Deze Waterschans: Kroonleden De Waterschans nr. 1-2004 Nieuwe leden De Waterschans Een auteur van formaat Dit artikel is een vervolg op het verslag van de speurtocht naar de schrijver van het 'Journal du Siège de Bergopzoom'. Na de contacten die de auteurs Sinke en Grosfeld mochten leggen met Dresden en Stockholm kunnen ze ons nu al meer informatie verstrekken over die auteur van formaat: Von Eg- gers, de man die forten in hun massieve omvang en sterkte van nabij heeft gekend. Geschiedenis van Bergen op Zoom Veel historici laten de Franse Re volutie beginnen op 14 juli 1789 met het bestormen van de Bastille door Parijse burgers. Daarmee zette een proces in van grote ver anderingen die tot ver buiten de Franse grenzen zouden doorwer ken. Ook het Bergen op Zoom van 1815 zou heel anders zijn dan dat van 1789. Voor een beter begrip van die ommekeer geeft drs. G. Huijbregts op de zijn deskundige wijze inzicht in het wereldtoneel, vervolgens op de gevolgen van een en ander voor ons eigen land en tenslotte op de doorwerking van dat alles in Bergen op Zoom. Gertrudis van Nijvel: een lofprijzing op de grens van twee culturen Den Nederlandtschen Herauld (1645) bevat een gedicht ter ere van Sint-Gertrudis. De schrijver Thomas de Rouck maakte het in een werkloos uurtje. Het eerbe toon aan de stadspatrones is heel bijzonder. Je zoekt zoiets niet in een boek over de adelstand, haar rechten en kenmerken. Bovendien is de auteur protestant en leeft in het midden van de zeventiende eeuw. Bepaald geen tijd voor 'oe cumene' zoals het vreedzaam sa mengaan van christelijke kerken tegenwoordig heet. Voor de ge schiedschrijving is het van belang het gedicht te analyseren, want het bevat interessante elementen. Verderop in het boek schrijft De Rouck nogmaals over Gertrudis. Het leek dr. W. van Ham nuttig om waarheid en fantasie eens van elkaar te onderscheiden. Hij heeft dat weer op de hem bekende we tenschappelijke wijze gedaan. De Stelling West Noord-Brabant Enkele jaren geleden ontdekte Davis Ross tijdens een fietstocht Inleveren kopij voor Waterschans 2, 2004: half mei. De uitgaven van de Geschiedkundige Kring kunnen mede tot stand komen dankzij het speciale lidmaatschap van de volgende bedrijven: DARVI BV HDW Kantoormachines P. JANSEN Installatie Techniek BV Taxi en toeringcarbedrijf DE KOCK Natuursteenbedrijf DE KORT Boekhandel VAN DER KREEK BV Tapperij DE KROON VAN LOON SMITS Installatiebedrijf BV Hotel MERCURE DE DRAAK RABO BANK Bergen op Zoom GEBR VOETS Weg en Waterbouw BV, Rosmalen Woningstichting SOOMLAND Stichting Wonen West Brabant De Waterschans nr. 1-2004 langs de Linie van de Eendracht bij Halsteren een paar betonnen schuilplaatsen. Het hoe en waar om van deze werkjes bleef ondui delijk totdat hij een tip kreeg van een kennis die in het Nationaal Archief stukken tegengekomen was over een in deze omgeving aangelegde stelling uit de Eerste Wereldoorlog. Het betrof de vroe gere Stelling West Noord-Brabant. Deze was aangelegd met het front westwaarts gericht, tegen een eventuele inval vanuit Zeeland. Behalve enige stukken in het Na tionaal Archief heeft Ross tot he den slechts twee artikelen kunnen vinden waarin, summier, iets over deze stelling is vermeld, maar een echte beschrijving heeft hij nog niet kunnen vinden. Daarom wil hij bij deze proberen dit hiaat op te vullen. Hoewel er geen sprake is van een permanente verdedi gingsstelling, lijkt dit hem toch in teressant omdat hier een geheel andere wijze van inrichten aan de orde is. Nog een vestingbouwkun dige kaart van Bergen op Zoom uit 1588 In een artikel dat in 2002 in De Waterschans werd gepubliceerd over twee onbekende kaarten van Bergen op Zoom uit 1586/1587, schreef Frans Westra over de door de Engelse kapitein Morgan Wolff gemaakte schetskaart uit 1587 in relatie tot de vestingkaart van 1586 van de Staatse ingenieur Jo- han van Rijswijck. Nieuw onder zoek in Londen bracht nog een kaart aan het licht uit 1588 die vervaardigd is door Morgan Wolff zelf. De nu in de British Library gevonden kaart representeert de De dames G. Bousardt, G. van Gaans, J. Hopmans, I. van Kemenade, M. van Kemenade, M. Liefting, allen uit Bergen op Zoom. De heren R. Beaumont, P. van Bedaf, A. van Beek, B. van Delden, A. Koopman, R. Loomans, R van Oostende, J. Speek, L. Stok, allen uil Bergen op Zoom. De heer A. Dingemans uit Delft, de heer W. Klein uit Breda en de heer J. Tieman uit Breukelen. vesting Bergen op Zoom in 1588 en geeft ons inzicht in de stand van zaken van de verbeteringen aan de fortificaties uit de periode 1586-1588. De kaart is gedagtekend op 15 no vember 1588 en als vervaardiger wordt genoemd Walter Morgan Woollphe (Wolff), die zich bij deze gelegenheid 'professor of arms' noemt. Het betreft een niet gekleurde pentekening op perka ment met een omvang van circa 21 x 47 centimeter. Het gaat om de fortificatiesituatie en platte grond van de stad Bergen op Zoom met alle torens, bolwerken, ravelijnen, bressen in de zeewe ring, inundaties etc. en het water dat er is of mag worden ingezet voor een betere verdediging van de grachten, flanken en sluizen die worden gebruikt voor de be heersing van de vestingwallen en het hinderen van de vijand. Wardtaal In deze tweede aflevering van de jongerenpagina geeft Ward War- moeskerken een aardige beschrij ving van ons oude stadhuis. Kerkfusie en kerkzegels Op 12 december 2003 viel het de finitieve en historische besluit van de diverse 'Samen op weg kerken' in Nederland om verder te gaan als één kerk onder de naam Pro testantse Kerk in Nederland. Vanaf januari 2004 is deze kerk een feit en vanaf 1 mei 2004 zullen alle kerkelijke gemeenten in het land die horen bij de Hervormde kerk, de Gereformeerde kerken of de Evangelisch-Lutherse kerk offi cieel vallen onder de nieuwe ker korde van deze Protestantse Kerk. In dit artikel blikt ds. Vermeulen op een deskundige wijze terug op de locale geschiedenis van de partners in deze fusiekerk. Hij doet dat aan de hand van de his torische kerkzegels. Zoals bij veel parochies was het zeker bij protes tantse kerken een gewoonte om een eigen zegel te hebben. Het hanteren van een lakzegel is al een gebruik dat tot voor onze jaartelling teruggaat. In de vroege oudheid werden teksten reeds 'be zegeld' en brieven 'verzegeld'. Lakzegels dienden namelijk als teken van bekrachtiging, tot verze kering van echtheid, danwel als naamteken ter herkenning. Het document waaraan een zegel was gehecht werd hiermee gegaran deerd om de echtheid. Van Carnaval 1938 naar de Dionne-vijfling. Verslag van een kunsthistorische speurtocht Sinds jaar en dag bevindt zich in de collectie van het gemeentemu seum Het Markiezenhof te Bergen op Zoom een schilderij van een redelijk groot formaat, dat links onder is gesigneerd met 'Verdonk'. Een inventariskaart vermeldt dat het hier om een 'Carnavalsimpres sie' van 'ca. 1950' gaat. Gegevens betreffende de herkomst, de ver werving, de afbeelding en de kun stenaar ontbreken. Het is een intri gerend schilderij zowel door de grootte, de afbeelding, en de wijze van weergave. Drs. Johanna Jacobs deed op de haar bekende gron dige wijze onderzoek om vragen te kunnen beantwoorden als: wie is de maker, wat stelt het schilde rij voor, hoe kwam het tot stand en op welke manier kwam het in de museumcollectie terecht? Door deze gegevens te achterhalen heeft het schilderij aan waarde ge wonnen. Het blijkt uiteindelijk om een kernstuk in de collectie van Het Markiezenhof te gaan. De combinatie van gegevens uit de ar chiefstukken, foto's, kranten, gene alogie, mondelinge overdracht en het schilderij zelf hebben een schat aan informatie opgeleverd waardoor wederom een tipje van de sluier van de Bergse geschiede nis is opgelicht. - mededelingen - lezingen - cursussen - boekbesprekingen - leesportefeuille Schrijvers van formaat leverden bijdragen over de geschiedenis van onze stad. Op een schilder achtige wijze vertellen ze de waar heid en nemen stelling tegen fan tasie. De stad van abdis Gertrudis wist door haar forten revoluties te doorstaan; oude vestingbouwkun dige kaarten getuigen daar nog van. Het oude stadhuis hoefde nooit verzegeld te worden. Drs. B. Daeter, Hoofdredacteur 3 FAUSTO NUMINE BERG A VICTRIX 34ste jaargang nr. 1, maart 2004 ISSN 0926-3918 Verschijnt viermaal per jaar De Geschiedkundige Kring van Stad en Land van Bergen op Zoom www.geschiedkundigekringboz.nl web masten F Evers: webteam@geschiedkundigekringboz.nl Postbus 280 4600 AG Bergen op Zoom Erevoorzitter: Dr. E.G.H. Hartel Ereleden: J.WA van Gastel Dr. W.A. van Ham Bestuur: Voorzitter: Drs. Johanna Jacobs Secretaris: Drs.Irene van Kemenade Penningmeester: L.J.A. Vriends Ariëlstraat 13 4624 VN Bergen op Zoom Tel. 236663 e-mail: ljavriens@prettel.nl Postrekening 24 05 922 en Bankrekening 52 50 45 244 Ten name van: Penningmeester Geschiedkundige Kring Van Stad en Land van Bergen op Zoom Contributie 22 euro (minimaal) per jaar. Ledenadministratie Drs. Irene van Kemenade Neerland 18 4614 GD Bergen op Zoom Tel. 0164-299035 e-mail: irenevankemenade@freeler.nl Overige bestuursleden: Drs. J. Backx B. Grosfeld-Asselbergs R. van Tilborg Tijdschrift van de Kring De Waterschans Redactieleden: drs. J. Backx R. van den Bergh drs. B. Daeter (hoofdredacteur) drs. J. Dekker drs. N. Grosfeld drs. G. Huijbregts Redactiesecretariaat: drs. B. Daeter Oudland 8 4617 ME Bergen op Zoom. Tel. 0164210209 Fax. 0164210922 e-mail: bda@horne.nl Toezicht distributie: drs. J. Backx Schiethoek 5 4614 CT Bergen op Zoom Tel. 0164240614 Vormgeving en druk Drukkerij Vis Offset Alphen aan den Rijn Omslag: P. Versijp En verder uw aandacht VOOR:

Periodieken

De Waterschans | 2004 | | pagina 2