7 5 JAAR BOEYINCA-KERK AAN HET BOLWERK
De Waterschans nr. 4 2003
ds. drs. Willem Vermeulen
De tweede kerstdag, woensdag 26 december 1928 werd voor de gere
formeerde kerk van Bergen op Zoom een gedenkwaardige dag. Voor
het eerst zou men gaan "kerken" in de nieuwe kerk die dat jaar was verre
zen aan de Oosterboulevard. Voorwaar een prestigieuze plek voor deze
kleine gemeenschap. De kerk telde op 31 december van dat jaar precies
678 leden inclusief zuigelingen en grijsaards. Voor de zondagse "gods
dienstoefeningen" beschikte men tot dan over een kerkgebouwtje op het
achterterrein van een huis aan de Moeregrebstraat. Een plek met veel ge
schiedenis. Het huis heeft in de loop der eeuwen verschillende namen en
functies gehad. Zo komen we het pand in de 15-de eeuw tegen onder de
naam "de Stortepot" toen er pottenbakkers in huisden. In de 16-de eeuw
is er de bank van lening gevestigd onder aanvoering van de Lombarden en
nog weer later vestigt zich hier een wijnhandelaar. Dan wordt het pand be
kend onder de naam "het Wapen van Frankrijk". Nadat in het begin van
de 19-de eeuw hier de Nutsschool was ontstaan wordt het uiteindelijk
"school met den Bijbel" en kerkgebouw. Dan staat het huis bekend als de
"kerk aan het achterom", Moeregrebstraat 72. De dominee woonde in het
voorhuis en de kerkzaal was op het achtererf.
4/6.2. Een ansicht van de nieuw op
geleverde kerk, ongeveer 1930. ->
Afb.l. 'Het Wandelpark' uit de tijd (on
geveer 1930) dat liet Bolwerk nog Oos-
ter-Boulevard heette. Naast de nog
steeds bestaande protestantse kerk is
ook de toren van de helaas verdwenen
kerk van de H. martelaren van Gorkum
zichtbaar. Reproductie van een zwart
wit ansichtkaart.
In de jaren twintig van de vorige
eeuw was de gemeenschap zo
groot dat het in de kerk aan het
Achterom geen doen meer was.
Door de sterke groei van de stich
ting Vrederust kwamen er veel
Zeeuwen in onze stad wonen en
deze waren zonder uitzondering
protestants; dus hervormd of gere
formeerd. En ze hadden nog forse
gezinnen in die tijd. Zondag aan
zondag zat het gebouwtje volge
pakt en men begon voorzichtig te
denken aan verbouwing of
nieuwbouw? De nieuwe dominee
Willem le Cointre, die in 1924
naar Bergen op Zoom was geko
men, was jong en energiek en wist
van aanpakken. Er kwam een kerk
blad en een commissie van beheer
en een bouwcommissie en o ja
hij had relaties in Amsterdam!
Op 28 februari 1927 nam de ker
kenraad het besluit om tot nieuw
bouw over te gaan aan de hand
van het ontwerp dat de jonge Am
sterdamse architect B.T. Boeyinga
had gepresenteerd.
Vervolgens werd de opdracht ver
leend en werd er natuurlijk uitvoe
rig naar de centjes gekeken. Tel
kens weer werden de plannen aan
gepast zodat het betaalbaar bleef.
De locale gereformeerde aanne-
rner, Schelfelaar, nam de bouw op
zich. Het bedrijf zal er niet veel aan
verdiend hebben want het was de
laagste inschrijver. Veel timmer
werk werd gedaan door dhr. Vos
die in de Lievevrouwestraat een
werkplaats had. Ook hij hoorde tot
de gereformeerde achterban.
Voor de bouw kon men een kavel
grond verwerven in de nieuwbouw
wijk aan de noordkant van het
centrum. Bij het wandelpark, de
Oosterboulevard, die vanaf 1932
de naam Bolwerk kreeg. De Bergse
gemeenteraad was zo welwillend
om voor de kleine kerkgemeen
schap een speciale prijs vast te
stellen voor de 1400 meter grond
die nodig was. Op 25% van de nor
male prijs kon de transaktie door
gaan. Pas in het voorjaar van 1928
werd de eerste steen gelegd maar
toen werd er ook voortvarend ge
werkt. Tweede kerstdag van dat jaar
was het karwei geklaard en werd de
De Waterschans nr. 4 2003
de bediening van Woord en Sacra
ment het middelpunt van de ver
zamelde gemeente en is de lofzang
de bekroning op de verkondiging.
De steile daken versterken de rij
zigheid van het interieur. De spits
van de toren (dakruiter) meet 28
meter en samen met de vrij hoog
geplaatste haan komen daar nog
enkele meters bij. Het motto van
dit kerkgebouwontwerp was dan
ook: omhoog! (Sursum corda).
Boeyinga bouwde verschillende
kerken vanuit dit concept. De in
2003 afgebrande Koningkerk te
Haarlem, bouwjaar 1927, was hier
van een prachtig voorbeeld.
Wat voor de restauratie niet be
kend was, waren de kleurige be
schilderingen die ooit gebruikt wa
ren. Men had die in de jaren zestig
overgeschilderd. Pas bij het voor
onderzoek in de aanloop naar de
restauratie kwamen alle kleuren
precies boven water en blijkt de
kerk ooit een prachtige art-deco
beschildering gekend te hebben.
Die is nu volledig hersteld.
De 75-jarige staat weer parmantig
te pronken en kan weer jaren mee.
Het stadsbeeld rond het Bolwerk is
enorm opgeknapt en de protestan
ten in onze stad bezitten in deze
kerk een waardig, efficiënt en goed
geoutilleerd kerkgebouw.
Geraadpleegde literatuur:
Radboud van Beekum, B.T. Boeyinga,
Amsterdamse School architect. (2003)
Steensnra en van Swigchenr, Honder-
vijftig jaar Gereformeerde kerkbouw.
(1986)
Willem Vermeulen e.a.. Een stad op een
berg. (1992).
kerk in gebruik genomen. Het was
voor de gereformeerden of ze uit
hun schulp kropen want dit
nieuwe gebouw mocht er zijn en
stond op een zeer voorname plek
in de stad.
De kerk staat er nog steeds en is in
de laatste jaren uitvoerig gerestau
reerd. Nu kennen we de kerk onder
de naam "Ontmoetingskerk" en
dat heeft alles te maken met het
samen-op-weg proces van her
vormden en gereformeerden. Toen
deze beide protestantse groepen in
onze stad samen gingen in de de
jaren negentig besloten ze de kerk
een naam te geven: Ontmoetings
kerk. In diezelfde jaren werd dui
delijk dat restauratie nodig was,
maar de status van het gebouw was
onduidelijk. Het was inmiddels ge
meentemonument maar zou rijks
monument worden. Daar was het
wachten op en uiteindelijk is dat in
2001 goed gekomen.
In de beschrijving van de Rijks
dienst voor Monumentenzorg staat
het volgende genoteerd:
Centraalbouw onder samengesteld
steil dak met dakruiter.
Ontworpen door B.T. Boeyinga
(1886—1969) in expressionistische,
aan de Amsterdamse School ver
wante stijl. Bouwjaar 1928.
Boeyinga sloot aan bij de opvattin
gen inzake kerkenbouw van gere
formeerd voorman Abraham Kuy-
per. De kansel, met erboven als
een kroon het orgel, en ervoor de
doopvont en de avondmaalstafel,
vormen het centrum van een halve
cirkel, waaromheen de zitplaatsen
zijn gearrangeerd. Zodoende vormt
Afb.3. interieur van de gerestaureerde
Ontmoetingskerk met orgel en liturgisch
centrum.
1 2 7
Beryen op-Zoom
Oester-Boulevard
