Een auteur van formaat Een plattegrond van het Markiezenhof uit 1 7 3 9 De Waterschans nr. 2 2003 bij de penningmeester of via de website van de Kring. Wat zijn de plannen voor het nieuwe jaar? Er wordt een groots opgezette ledenwervingsactie ge houden. Dit plan ligt al langer in rudimentaire vorm op stapel maar nu is er een werkgroep gevormd die de plannen gaat uitwerken en uitvoeren. Een hoger ledental is noodzakelijk voor het voortbe staan van onze Kring. Verder heeft het bestuur Ward Warmoeskerken gevraagd ideeën in te brengen voor een jongerenpagina in De Waterschans. Ward is leraar klas sieken maar studeert nog aan de Universiteit van Leiden. Wij heb ben goede hoop, gezien zijn leef tijd en energie, dat hij met goede voorstellen zal komen. Dit zijn de belangrijkste punten die ik U te melden heb. Laten we samen sterk staan voor de Kring en een voorspoedig verenigings jaar tegemoet gaan! Uw voorzitter, Johanna Jacobs. Nieuw bestuurslid: Ron van Tilborg Ik ben Ron van Tilborg, 41 jaar, gehuwd en vader van twee zonen. Feitelijk, op mijn studietijd in Til burg na, woonachtig en werk zaam in Bergen op Zoom. Ik heb een bedrijfseconomische achter grond, maar ben tegenwoordig werkzaam binnen het vakgebied van "quality engineering' bij een van de grootste werkgevers van deze stad. Mijn hobby's staan gro tendeels in het teken van wat ik zou willen benoemen als 'genieten', het geen voor mij betekent; een passie voor koken, wijnen, vastenavend, en kamperend vakantie houden. Voor de eerste drie ook in organiserende zin. Dat in algemene zin Bergen op Zoom mijn warme belangstelling heeft behoeft natuurlijk geen verder betoog. De aktiviteiten die de Geschied kundige Kring ontplooit in het vast leggen van het verleden en het uit dragen van de ontwikkelingen in het heden spreken mij dan ook zeer aan. Dit is voor mij dan ook een be langrijke motivatie om me als be stuurslid in te willen zetten. Ik hoop dan ook dat ik eerdere be stuurlijke ervaringen kan aanwen den om de Geschiedkundige Kring te ondersteunen in verdere groei en daamree de continuiteit en het nivo van de Kring gehand haafd kan blijven danwel verder doorgezet wordt. Met vriendelijke groet, Ron. J. Sinke De jarenlange zoektocht naar de auteur van het 'Journal du Siège de BergopZoom' heeft onverwacht een verrassend resultaat opgele verd. Na encyclopedische infor matie uit Leipzig en Dresden te hebben gekregen, ontving ik van Birgitta Fogelvik, hoofd van na slagafdeling van de Koninklijke Bi bliotheek te Stockholm, een foto van Jacob von Eggers, samen met een schat aan gegevens. Inmiddels zijn zijn leven en loop baan duidelijk geworden via en kele werkjes uit diezelfde biblio theek. Graag zal ik u in een volgende af levering van ons blad hierover na der berichten. Hier alvast enkele biografische ge gevens; *Dorpat 14 december 1704, Dantzig 12 januari 1773. Gevangenschap in Archangel doorgebracht, bij de vrede van Nystad vrijgelaten, komt hij in 1722 naar Stockholm. Wordt vo lontair bij vestingbouw. Gaat daarna in buitenlandse dienst in Frankrijk, Polen en Saksen. Is aanwezig bij talloze belegeringen van steden in Europa, zoals Dant zig, Sedan, Praag en Bergen op Zoom. Klimt hoog op in de mili taire rangorde en wordt uiteinde lijk generaal-majoor in Zweedse en in Saksische dienst 1756 Sterft in 1773 als commandant van Dantzig. Hij was een kundig, bekwaam en veelzijdig officier met wetenschappelijke interesse. Was drager van het Grootkruis van de Zwaardorde en 'Freiherr'. Schreef verschillende krijgskun dige werken, waar van het "Journal du Siège' er één is. De Waterschans nr. 2 2003 Dr. Willem van Ham Enige maanden geleden kreeg ik het bericht dat zich in de archie ven van de voonnalige Raad van Brabant een plattegrond van het Markiezenhof te Bergen op Zoom bevindt. Het is een archiefstuk in een procesdossier uit 1739.' Tot mijn verrassing blijkt dit de oudst bekende, gedetailleerde weergave van de begane grond van het ge bouw te zijn. De benamingen of functies van de onderdelen van het complex waren tot dusverre slechts bekend door afleiding uit het bouwbestand. Ook de bestu dering van de geschiedenis en on derzoekingen gedurende de laat ste restauraties leverden aanwijzin gen op. Een en ander moest wel tot uiteenlopende conclusies lei den. Men vergelijke bijvoorbeeld de visie van de vroegere gemeen tearchivaris Slootmans met de nu algemeen aanvaarde opvattingen. Die berusten op uitvoeriger ar chiefonderzoek en resulteerden in een bronnenboek. Zij vonden in 1987 als het ware een bekroning in een uitvoerig artikel van dc bouw- historicus ir. Meischke.2 Een aan tal onzekere punten kan met ge bruik van de hier besproken platte grond worden opgelost. Bovendien kunnen enige details uit laatstge noemd artikel worden gecorri geerd. Algemene opmerkingen Het dossier hoort bij een rechts zaak voor de Raad van Brabant te 's-Gravenhage tussen Caspar van den Heijningh, knecht bij een wijnhandelaar, en Laurens Adan, raad en thesaurier (boekhouder) van de markies van Bergen op Zoom. Eerstgenoemde was door Adan verwond toen deze hem in het Hof aantrof bij een clandes tien nachtelijk bezoek aan een van de dienstbodes uit het huisperso neel. Het verweerschrift van Adan werd ondersteund door de herto gin van Aremberg. Zij deed dat als voogdes van de minderjarige mar kies. Het archiefstuk is met een aantal andere bijlagen ingebon den in een band die onderdeel uitmaakt van het archief van de Raad.3 De kaart met toelichting is daarin bijlage A De toelichting heeft als titel Aanwijsinge van dese kaarte Figuratieff verbeeldende de platte grond van het Hoff van den Heer en Marquis tot Bergen op Zoom (10 nummers). Op het in 1739 zo geruchtma kende voorval zal ik in een vol gend artikel terugkomen, ook al omdat de kwestie interessante achtergronden had. Hier gaat het alleen om de kaart. Die is gemaakt om de rechters een indruk te ge ven van de manier waarop en waarlangs Van den Heijningh het Hof was binnengekomen. Ook zijn de vertrekken, poorten en pleinen gemarkeerd die in de archiefstuk ken vermeld zijn. De kaart is 42 x 26 cm. groot. Het is een pentekening, deels inge kleurd: de muren in roze, het wa ter in de Grebbe blauw (lichtgroen verkleurd). Het is niet duidelijk of de onbekende tekenaar hem van een oudere kaart heeft nagete kend. Het lijkt er niet op dat hij door meting is totstandgekomen: daarvoor is het aantal afwijkingen van de werkelijke situatie te groot. Een en ander kan worden aange toond door vergelijking met gelijk tijdige plattegronden en afbeeldin gen. Van groot belang is de in 1748 getekende stadsplattegrond, een meesterwerk van een onbekende kaartentekenaar, waarop behalve de omtrek van het hoofdgebouw ook de torens, bijgebouwen en tui nen van het Hof zijn aangegeven.4 Dan is er nog de zeer gedetail leerde weergave van het Hof op de enige jaren nadien door Larcher d'Aubancourt onder supervisie van Nézot in de koninklijke ate liers te Parijs vervaardigde ma quette van Bergen op Zoom. Het Hof is vrij betrouwbaar uitgewerkt, op enige details na, bijvoorbeeld de grote ingangspoort.5 Helaas kennen we slechts enkele afbeel dingen uit die tijd. Van de binnen plaats bestaat een gravure door H. Spilman naar een tekening van A de Haan (1739). Van de voorgevel de tekening vanuit de Moeregreb- straat, vervaardigd door Cornelis Pronk (1748).6 Alle gebouwen, pleinen en tuinen zijn zoveel mogelijk rechthoekig getekend. Hierbij heeft men bij voorbeeld geen rekening gehou den met het bochtige verloop van de Grebbe. Dit heeft gevolgen voor de vorm van de tuinen op de plattegrond. Ook de grillige struc tuur van de achterplaats met zijn uiteenlopende bebouwing komt op de plattegrond niet tot zijn recht. 43 q Jacob von Eggers. (1) Brief van mevr. Dr. B. van Erp-Jacobs, 19 juli 2002. (2) CJ.F Slootmans, Bergen op Zoom, een stad als een huis 3e dr. (Zaltbommel 1974) 97-119; WA van Ham, Het Markiezenhof te Bergen op Zoom. Een overzicht vanuit de bronnen van zijn geschiedenis tot 1795, Bergen op Zoom 1986; R. Meischke, 'Het Markiezenhof te Bergen op Zoom', in: Bergen op Zoom gebouwd en be schouwd. Studies over stad en stadsbeeld uitge geven ter gelegenheid van het zevenhonderdja- rig bestaan van de heerlijkheid van Stad en Land van Bergen op Zoom (Alphen aan den Rijn 1987) 1-71, hierna aangehaald als 'Mar kiezenhof. Nadien verscheen nog: Joha. Ja cobs, 'De restauratiegeschiedenis van het Markiezenhof, in Joha. Jacobs (ed.) Besturen en bouwen met Booij. dl. 1 (Bergen op Zoom 1999) 21-95. Hierin wordt de restauratie van onderdelen van het Hof afzonderlijk bespro ken. (3) Rijksarchief in Noord-Brabant, Archief van de Raad van Brabant, inv.nr. 365. (4) Bergen op Zoom in kaart gebracht (Cat. Bergen op Zoom 1981) 54 nr. 59. (5) WA van Ham, Het Markiezenhof te Bergen op Zoom. Een overzicht vanuit de bronnen van zijn geschiedenis tot 1795 (Bergen op Zoom 1986) 34. (6) J.H. van Mosselveld en WA van Ham, Te keningen van Bergen op Zoom (Bergen op Zoom 1973), 40 nr. 14.

Periodieken

De Waterschans | 2003 | | pagina 2