Leesportefeuille
De Waterschans nr. 3-2004
De Waterschans nr. 3-2004
Jy
Van en over verwante tijdschriften
1 38
139
DOOR DRS. G.A. Huijbregts
Een bescheiden oogst deze keer. Allereerst De Vierschaer, het orgaan van de ge
lijknamige heemkundekring van Wouw. Het betreft hier nr. 1-2004 van de 22ste
jaargang. Twee oude tekeningen van het kasteel van Wouw, een zestiende-
eeuwse van Hans Bol en een zeventiende-eeuwse van Ertinger, inspireerden
Kees Hoendervangers tot een beschrijving van De Wouwse waterburcht (p. 10-17)
en haar historie. Een tweede bijdrage van hem gaat over de Tweede Wereldoor
log. In Wouw stortte op 5 november 1943 een Amerikaanse bommenwerper neer
met 10 mannen aan boord. Negen van hen konden zich redden met hun para
chute, maar Joseph Hauerwas gewond en kon niet meer springen. Zijn collega's
werden krijgsgevangen gemaakt. Eén van hen, Ambrose Gains Graint zag kans
een dagboek bij te houden. Hoendervangers heeft het vertaald en geannoteerd
en toegevoegd aan zijn artikel Het vliegtuig op de Donk in 1943. (p.46-65).
Wie wil weten wat er honderd jaar geleden zich zoal afspeelde in Wouw kan te
recht bij Henk Hellegers. Hij doorsnuffelde De Grondwet, de regionale krant van
die dagen, alsmede de notulen van de gemeenteraad in 1903. Zijn bevindingen
treffen we aan in zijn twee bijdragen: Wouw in het nieuws 1903 en De Wouwse
gemeenteraad 1903. Cees Cuperus biedt de lezer een biografie in: Jo van Veen-
endaal gaf z'n leven voor onze vrijheid (p. 18-36). Jo werd geboren in Utrecht in
1920. Na de bevrijding sloot hij zich aan bij de Prinses Irenebrigade en sneu
velde op 27 april 1945 bij de strijd om Hedel aan de Maas. Hij werd op 30 april
in Heerle begraven. Thans rust hij op het erekerkhof op de Grebbeberg.
Verder ontvingen we nummer 149 van de "Brieven van Paulus" 29sle jrg. 15 gras
maand 2004. Periodiek van de heemkundekring 'Paulus van Daesdonk'. In dit
nummer veel aandacht voor de vroegere gemeente Ginneken en Bavel. Chr.
Buiks opent met Landbouw gegevens Ginneken rond 1830. (p. 141-154). Hij put zijn
gegevens uit het kadaster van omstreeks 1820-1832 en ontdekt wat in die jaren
er zoal verbouwd werd, hoeveel melkvee de boer had. dat er 235 boerderijen wa
ren waarvan twee met een grootte van circa 45 ha, maar ook 73 met minder dan
3 ha; samen hadden die 51 ha. De agrarische nijverheid stelde nog maar weinig
voor. Ginneken telde enkele molens, 5 brouwerijen en 4 leerlooierijen.
Ad Jansen is ook in dit nummer present. Hij zoekt naar de oorsprong van het
dorp in: Het vroege Ginneken. Een hypothese over het ontstaan van het dorp.
(p. 185-202). Van vóór 1200 zijn er praktisch geen gegevens. Enig houvast bieden
de geografische ligging, de toponomie en een vergelijking met andere dorpen.
Archeologische vondsten, gedaan in o.a. Ulvenhout, Bieberg, Notsel wijzen op
kampementen van 'verzamelaars' uit het Mesolithicum (ca 6000 v. Chr.) en la
tere nederzettingen. Jansen trekt daaruit de conclusie dat 'ook in Ginneken in
oude tijden wellicht mensen hebben gewoond. Met meer zekerheid kan men
aannemen dat er in de Vroege Middeleeuwen (500-1.000) boerderijtjes zijn ge
bouwd. Verder heeft de auteur studie gemaakt naar de rol van de abdij van
Thorn, de parochie van Gilze, de stichting van de eerste kerk van Ginneken en
de verdere ontwikkelingen rond die kerk.
Van dezelfde schrijver is het artikel: Smeden en stalhouders bij de kerk in Ginne
ken (p.155-170). Het gaat hier om de panden 185-202 aan de huidige Ginne-
kenweg.
Het Genealogische Tijdschrift voor Midden- en West-Noord-Brabant en de Bomme-
lerwaard, 28e jaargang 2004, telt 80 pagina's met kwartierstaten en aanvullin
gen/correcties van eerder gepubliceerde kwartierstaten.
Voor de leraren onder ons wil ik nog even wijzen op Alledaagse dingen, nieuws
blad voor volkscultuur jrg. 10, nr.l, voorjaar 2004. Dit nummer is geheel gewijd
aan het betrekken van de jeugd bij de historie. Aan de orde komen o.m. bezoek
aan musea en aan gilden, het vertellen van verhalen in de klas, fotocollecties en
de rol van het Erfgoedhuis. Meer info op www.volkscultuur.nl.
computertechniek. De geponste
afbeeldingen geven bij verschil
lende belichting door het spel van
zon en wolken, op de geperfo
reerde schermen een verrassende
herinnering aan de zeegevechten
van meer dan vier eeuwen geleden
(afb. 12 en 13).
De panelen hebben naast een in
houdelijke, ook een praktische
functie. Het effect van hevige
windontwikkeling tussen de ge
bouwen neemt erdoor af zodat de
entree tot de gebouwen comforta
bel blijft. Vanaf dit hoger gelegen
punt heeft men aan de voorzijde
uitzicht op het water en het kunst
werk 'Windvanen'. De andere zijde
is gericht naar het plein.
Dit maakt eveneens deel uit van
het totale kompasontwcrp. Op het
plein is een vijver uitgegraven,
waarin volgens de oorspronkelijke
opzet nog vijf bewegende 'vanen'
geplaatst zouden worden. Omdat
deze wegens budgettaire redenen
er voorlopig niet kunnen komen,
is in de (drooggebleven) vijver een
aantal bamboestokken geplant.23
Al met al heeft de kunstenaar hier
in een vrij unieke vorm een kunst
werk gerealiseerd dat herinnert
aan de (bijna) vergeten zeeslag.
13. Afbeelding van een van de schepen
uit de zeeslag op één van de
windschermen, vanuit het oosten
gezien.
Foto Han Bos Bergen op Zoom, 2004.
23 Vriendelijke mededelingen van de heer
Hugo Vrijdag te Eindhoven en van
mevr. Drs. Johanna Jacobs te Bergen
op Zoom.
op de stalen platen, door Hugo
waarbij het plein ten oosten van
het in aanbouw zijnde hoogbouw-
complex 'De Sirenen' zou worden
betrokken. Een gevoelig plek in dit
geheel vormde de doorgang tus
sen beide flats. Na veel besprekin
gen en planwijzigingen kwam uit
eindelijk het in 2001-2002 gereali
seerde kunstwerk tot stand. Het
bestaat uit een aantal 'windvanen',
een drietal windschermen, en de
pleinaanleg daarachter. Het totale
ensemble ligt binnen een denk
beeldige kompasvorm. Dit idee
heeft Vrijdag ontleend aan de
naam van het nabijgelegen winkel
centrum. Het middelpunt van het
kompas ligt ter plekke van de
windschermen.
De zeven 'zilveren windvanen',
zijn grotendeels geplaatst in het
water van de Binnenschelde. Zij
werden vervaardigd uit roestvrij
staal in een getordeerde -S- vorm
(afb. 8). Aan de zuidzijde is het
jaartal 1574 aangebracht en aan de
noordkant het jaartal van het uit
eindelijke ontwerp, 1999, alles in
blauwe cijfers. De kunstenaar
schreef mij: 'Verstild, hoewel hun
vorm doet denken dat ze bewegen,
komen de zeven vanen de kade op
lopen. De eerste vanen staan al op
het land; land waar vroeger water
was.' Op de grens van water en
land worden we even herinnerd
aan het contrast tussen het heden
en het verleden van de Bergse
Plaat.
De stalen windschermen zijn op
getrokken in de doorgang tussen
de gebouwen van het appartemen
tencomplex 'De Sirenen' aan de
Boulevard, schuin tegenover de
windvanen. Hierin zijn fragmenten
afgebeeld van het wandtapijt 'De
zeeslag bij Bergen op Zoom'. Als
basis diende een achtliende-
eeuwse tekening naar het tapijt
(afb. 9). Fragmenten uit de voor
stelling werden op schaal gete
kend (afb. 10 en 11) en vervolgens
digitaal omgezet met behulp van
12. De windschermen, zoals zij in 2001
geplaatst zijn aan de Boulevard te
Bergen op Zoom, gezien vanuit het
westen. Foto Han Bos Bergen op Zoom,
2004.
11. De werktekeningen van de schepen geprojecteerd
Vrijdag, 2000.
■Cv T