn collega Ja
cobus II terugvoeren naar Londen
en verklaarde Engeland en de Re
publiek de oorlog. Willem III
kreeg steun van Spanje, Oostenrijk
en Brandenburg. De strijd werd
weer voor een groot deel in de
Zuidelijke Nederlanden uitge
vochten, een gebied waar de Zon
nekoning al lang op loerde. In
Bergen op Zoom vroeg men zich
bezorgd af, of de stad ook ditmaal
gespaard zou worden net als in de
Hollandse Oorlog. De nu vol
gende Negenjarige Oorlog (1688-
1697) was voor Bergen op Zoom
Afb.8. Vertrek van de vloot van Willem III in 1688 vanuit de haven van Hellevoet-
sluis. Doordat de Engelse opperbevelhebber met zijn leger overliep naar de
Hollandse stadhouder was het voor Willem III niet moeilijk om zijn schoonvader
Jacobus II Stuart van de troon te verdripen. Jacobus II vluchtte naar Frankrijk,
waar Lodewijk XIV hem gastvrij ontving. De Zonnekoning slaagde er evenwel niet in
om Jacobus weer op de Engelse troon te plaatsen.
kom in ons land, in Pruisen, in
Engeland en zelfs in de Kaapkolo
nie. De hugenoten waren namelijk
ijverige en vakkundige werklieden
met name op textielgebied. Daar
naast brachten ze hun kapitaal
mee en hun handelsrelaties. Meer
dan honderdduizend hugenoten
kozen voor de Republiek. Ze had
den eigen Franse predikanten en
aparte kerken, de zogenaamde
"églises wallons". Ook Bergen op
Zoom kreeg haar Waalse kerk,
aanvankelijk wellicht in de kapel
van de Cellebroeders in de Koren
beursstraat. Later deelden ze de
Sint-Margrietkapel op de noord-
hoek van de Geweldigerstraat en
de Minderbroedersstraat met de
lutherse gemeente. Lange tijd was
Frans de taal in hun kerkdiensten.
De politiek van de Franse koning
zette veel kwaad bloed, niet alleen
in de protestantse landen.
Sinds de Vrede van Nijmegen
(1678) lag de coalitie tegen Frank
rijk echter uit elkaar en Lodewijk
XIV voelde zich daardoor opper
machtig. Hij palmde in volle vre
destijd vestingsteden in zoals
Straatsburg en Luxemburg, omdat
ze historisch gezien bij Frankrijk
hoorden; dat beweerde althans de
Zonnekoning en een commissie
van historici moest bewijzen verza
melen, dat het inderdaad zo was.
In 1688 veranderde de situatie. In
Afb.9. Een gedeelte van de vestingwerken van Menno van Coehoorn, het zogenaamde
Hogejront. Vergelijk deze tekening met de volgende. A=bastion William, B=bastion
Pucelle, C=bastion Coehooni, a=ravelijn Wouw, b=ravelijn Wassenaar, c=ravelijn
Dedem, aa en bb zijn caponnières aarden uitbouw in de vestinggracht).
(tekening van Han Bos in het boek van WA. van Ham: Merck toch hoe sterck, Bergen
op Zoom 1982, blz. 123).
72
De Waterschans nr. 2 2003
Afb. 10. De ravelijnen
Wassenaar en Dedem,
het bastion Pucelle en
de lunetten Friesland
en Utrecht getekend op
het huidige stratenplan.
(Uit: Korneel
Slootmans: Bergen op
Zoom een stad als een
huis, Zaltbommel 1977,
p. 64).
Art
\V.
Ajb.ll. Schets van het "Nieuwe werk" zoals Anthonis Keldermans zich de uitbreiding van de kerk had gedacht. Rombout
Keldermans werkte sinds 1512 aan de uitvoering van het plan, maar in 1563 viel het werk stil (Uit: Korneel Slootmans, a.w. p. 143).
7 3
sortie Fullenius*-
"—-Bospoort^-//
sortie Faasdoende
Wouwse poort
Friesland Vu Z
o&screA-fe yci
