2 OO 3
4-
De Waterschans nr. 2 2003
Boekbespreking
W.L. Stuij: St. Martinuskerk Halsteren 12 5 2 - 2 002
De geschiedenis van een kerkgebouw door de eeuwen heen.
Halsteren Nieuw-Vossemeer 2002.
In deze aflevering
c
Door drs. GA Huijbregts
In 2002 was het veertig jaar gele
den dat de Protestantse Kerkge
meenschap Halsteren - Nieuw
Vossemeer de eeuwenoude Sint-
Martinuskerk van Halsteren op
nieuw in gebruik nam. Dat was de
aanleiding tot het schrijven van dit
boekwerkje. De heer Stuij wilde
niet alleen de historie van het
kerkgebouw gedurende de laatste
vier decennia behandelen, maar
ook de daaraan voorafgaande tijd
erbij betrekken. Het oudste docu
ment waarin sprake is van de pa
rochie Halsteren dateert van 1253.
Er zal dus in 1252 al wel een kerk
in het dorp hebben gestaan en zo
kwam de auteur tot een periode
van 750 jaar. Er is in de loop der
jaren veel documentatie zoekge
raakt. Het moet een hele opgave
zijn geweest om in 88 bladzijden
de geschiedenis van dit gebouw te
schetsen. Het zijn trouwens niet
alleen de schriftelijke stukken die
de auteur heeft benut, het gebouw
zelf bleek eveneens een rijke bron
van informatie te zijn. Uit de on
dertitel blijkt trouwens dat het
Stuij in de eerste plaats om de
kerk als bouwwerk gaat. Vooraf
biedt hij de lezer een beknopte le
vensschets van de patroon van de
kerk, de heilige Martinus van
Tours. Die leefde van 316 tot 397.
De vroegste biografen van Marti
nus hebben hun vitae verfraaid
met legenden en ook die blijven
hier niet onvermeld. Er is in het
verleden heel wat gesleuteld aan
kerk en toren. Regelmatig was er
groot en klein onderhoud nodig.
Meestal was het een zware opgave
om de daarvoor benodigde gelden
binnen te krijgen en zo krijgt haast
vanzelf ook het menselijk aspect
de nodige aandacht.
Si. 'Itlwünuókerk
Voorzijde van het boek.
In 750 jaar gebeurt heel wat. Denk
bijvoorbeeld maar aan de Refor
matie (zestiende eeuw) en aan de
Franse tijd (1795-1815). Zulke roe
rige tijden luiden vaak ingrijpende
veranderingen in. Door de Tach
tigjarige Oorlog werd de calvinisti
sche godsdienst in ons land de be
voorrechte kerk. De katholieken
moesten hun kerkgebouwen aan
de gereformeerden of hervormden
- die termen werden toen door el
kaar gebruikt - afstaan. Ook de
Halsterse Sint Martinus werd een
protestantse kerk en in de pastorie
nam een predikant zijn intrek. De
grote meerderheid in het dorp
bleef evenwel katholiek en was
aangewezen op een schuurkerk in
Lepelstraat. Het ligt voor de hand
dat het kleine aantal protestanten
onmogelijk de lasten van het toen
al oude kerkgebouw, dat boven
dien in de Tachtigjarige Oorlog
veel geleden had, kon dragen. Van
ouds betaalde de markies van Ber
gen op Zoom mee aan de kosten
van de kerk. Als ontvanger van
tienden hoorde dat tot zijn plich
ten. De markiezenfamilie bleef ech
ter katholiek en hoewel zij haar fi
nanciële plichten na moest ko
men, was de ijver voor de her
vormde kerk in Halsteren na 1648
toch niet meer zo groot. In 1795
namen de Fransen de rechten en
goéderen van de markies in be
slag. Al gauw eisten de katholie
ken in menige plaats hun voorma
lige parochiekerk terug, ook in
Halsteren. Natuurlijk verzetten de
toenmalige bezitters zich tegen te
ruggave, soms met succes zoals in
Bergen op Zoom, maar in Halste
ren ging de overdracht door. De
katholieken eisten ook de pastorie
op. Dat had meer voeten in de
aarde. De zeven protestanten die
Halsteren in 1821 telde, kregen
toen een nieuw godshuis in de
Schoolstraat.
Het oude kerkgebouw voldeed de
katholieken niet lang. Het werd te
klein. In 1912 wijdde de bisschop
van Breda de Sint-Quirinuskerk
voor hen in. Zo deed de Martinus
als kerk geen dienst meer. Voor de
meest vreemde doeleinden werd
het gebouw gebruikt, vooral in de
Tweede Wereldoorlog. En telkens
kwam de vraag terug: "Kunnen we
het oude gebouw maar niet beter
afbreken?" Gelukkig is dat er nooit
van gekomen. Daar danken we nu
ook de uitgave van dit interessante
boekje aan. Het is verkrijgbaar in
de plaatselijke boekhandel van
Halsteren!
iScJÈaft. -émt onder water mc
c
W
W.
i
•rf-Kipi tr
Scbatt.
uv.lt Schtity
Lunet Zeeland teruggevonden
Rumoer in het Hof
Geschiedenis Bergen op Zoom
Het stof van de poëzie van
Anton van Duinkerken
Jeugdherinneringen aan
Anton van Duinkerken
■H-alófet 'en
1252 - 2002
De geschiedenis van een kerkgebouw
door de eeuwen heen.
W. L. Stuij
e Waterschans
::d- v-
f> "l
ifrii/sicfl
bsJZyrk 'nJr
ÜÊ1 Fat
7«jti
