De Waterschans nr. 2-2004 De Waterschans nr. 2-2004 ten ontving en vertelde waar ze konden logeren. Drieduizend manschappen in een stad van nog geen vijfduizend inwoners, dat was te veel van het goede. Daarbij ont brak er van alles, niet alleen geld, maar ook bedden (kribben), la kens en dekens. Alles moest vlug gehuurd worden en dat tweede hands spul zag eruit om op te schieten. Generaal Dumonceau, de opperbevelhebber van het Hol landse leger, moest de brigade or ganiseren. Generaal-majoor D.H. Chassé, toen 53 jaar, zou als aan voerder de tocht leiden. Alleen de topfunctionarissen kenden het doel van de tocht. De manschap pen kregen amper tijd om af scheid te nemen van hun familie. Wie ver van huis was, kreeg al he lemaal geen kans. De stemming was niet te best. Veel soldaten had den nog soldij te goed, sommigen wel over een half jaar. Er dreigde zelfs muiterij uit te breken. Dat gaf extra spanningen in de stad. Op 3 september verlieten de soldaten Bergen op Zoom met achterlating van de zieken. Die moesten eerst beter worden.'s Avonds kwam de brigade doorweekt in Antwerpen aan. Daar bleek niemand van hun komst op de hoogte te zijn. Met veel moeite vonden de manschap- hogere instanties, maar telkens verstrekte Vermeulen een negatief advies. Woning van Gerard Vermeulen, genaamd Den Kleinen Engel (Rijkebuurtstraat 21). Foto Regionaal Historisch Centrum Bergen op Zoom. koninklijke voorbeeld stimuleerde het stadsbestuur om te zoeken naar meer inkomsten voor het weeshuis. Ook voor de stad had hij verras singen. Zo schold hij een aanzien lijke schuld van de stad aan de re gering kwijt. De Bergse vissers maakte hij blij door hun de garan tie te geven dat ze niet meer door hun Thoolse collega's zouden worden lastiggevallen. Daarmee kwam een einde aan een hele lange ruzie over visrechten op de Oosterschelde. Ook een eerder in gediend verzoek willigde de vorst nu in, namelijk verhoging van de invoerrechten op aardewerk. Le- Bot hield een minder prettige her innering over aan het hoge be zoek. Om zijn hoge gast zo waar dig mogelijk te ontvangen had hij nog gauw van een goede kennis een fraai tapijt geleend. Jammer genoeg kwam dat niet ongeschon den uit de feestelijkheden. LeBot wilde schadevergoeding van de ge meente, maar Vermeulen weigerde die. Tot 1812 probeerde de wijn koopman zijn gelijk te krijgen via 7. Van Bergen op Zoom naar Spanje In 1808 was er grote ruzie in de koninklijke familie van Spanje. Koning Karei IV, getypeerd als lichtelijk debiel, en zijn zoon Fer dinand, ook niet de slimste, rol den haast vechtend over straat. Napoleon wierp zich op als be middelaar en nodigde koning en kroonprins uit voor een kalme rend gesprek in Bayonne. Daarbij zette hij Karei IV af als zijnde on bekwaam om te regeren en ver klaarde hij de kroonprins onwaar dig om op te volgen. Vervolgens benoemde hij zijn broer Jozef tot koning van Spanje. Die komedie ging de Spanjaarden te ver en op 2 mei 1808 kwamen ze massaal in opstand. Omdat ze begrepen dat ze met hun leger niet tegen de Fransen waren opgewassen, kozen ze voor een guerrilla, daarbij aan gemoedigd en gesteund door En geland. Ze brachten de Franse be zetters gevoelige verliezen toe en dwongen Napoleon tot het zen den van steeds weer nieuwe troe pen. Aangezien Holland een bondgenoot van Frankrijk was, deed de keizer regelmatig een be roep op zijn broer om meer troe pen te leveren. Maar legers kosten geld en Holland worstelde met zijn hoge staatsschuld. Meer dan 20.000 soldaten en matrozen heeft Lodewijk nooit gehad. Met grote tegenzin stond hij drie regi menten (6.000 man) af voor de oorlog van Napoleon in de Duitse landen. In 1808 eiste de keizer 3.000 man voor de strijd in Spanje. Zo begon de tragische ge schiedenis van een Hollandse Bri gade. Lodewijk deed zijn best om aan de eis te voldoen, maar het bleek heel moeilijk om 3.000 ge zonde soldaten bij elkaar te krij gen. Een deel van zijn troepen lag op Walcheren en Zuid-Beveland; een ander deel bevond zich nog in Duitsland. De soldaten op Wal cheren en Zuid-Beveland hadden veel last van de beruchte Zeeuwse koortsen, een soort malaria. In Bergen op Zoom verzamelden zich de diverse afdelingen die sa men de brigade zouden vormen. Dat gaf heel wat drukte op het stadhuis, waar N. Vetten de solda- net jusitieren van Spaanse verzetsstrijders in Madrid op 3 mei 1808. Schilderij van de beroemde kunstenaar Francisco de Goya (1746- 1828) in het Pradomuseum te Madrid. Baron David Hendrik Chassé (1765- 1849), bevelhebber van de Hollandse Brigade die in 1808 naar Spanje trok pen er brood en onderdak. Op 19 september bereikte de bri gade Parijs, toen 2130 man en 846 paarden sterk. De volgende dag mochten ze defileren voor de ko ningin van Holland, Hortense de Beauharnais. Op de 21sle nam de keizer zelf de parade af, wat op menig krijgsman toch een diepe indruk maakte. Via Orleans, Chartres en Bordeaux bereikte de brigade in oktober met ruim 1700 soldaten de Spaanse grens bij de rivier de Bidassoa. De rest had moeten afhaken of was gedeser teerd. Twee keer vertrok er uit Ber gen op Zoom nog een groep om de geleden verliezen aan te vullen. Tot 1814 vocht de Hollandse Bri gade met de Fransen tegen Span jaarden en Engelsen. De een na de ander sneuvelde of stierf door ziekte of gebrek. Dat duurde tot de nederlaag van de Fransen bij Vito- ria op 21 juni 1813. De verliezers zagen zich daarna genoodzaakt om het Iberisch Schiereiland te ontruimen. Van de Hollandse Bri gade was niet veel meer over. Als 130sle regiment verliet het groepje Spanje, op de hielen gezeten door de vijand. In Zuid-Frankrijk was het legertje nog actief bij de ver dediging van Toulouse. Onder lei ding van tweede luitenant C.F. Koch kwamen de overlevenden na ruim 5 jaar terug in Bergen op Zoom. Daar waren ze helemaal niet welkom. Slechts met de groot ste moeite lukte het hun onderdak te vinden en wat eten machtig te worden. Een jaar later stonden de mannen weer aan het front, toen bij Quatre Bras en Waterloo. Daar vochten ze niet meer voor Napo leon, maar tegen hem. 8. Weesjongens naar het front? Lodewijk Napoleon was populair, maar niet alles nam men hem in dank af. Hoewel hij weigerde om de loting in te voeren, wilde hij toch zijn broer tegemoetkomen door naar wegen te zoeken voor een betaalbare legeruitbreiding. Zo kwam hij op het idee om de jongens uit de weeshuizen en ar- mengestichten op te roepen voor de militaire krijgsdienst. Een op roep aan de betrokkenen om vrij willig dienst te nemen leverde wei nig op. Dan maar met dwang. De koning hoopte met die maatregel twee vliegen in één klap te vangen: soldaten voor het leger en tegelijk een lastenvermindering voor de wees- en armhuisbesturen. Een eerste poging in 1806 strandde in Sneek. De burgers beletten het wegvoeren van de weesjongens van 16 jaar en ouder. De koning schrok en bond in, maar niet voor lang. In 1808 opende hij in Den Haag een zogenaamde militaire kweekschool. In dat instituut zou den jongens van 0 tot 17 jaar, die geen ouders hadden of om andere redenen in een gesticht vertoef den, een opleiding krijgen voor het leger. Lodewijk wilde ook in Bergen op Zoom zo'n kweek school oprichten en hij dacht daarbij aan het Markiezenhof. Aanvankelijk was het stadsbestuur daar blij om. Wat meer leven en omzet in de stad kon geen kwaad. De vreugde was echter meteen over, toen de regering liet weten dat de stad moest opdraaien voor de kosten van de herinrichting van het gebouw. Burgemeester Ver meulen schreef op 6 december 1808 naar het ministerie van oor log dat Bergen op Zoom onmoge lijk de kosten voor zo'n operatie kon dragen. Het kon, zo schreef de burgemeester, toch niet de bedoe ling van Zijne Majesteit zijn om Bergen op Zoom een cadeau te schenken dat zou leiden tot de fi nanciële ondergang van de stad. Welgestelde burgers verhuisden al naar elders. Krayenhoff, minister van oorlog, liet weten dat de wil van de koning toch moest worden gerespecteerd. De zieke soldaten die in het Markiezenhof werden verpleegd, konden terecht in het kasteel van Breda, de huidige K.M.A. Nog in december 1808 vond de verhuizing plaats. Gere- quireerde huifkarren dienden als ambulancewagens en brachten de patiënten over naar Breda. Uitein delijk kwam er toch geen kweek school. De kwestie loste zich van zelf op door de inlijving bij Frank rijk. Napoleon vestigde er een la zaret voor 500 patiënten, in te richten, jawel hoor, door en op kosten van de gemeente en vol gens de voorschriften van Parijs. Bergen op Zoom had in haar ge stichten ook enkele jongens van 16 tot 21 jaar, maar door de En gelse invasie verhuisden die naar Den Bosch. Tonelen als in Am sterdam en Rotterdam, waar de bevolking zich heftig verzette te gen het afvoeren van de dienst- 69

Periodieken

De Waterschans | 2004 | | pagina 6