s
1
n
Toegang: Gent!
De Waterschans nr. 2-2004
GidS f-oop BePQen op z00nx en omStreken
Bad- en Zweminrichting
2. Foto van het herenbad uit 1935.
De
NS
NR
2
m
4. Op de houten brug tussen het
ondiepe en het diepe bassin van het
herenbad kijkt een grote groep
belangstellenden toe hoe een jongen
hangend aan een hengel zwemles
krijgt. Foto uit 1930-1940.
7"ie in 1886 wilde zwemmen in het zoutwaterbad moest bij de
rV ingang 25 cent betalen. Tenminste, als je gebruik wilde
maken van een afzonderlijk kleedkamertje. Want voor wie het
aandurfde om zich in de 'algemeene badkamer om te kleden,
kostte een kaartje slechts 15 cent.
Links van het bassin een rij met
kleedhokjes. Voor de houten loopbrug
met het witte hek het ondiepe bad
daarachter het diepe bad. Links op de
voorgrond is nog net de houten
afscheiding van het kikkerbadje te zien.
Rechts op de achtergrond een deel van
de schutting die het herenbad van het
damesbad scheidde. Geheel achteraan
de schoorstenen van de Spiritusfabriek.
8 2
6. Een viertal dames in zeer charmante
posities naast het da?nesbad. Foto uit
1950-1960.
Heb je vragen of opmerkingen? Heb je een onderwerp datje
in WARdTAAL besproken wilt hebben?
Stuur je reacties naar:
WARdTAAL
P/a Potterstraat 38
4611 NK Bergen op Zoom
Rond 1900 verscheen de Gids voor Bergen op Zoom en oms
treken ten dienste van stadgenoot en vreemdeling. In deze an
tieke gids met toeristische informatie, bezienswaardigheden en
wandelroutes, wordt het zwembad als volgt aangeprezen:
Wanneer men aan het einde der Haven het houten brug
getje over de Nieuwe Haven is overgegaan, komt men aan
een weg, die tusschen de gebouwen der groote Zoutziede
rij en de Melasse-Spiritusfabriek, naar den Wittouck-sin-
gel leidt. Even voorbij den hoofdingang der Spiritusfa
briek kan men langs een dijkje de Gemeentelijke Bad- en
Zweminrichting bereiken. Een diep en een ondiep bassin
geven zoowel den geoefenden als den leerling-zwemmer
gelegenheid hier een frisch bad in zout water te nemen.
Door een stelsel van sluizen is de inrichting met de bui
tenhaven verbonden, waardoor bij ebbe gelegenheid be
staat het water naar buiten te voeren en bij opkomenden
vloed weder te ververschen. Rondom de bassins zijn tal
van kleedkamertjes, terwijl een zeer voldoend en be
kwaam personeel aanwezig is om toezicht te houden en,
indien noodig, hulp te verleenen. Geen wonder, dat van
deze badgelegenheid, wier wedergade men in niet vele
plaatsen van ons land zal vinden, door tal van dames en
heeren gebruik gemaakt wordt.
8 3
gelegd, in het verlengde van het be
staande bad, richting de Waterschans
(zie afbeelding 1). Het oude badge-
deelte werd omgedoopt tot het on
diepe damesbad, het oude zwemge-
deelte tot het diepe damesbad, nog
steeds van elkaar gescheiden door een
brug. In het ondiepe bad bevond zich
een kikkerbadje, dat middels een hou
ten afrastering van de rest van het bad
gescheiden was.
Het nieuwe herenbad had dezelfde
indeling als het damesbad, maar dan in
spiegelbeeld. Ook in het herenbad was
er een houten brug tussen het diepe en
het ondiepe bad, zoals op afbeelding 2
te zien is. Aan de noordzijde van het he
renbad werden nieuwe kleedkamers
aangelegd. Het diepe herenbad werd
van het diepe damesbad gescheiden
door een houten schutting, die later
echter werd afgebroken. Na de sluiting
in 1973 werd ook de rest van het zwem
bad afgebroken: er is nu niets meer van
over.,.behalve een heleboel herinnerin
gen.
In oude kasboeken en reglementen
van de Gemeente Bad- en Zweminrich
ting is nogal wat informatie te vinden
over de toegangsprijzen, de regels en
het personeel van het zoutwaterbad.
Vooral documenten uit het einde van
de 19e eeuw zijn bewaard gebleven. Zij
geven een beeld van de gang van za
ken in de beginjaren van het zwembad.
Voor informatie over de gang van za
ken in latere jaren moeten we afgaan
op de 'ooggetuigenverslagen', bijvoor
beeld van mevrouw Jordans, die na de
Tweede Wereldoorlog een aantal jaren
badjuffrouw is geweest.
Bij de ingang van het zoutwaterbad
was een loket waar je een toegangsbe
wijs kon kopen. Er werd, zoals hierboven
al is weergegeven, onderscheid ge
maakt tussen een toegangskaartje voor
een bad met gebruikmaking van een
afzonderlijk kleedhokje en voor een bad
met gebruikmaking van de algemene
kleedkamer. Behalve gewone toe
gangsbewijzen kon je aan het loket ook
tien-badenkaarten en abonnementen
kopen.
Wanneer je een kaartje had gekocht,
ging je natuurlijk zo snel mogelijk naar
de kleedhokjes om jezelf te verkleden:
mannen waren verplicht een zwem
broek te dragen en vrouwen een 'doel
matig badcostuum', zo werd in het re
glementvan 1886 bepaald. Wanneer je
het zwembad binnenkwam, kreeg je
een handdoek en een zwembroek
mee; hiervoor hoefde niets betaald te
worden. Voor een extra handdoek ove
rigens wel (5 cent), alsook voor een da
mesbadkostuum (20 cent). In het begin
van de 20e eeuw waren de tarieven al
een stuk hoger, zoals te zien is op de ta
rievenlijst uit die tijd (afbeelding 3).
De kleedkamertjes hadden deuren
met van onderen en van boven een
opening voor het licht. In de achter
muur van ieder hokje was een gietijze
ren ventilatierooster in de vorm van een
rozet, dat eventueel gesloten kon wor
den. leder kleedhokje was uitgerust met
een houten bankje tegen de achter
muur, een kapstok en een kwart cirkel
vormige hoekplank. Verder stond er
een krukje en lagen er op de grond
M
V
houten vlondertjes. In het reglement
van 1886 werd bepaald datje niet lan
ger dan drie kwartier gebruik mocht
maken van een kleedkamertje. Deed je
dat wel, dan moest je een boete beta
len van 15 cent! Je kleren en schoenen
hing je aan een ijzeren kleerhanger die
je naar een gebouwtje aan het einde
van de rij met kleedhokjes moest bren
gen.
Wasje eenmaal omgekleed, dan kon
je het water in! Tenminste, als je een
douche genomen had en als je de
zwemproef afgelegd had. Het was im
mers verboden een duik te nemen in
het zoutwaterbad, als je geen zwemdi
ploma behaald had, In het zwembad
was een zwemmeester aanwezig die
zwemlessen gaf. De beginnelingen be
wogen zich hangend aan een hengel
voort in het zoute water (afbeelding 4).
Soms werden ook witte bussen met een
riempje op je rug gebonden, om te zor
gen dat je boven water bleef en niet
kopje onder ging!
Wanneer je je zwemdiploma in han
den had, dan mocht je zwemmen zo
veel je wilde. Springen van de rand van
de bassins was verboden. Wel mocht je
springen vanaf de duikplanken, die in
de loop van de jaren werden geplaatst,
Er was in het zwembad voldoende
personeel aanwezig. Er was een opzich
ter, die de algemene leiding en verant
woordelijkheid had over het bad. Een
sluiswachter hield zich bezig met de
aan- en afvoer van het zeewater en het
onderhoud van het waterleidingstelsel.
In de beginjaren van het zoutwaterbad
was er een badknecht, die toezicht
hield op de bassins als het bad voor de
heren geopend was. Een badvrouw
nam zijn taak over tijdens de opening
stijden voor de dames. Verder liepen
aan het eind van de 19e eeuw een ser
geant en twee soldaten uit het garni
zoen in het zoutwaterbad rond om de
nodige assistentie te verlenen.
In de loop van de 20e eeuw veran
derde de personele bezetting. Door de
aanleg van een apart herenbad waren
er geen aparte openingstijden meer
voor de dames. Daarom werden er
badmeesters aangesteld om toezicht
te houden in het herenbad en badjuf
frouwen voor toezicht in het damesbad.
Kort na de Tweede Wereldoorlog was
mevrouw Jordans vijf jaar lang een van
die badjuffrouwen. Het waren lange
werkdagen. Van 8 uur 's morgens tot 8
uur 's avonds was zij met twee andere
dames in touw, Ze begonnen de dag
met het schoonmaken van de toiletten
en het vegen van de stoepen rondom
de bassins. De rest van de dag moesten
zij voornamelijk toezicht houden: de
ene dag bij het ondiepe bad, de an
dere dag bij het diepe. De badjuffrou
wen droegen altijd witte schorten met
lange mouwen, totdat mevrouw Jor
dans badjuffrouw werd. Zij en haar
vriendinnen vonden de lange mouwen
namelijk nief praktisch en hebben rB
zolang gezeurd totdat ze schorten met
korte mouwen kregen (afbeelding 5),
