Leesportefeuille
Van en over verwante tijdschriften
De Waterschans nr. 2 2003
1736). In hetzelfde jaar (1707)
werd hij ingehuldigd als markies.
Veel tijd om te feesten zal hij niet
gehad hebben, want het front
wachtte. Hij onderscheidde zich
naar men zegt op 11 september
1709 in de beruchte veldslag van
Malplaquet, een dorp in Noord-
Frankrijk. Op die dag zouden
meer dan 28.000 soldaten zijn ge
sneuveld, waarvan 10.000 Fransen
en 18.000 geallieerden. Ondanks
deze verhouding leden de Fransen
een zware nederlaag, doch de
strijd ging door. De Bergse mar
kies overleefde het bloedbad,
maar toch kwam er vrij plotseling
een einde aan zijn leven, niet op
het slagveld, maar op het ziekbed.
In de niet ver van Malplaquet ge
legen stad Dowaai (Douai) kreeg
hij de kinderpokken. In alle ker
ken van het Markiezaat werd voor
hem gebeden, maar het mocht
niet baten. Op 27 juli 1710 over
leed hij. Acht dagen later kwam
het stoffelijk overschot van de
prins in Huijbergen aan, want de
markies zou daar tijdelijk worden
bijgezet vanwege bouwactiviteiten
in het Markiezenhof. De oude ka
pel met de grafkelder voor de
markiezenfamilie was afgebro-
ken.en de bouw van een nieuwe
kapel ging niet door. Het schijnt
dat het overbrengen naar de fami
liegrafkelder in Bergen op Zoom
nimmer heeft plaatsgevonden. De
archieven geven daar geen uit
sluitsel over. De monniken van
Huijbergen gaven de volgende
verklaring af: "Wij, ondergeteken
den, prior en conventualen van
het klooster van de Heilige Maagd
van de Orde van Sint Wilhelmus,
gelegen in het grensgebied van het
Markiezaat van Bergen op Zoom,
getuigen dat het lichaam van de
doorluchtige, zeer verheven prins
van Auvergne, markies van Bergen
op Zoom in de kerk van ons
klooster tijdelijk is neergelegd,
maar wij beloven het te zullen te
ruggeven aan de zeer verheven
prinses en echtgenote van hem, of
aan zijn andere doorluchtige
naaste familieleden, wanneer zij
zullen besluiten het voornoemde
lichaam elders te begraven". Was
getekend: Frater Joannes de Beau-
gue, prior van Huijbergen, frater
Guilielmus Brouwers, frater Cor-
nelis van den Bogaert, frater Go-
defridus Proost. Het document
bevindt zich in het Archief van de
Raad- en Rekenkamer in het Re
gionaal Historisch Centrum Ber
gen op Zoom. Weer was er geen
volwassen opvolger. Franqois liet
alleen een minderjarige dochter
na, de in 1708 geboren Maria
Henrietta de la Tour d'Auvergne
(1710-1728). Op 6 maart 1713 werd
zij met het Markiezaat beleend.
Tot 1713 stond zij onder voogdij
van haar moeder Maria Anna van
Arenberg en Aerschot (1689-1736).
7 6
De Waterschans nr. 2 2003
Door drs. GA Huijbregts
Van de Koninklijke Heemkundige
Kring Essen ontvingen we De Spyc-
ker Jaarboek 2003, een boekwerk
van 208 bladzijden met 16 bijdra
gen. Uiteraard zijn er artikelen die
de doorsnee lezer van De Water
schans minder zullen interesseren.
Tot de blikvangers reken ik deze
keer het artikel van Louis Vercam-
men: Priesters in het oud-bisdom
Antwerpen (1570-1802). Het is van
belang voor het Markiezaat, want
dat viel in die jaren onder het bis
dom Antwerpen evenals de Baronie
van Breda. De titel vemaadt al dat
het artikel meer een naslagwerk is.
Behalve een lijst van de 18 bis
schoppen van Antwerpen vinden
we in deze bijdrage een voorbeeld
van hoe de complete lijst zou kun
nen worden. Het betreft de pries
ters, zowel regulieren als seculieren,
met de namen van Aa (Adam van
der) tot Adriaensen (Jan), een heel
bescheiden begin dus. De schrijver
behandelt voorts de problemen
waarmee de samenstellers van een
dergelijke lijst te maken hebben.
Verder noemen we uit dit jaarboek
het tweede deel van het artikel van
Leo Suykerbuyk: Lonka verlaat Es
sen! 2de deel: 1920-2003; het artikel
van Lode Jordaens: Vrouwenwerk en
dat van Jack Jacobs: Een wandeling
door het Brabants orgelverleden.
De boerderij staat dit jaar extra in
de belangstelling. Brieven van Pau-
lus" nummer 143 van de heemkun
dekring "Paulus van Daesdonck"
besteedt er apart aandacht aan in
een artikel van Ad Jansen: Histori
sche boerderijen op Notsel tussen de
banen naar Strijbeek en Baarlever
lucht met afbeeldingen van fraaie
boerderijen. In nummer 144 van de
"Brieven van Paulus" wederom een
bijdrage van Ad Jansen, nu over
Tafelen in de zestiende eeuw op het
Bredase kasteel op Grimhuysen in
Ulvenhout. Hij vergelijkt de opgra
vingsvondsten die gedaan zijn bij
het kasteel van Breda met die van
de heerlijke woning Grimhuijsen in
Ulvenhout. Uit dit nummer komt
de afbeelding van de boerenschuur
met riet en dakpannen. In De Vier-
schaer, het orgaan van de gelijkna
mige heemkundekring van Wouw,
nummer 2 van 2002, een verslag
van een Koopdag in de Plantage, ge
schreven door een onbekende au
teur. Het gaat over een grote hout
verkoop in de Wouwse Plantage op
16 en 17 februari 1929. Verder de
geschiedenis van Een Wouws mole
naarsgezin: Kees en Nelie Coppens-
Vrients, door Paul Coppens.
Engelbrecht van Nassau, nummer
2003-1, van de Heemkundige Kring
Breda, wijst op de noodzaak om
oude boerderijen in bescherming
te nemen. Verder in dit nummer
aandacht voor de watersnoodramp
van 1953 in Breda en de Waters
noodramp" door F v.d. Heijden en
T. Michielsen.
De Oudheidkundige Kring "Geer-
truydenberghe" heeft haar orgaan
De Dongebode, 2003-1 geheel ge
wijd aan de ramp van 1953, nu vijf
tig jaar geleden. J.C. Thijssen is de
auteur van het ene artikel: De wa
tersnoodramp van 1853 in Raams-
donksveer, Raamsdonk en Geertrui-
denberg. Ook "Die Overdraghe", de
heemkundekring van Klundert,
doet dat in nummer 2003-1 van De
Overdraght. Hier is het Joost Knook
die de trieste gebeurtenissen op
een rij zet en toelicht.
Het aprilnummer 2003 (2 le jaar
gang 2) van Ravelyn van de heem
kundekring "De Willemstad" is al
evenzeer een eenmansprestatie, zij
het dan dat hij over meerdere on
derwerpen schrijft. We hebben het
over C. van Mastrigt. Zijn eerste ar
tikel is Een Willemstadsdrama. De
Oude boerderij uit Bavel. De schuur
dateert uit een tijd dat dakpannen
duurder waren dan riet. (Foto Johan
van Gurp).
moord op Jan Hendrikse Oostdijk in
1813. Zijn tweede onderwerp gaat
net als in De Ravelyn van september
2002 over enkele oude kaarten on
der de titel: Willemstad en de Rui-
genhil in de kaart gekeken. Verder
zijn vaste rubriek: Uit het dagboek
van mr. J. van Wijngaarden.
Van Merksem ontvangen we trouw
"de Kijkuit", deze keer nr. 121 van
jaargang 31 (maart 2003).met o.m
een bijdrage van Peter Brimmers:
Antwerpen en Straelen, twee steden
tussen Individualiteit en Aanpassin
gen". Antonius van Straelen was bur
gemeester van Antwerpen in de tijd
van Willem van Oranje. Hij speelde
een belangrijke rol in diens leven.
Voor diegenen die zich afVragen
hoe archeologen toch de ouder
dom van opgegraven voorwerpen
bepalen, wijzen we tenslotte op
Nieuwsbrief, maart 2003 nr. 19 van
de Stichting In den Scherminckel,
waarin de koolstof-14 dateringsme
thode wordt beschreven. Verder in
dit nummer nieuws over recente
vondsten.
77
Ajb.13. Portret van Maria Henriëtte De la Tour d'Auvergne, geschilderd door
J. Hattenbach in 1722. Het portret hangt in het museum Het Markiezenhof (Foto Reg.
Hist. Centrum Bergen op Zoom).
Literatuur:
Ook in dit hoofdstuk weer heel wat kerke
lijke geschiedenis. Wie daar meer over wil
weten zij andermaal verwezen naar het
standaardwerk van Charles de Mooij: Ge
loof kan Bergen verzetten. Reformatie en ka
tholieke herleving te Bergen op Zoom 1577-
1795. Hilversum 1998. Over Menno van
Coehoorn en zijn verdedingswerken heeft
W.A. van Ham uitvoerig geschreven in zijn
Merck toch hoe sterckuitgekomen in de
reeks Studies uit.Bergen op Zoom nr.4. Ber
gen op Zoom 1982. Zie ook: Ben Daeter:
Menno Baron Van Coehoorn (1641-1704). De
mens achter de vesting. Wetenswaardigheden
over zijn leven en typering van de persoon.
In: De Waterschans 1999, nr 4, pag. 134.
Over de in Huijbergen begraven markies
meer in het artikel van Br. Adrie Franken:
Een Markies in Huijbergen begraven in De
Waterschans 1998, nr.2, pag.61-63; verder in:
W. van Ham: Het doorluchtige huis van Ber
gen op Zoom. Een overzicht van de geschie
denis van de heren en markiezen van Bergen
op Zoom, hun verwanten en hun bezittingen
(128 7-1795). Zaltbommel 1977. Van dezelfde
auteur Het rusteloos gebeente. De lotgeval
len van de stoffelijke overblijfselen van de he
ren en vrouwen, markiezen en markiezinnen
van Bergen op Zoom in: De Waterschans
1988, nr.4, p. 63-64. Ook: K. Booij en W.
van Ham (red.): Grafmonumenten in de
Grote- of Sint Gertrudiskerk te Bergen op
Zoom. (Studies uit Bergen op Zoom. deel 9.
Bergen op Zoom 1993.
