De Waterschans nr. 1-2004
De Waterschans nr. 1-2004
enkele "kritieken" over zijn werk
aan belangstellenden "ter inzage
te zenden om meer kans van sla
gen te hebben." Verdonk geeft aan
dit verzoek gehoor en stuurt do
cumentatie mee. Hij vraagt aan
Slootmans deze ter inzage te ge
ven aan de burgemeester, de heer
Sitsen en anderen. In zijn "p.s."
verzoekt hij de documentatie na
gebruik retour te zenden.
Uit de tweede brief blijkt dat zijn
brief met documentatie een brief
van Slootmans aan hem gekruist
heeft. In deze brief wordt de fi
nanciële stand van zaken uit de
doeken gedaan: "De bedragen
zijn nu, zooals U mij ook schrijft
f 200.- van het Voorzieningsfonds
(zeer waarschijnlijk) f 200.- van
Baron Baud (misschien) f 50.- van
V.V.V. f 50.- van Dr. L.M. Metz te
Vorden f 50.- van de Heer A.J.
Wittermans den Haag." Opmerke
lijk is de bijdrage van de VW
aangezien Slootmans hiervan
voorzitter is. Voorts noemt Ver
donk nog twee adressen "waar u
nog kans van slagen hebt". Het
gaat om de heren D.L. Witter
mans en G.A.M. Wittermans re
spectievelijk wonende aan de
Antwerpsestraat 44 en 40 en om
A. van "Rooyen" wonende aan de
Lievevrouwestraat 30.5
Uit de brief blijkt verder dat er
nog vier mogelijke geldschieters
zijn waaronder een heer De Vries
die is aangedragen door G. Wit
termans.
Op 21 maart 1940 schrijft de heer
Visser van het Voorzieningsfonds
voor Kunstenaars een brief aan
burgemeester Mr. P.A.F Blom te
Bergen op Zoom. Het is een re
actie op een brief van 11 maart
1940 die in het dossier ontbreekt.
De aankoop van het schilderij
'Carnaval 1938' is op 19 maart in
de bestuursvergadering bespro
ken. "Het Bestuur heeft met
groote instemming van Uw plan
om een comité te vormen lot het
zooveel mogelijk bijeenbrengen
van de voor aankoop van ge
noemd schilderij benoodigde
gelden kennis genomen en be
sloot, indien de door U verza
melde gelden niet geheel toerei
kend mochten zijn. Uw plan uit
het Fonds voor Bijzondere Doel
einden te steunen met een be
drag van ten hoogste f 200,-. Te
zijner tijd zal ik gaarne van U ver
nemen welk bedrag Uw comité
46
heeft kunnen bijeenbrengen. Het
Bestuur kan dan nader beslissen
welk bedrag daaraan uit het
Fonds voor Bijzondere Doelein
den zal worden toegevoegd.
Mochten deze beide bedragen te
zamen nog geen f 800,- bedragen,
dan zou het Bestuur met den
schilder Verdonk nader kunnen
overleggen, of deze alsnog bereid
is zijn schilderij voor de totaal bij
eengebrachte gelden af te staan."
Op 9 mei 1940 schrijft Verdonk in
een brief aan Slootmans dat hij
inmiddels de heren Metz en Wit
termans heeft verzocht het door
hen toegezegde bedrag te gireren.
Verdonk is zich ervan bewust "dat
er heel wat redenaarstalent voor
noodig is om een gunstig resul
taat te bereiken" maar is vol
goede moed dat Slootmans zijn
missie tot een bevredigend einde
zal brengen. Op 11 juni 1940 be
richt Visser aan burgemeester
Blom dat het bestuur van het
Voorzieningsfonds op 18 juni we
derom zal vergaderen over de
aankoop van het schilderij van
Verdonk en vraagt naar de stand
van zaken. Op 20 juni 1940 be
richt Visser aan Slootmans de uit
komst van de vergadering van 18
juni. "Met het oog op het feit, dat
het voor U onder de tegenwoor
dige tijdsomstandigheden zeer
moeilijk zal zijn nog verdere gel
den voor den aankoop van het
schilderij "Carnaval 1938" van
den heer Verdonk bijeen te bren
gen, heeft het Bestuur nader be
sloten in plaats van f 200,- voor
dezen aankoop f 250,- uit het
"Fonds voor Bijzondere Doelein
den" beschikbaar te stellen." Bo
vendien is het bestuur erin ge
slaagd nog eens 110 gulden van
het Nationaal Fonds voor Bijzon
dere Nooden los te peuteren. Ver
volgens maakt Visser de finan
ciële stand van zaken op. Het
blijkt dat Slootmans 290 gulden
bijeen heeft zodat met de zojuist
genoemde bedragen de teller op
650 gulden komt te staan. Visser
heeft met Verdonk een gesprek
gehad en de schilder neemt ge
noegen met dit bedrag "doch dat
aan dit feit geen ruchtbaarheid
zal worden gegeven, zoodat de
prijs voor zijn schilderij "Carnaval
1938" tegenover de buitenwereld
gehandhaafd blijft op f 800,-. Dit
teneinde de waarde van zijn
kunstwerken in het algemeen niet
schilderij heb ik dat doek terugge
kregen om mij zooveel mogelijk
te gemoet te komen, zoodat ik
ook eingelijk [sic] de waarde van
f 100. terug krijg. Deze f 100.- nu
zijn in 't schrijven van den Heer
Wittermans opgenomen in de
f 350.- Ik krijg dus uit dit fonds
f 250.- aan contanten en is de
slotsom dan ook inderdaad zoals
U schrijft f 650.-."
De bedragen worden via Pulchri
Studio aan de kunstenaar overge
maakt omdat hij geen giro heeft.
Voorts deelt de kunstenaar mee
dat het schilderij "momenteel bij
den Heer v. Rooyen Lieve Vrou
westraat" is en dat hij contact zal
opnemen om het schilderij aan
Slootmans te overhandigen. Van
Rooijen kwam hierboven reeds
ter sprake: hij is getrouwd met een
Wittermans, een zus van de mece
nas van de kunstenaar. Voorts
stelt de kunstenaar voor dat wan
neer het schilderij "in vreugdevol
ler tijden" officieel wordt aange
boden, hij het nog eens naloopt
en het zal vernissen. Kennelijk
heeft er nooit meer een officiële
overdracht plaatsgevonden, ge
zien het verzoek van Slootmans in
1955 om het schilderij te laten
vernissen.
De afronding van de hierboven
beschreven transactie vindt plaats
op 25 juni 1940. Slootmans
schrijft in zijn hoedanigheid van
voorzitter van de VW Bergen op
Zoom een brief aan het College
van Burgemeester en Wethouders.
In deze brief zet hij de gang van
zaken nog eens als volgt uiteen:
"In het begin van dit jaar stond bij
den kunsthandel Goossen [sic] al
hier, een schilderij geëxposeerd
"Carnaval B.op Zoom 1938"door
FW. Verdonk te 's Gravenhage.
Bij navraag bleek me, dat dit
schilderij op een tentoonstelling
de aandacht had getrokken van
regeeringsautoriteiten, omdat het
was een bekwame vastlegging van
een folkloristisch gebeuren. Deze
belangstelling bleef niet bij woor
den: den schilder werd toegezegd,
aankoop van de folkloristische
schilderij". Slootmans wordt be
dankt voor zijn inspanningen te
meer "daar de Heer Verdonk geen
koopmanseigenschappen bezit".
Deze opmerking is, gezien de in
spanningen die Verdonk zich
heeft getroost om mogelijke geld
schieters aan te dragen, niet hele
maal terecht. Bovendien heeft hij
de toegezegde gelden laten over
maken en is hij zelf in contact ge
treden met Mr. Visser.
Wittermans geeft tenslotte een
overzicht van de toegezegde fi
nanciën en vraagt zich af of de
eerder genoemde "Baron Baud"
wellicht J.A. Baud is, secretaris
van het Nederlandsch Fonds voor
Bijzondere Nooden. Vreemd is
dan wel dat J.A. Baud nooit con
tact heeft gehad met burgemees
ter Blom. Wittermans vraagt om
opheldering daarover. In deze
brief maakt Wittermans schijn
baar een fout: hij stelt dat het
Voorzieningsfonds 350 gulden
heeft toegezegd in plaats van het
eerder genoemde bedrag van 200
gulden. Zoals we hierboven lazen
had genoemd fonds echter 250
gulden toegezegd. Opheldering
over het bedrag volgt hierna.
De overdracht
Op 25 juni 1940 schrijft A.R. Vis
ser aan Slootmans dat hij "heden
den kunstschilder F.W. Verdonk
opdracht [heeft] gegeven zijn
schilderij "Carnaval 1938" aan U
af te dragen." De toegezegde be
dragen van fl. 250,en fl. 110,
worden via kunstenaarssociëteit
Pulchri Studio aan Frits Verdonk
overgemaakt. Aan Slootmans
wordt verzocht de door hem bij
een gegaarde fl. 290,eveneens
aan Verdonk over te maken. Op 25
juni schrijft Verdonk wederom aan
Slootmans. Opvallend is dat de
aanhef met het succes mee evolu
eert. Is het in de brief van februari
1940 nog "Weledelgeboren Heer",
in maart 1940 wordt het al "Zeer
geachte Heer" en nu, 25 juni is
het "Hooggeachte Heer" gewor
den. De inhoud is navenant. Ver
donk refereert aan de ophanden
zijnde aankoop en schrijft dan "Ik
begrijp volkomen dat 't voor U
een moeilijke taak was, vooral in
deze tijd, en bewonder Uw moed
ten zeerste en ben U dubbel
dankbaar dat U het beoogde doel
hebt bereikt."
Opvallend is dat Verdonk een nu
ancering aanbrengt in de schen
king van het Voorzieningsfonds
voor Kunstenaars. Het blijkt dat
Verdonk vroeger ooit een schilde
rij met een waarde van honderd
gulden aan genoemd fonds heeft
geschonken. "Met 't oog nu op
den lagere prijs van 't carnaval
te doen dalen." Op 20 juni 1940
ontvangt Slootmans eveneens een
brief van AJ. Wittermans over de
"verdere afwikkeling in zake den
4 7
15 Daniël Leendert Wittermans is slager
van beroep en is op 8 juni 1874 te Ber
gen op Zoom geboren. Govert Abra
ham Machiel Wittermans is op 20 au
gustus 1862 te Bergen op Zoom gebo
ren. Hij is "pottenfabrikanl". Beiden
zijn broers van A.J. Wittermans, de me
cenas van kunstenaar Verdonk.
Afb. 5. Wagen
'King Kong bij de
Bergsche leut',
1938. Collectie
Regionaal
Historisch
Centrum, Bergen
op Zoom.
Afb. 4. Wagen 'Dat gaat over de tong',
1938. Collectie Regionaal Historisch
Centrum, Bergen op Zoom.
