BERGEN OP ZOOM De Waterschans nr. 3-2004 De Waterschans nr. 3-2004 fabricage. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw is de ba sis gelegd van onze moderne sui kerindustrie. Inmiddels zijn daar van meerdere fabrieken al weer verdwenen, o.a. in Bergen op Zoom, Zevenbergen en Steenber gen. 10. De bevrijding nadert Na de zware nederlaag in Rusland zag Napoleon toch nog kans om weer nieuwe legers te formeren, maar de door hem verslagen vol ken vatten weer moed en sloten zich aan bij Engeland en Rusland. Russen, Oostenrijkers en Pruisen kwamen gezamenlijk tegenover hem te staan bij Leipzig. Daar had in oktober 1813 de grote Volkeren- slag plaats. Na een gevecht van vier dagen moest Napoleon het veld ruimen en begonnen de geal lieerden aan hun opmars naar Pa rijs. Hoewel de keizer zich be kwaam verdedigde, was hij niet langer opgewassen tegen de geal lieerden. Op zijn terugtocht hield de keizer meerdere vestingsteden in handen. Dat betekende wel dat hij in iedere vesting een garnizoen moest achterlaten, maar zijn te genstanders verzwakten evenzeer hun legers, want zij waren ge dwongen om die vestingsteden te gaan belegeren en daarvoor moest telkens een legergroep worden af gezonderd van de hoofdmacht. Ook Bergen op Zoom werd het slachtoffer van deze tactiek. Het waren Russen en Pruisen die van uit het oosten Nederland binnen vielen en Engelsen die weer in Zeeland aan land gingen. De Rus sen waagden zich 't verst in het ge bied van Rijn, Maas en Schelde. Op woensdag 8 december 1813 liet generaal Benkendorff zijn eer ste bataljon bij Hardinxveld over de Merwede zetten. Napoleon was vastbesloten om Antwerpen tot het uiterste te verdedigen en ruim een week eerder had hij generaal Decaen met die taak belast met de belofte van gauw meer soldaten te zullen sturen. Ook aan Breda, Ber gen op Zoom, Willemstad en Ooltgensplaat werden versterkin gen toegezegd. De Russen door kruisten dat beleid door een snelle opmars naar Breda. Op 9 decem ber 1813 bezette generaal Staal met zijn kozakken Oosterhout. In tussen wachtte Decaen op de toe gezegde troepen. Hij kreeg het be- nauwd, want hij mocht in geen ge val Antwerpen verliezen. Hij beval daarom generaal Ambert, gouver neur van Breda, met zijn garni zoen naar Antwerpen te komen. Op 10 december om acht uur in de morgen verlieten de Fransen via de Haagpoort de Baroniestad. Hun 400 zieken in het hospitaal (thans KMA) lieten ze achter. En kele uren later kon Staal met 1.200 Russen via de Bospoort ongehin derd de stad binnentrekken. Na tuurlijk was de keizer er de man niet naar om de schuld bij zichzelf te zoeken. Decaen was de zonde bok en werd prompt ontslagen. De Fransen gaven diezelfde dag heel West-Brabant prijs met uitzonde ring van Bergen op Zoom. Engelse mariniers bezetten Willemstad en legerden zo'n 10.000 man op Tho- len en in West-Brabant. Hollandse militairen, voor een deel deser teurs uit het Franse leger, bezetten dezelfde dag Zevenbergen, Steen bergen, Dinteloord, Zundert en Geertruidenberg. Zij deden dat in naam van de Soevereine Vorst Willem I, de zoon van de in 1795 naar Engeland uitgeweken Willem V van Oranje-Nassau. De Engel sen begonnen met de belegering van Bergen op Zoom. De Soevereine Vorst begon me teen met de opbouw van een ei gen leger. Zo hoopte hij te voorko men, dat de bevrijding van Neder land helemaal het werk zou zijn van vreemde legers. Wat zouden die dan met het veroverde gebied doen? Gelukkig voor hem hadden drie Nederlanders het aangedurfd om nog vóór zijn terugkeer en ter wijl de Fransen nog grote delen van het land in bezit hadden de onafhankelijkheid van Nederland uit te roepen. Die drie waren Gijs- bert Karei van Hogendorp, Leo pold van Limburg Stirum en Adam van der Duyn van Maas dam. Het avontuur liep goed af voor hen. De Soevereine Vorst nam de leiding over en werd in alle bevrijde plaatsen aanstonds erkend. In Bergen op Zoom wap- AJb.ll. Plattegrond van Bergen op Zoom naar een ontwerp van kapitein Jan Egbertus van Gorkum. Situatie van de vestingstad in 1814. De tekst 'stormenderhand veroverddoet wat vreemd aan, gezien het feit dat de aanval op de stad een grote mislukking werd. perde echter nog geen Neder landse vlag van de kerktoren even min als in Delfzijl, Gorkum en Grave. 11. De bloedige nacht van 8-9 maart 1814 Het nieuwe van dit beleg was dat de stad geheel werd ingesloten, ook aan de waterkant. Nieuw was verder dat het Engelsen waren die de stad belegerden, aangevuld met troepen van de Soevereine Vorst, terwijl Fransen haar verdedigden. De activiteiten van de belegeraars beperkten zich in hoofdzaak tot het versperren van de in- en uit valswegen. De voorraden slonken en de gemeentekas raakte hele maal leeg net als de krijgskas van de Fransen. Om de soldaten rustig te houden moest er soldij zijn. Sous-prefect Peppe en gouverneur Bizanet eisten van de inwoners een lening van 53.000 francs. Ver meulen kreeg verlof om met zijn gemeenteraad, toen vijftien leden tellende, over deze kwestie te be raadslagen. De grote vraag was na tuurlijk, of Frankrijk ooit het geld zou terugbetalen. De raad besloot om de burgers te garanderen, dat de gemeente eventueel de schuld zou overnemen en 4% rente zou uitkeren tot de lening was afgelost. De 168 burgers met het hoogste inkomen werden voor een bepaald bedrag aangeslagen. Natuurlijk kwamen er bezwaarschriften bin nen, maar ook 51.251 francs. Ver meulen kreeg de schuld. Hij werd zelfs zo erg bedreigd dat zijn oud ste dochter bij Bizanet onder tra nen om bescherming vroeg. De gouverneur wees daarvoor twee gendarmes aan. Intussen overlegden de Engelse en Nederlandse legerleiding, hoe Bergen op Zoom in te nemen. Met name de Engelsen snakten naar een succes. Bovendien ging het gerucht dat de Pruisen na twee vergeefse pogingen om Antwerpen te verrassen, zelfs op de terugtocht Ravfilijns en ImnetD 17 /n/m'tjwtJtnriL'('/i 18 Ihtlem 10 Uh.w/uuu' id. 20 U'outo id 21 Op <fen. Zoom. id. 22 tj 'taehuruitid. 23 f.'uu'i Onmu.f. 24 L- fithmiu 25 lijk, uti/Mb 20 Padaub upfu't. .1 'tik. 27 h'i'Onib (it'Idmlaud,. 28 Hmltiib uw/tb. 20 (iowaptpid -viUirltiü] 80 U'nfhlhuix. 51 Uhn/ilJmi.v .■hunt eh. 52 Mu/ngiju, uw/ pi/ml 'V' Tam hun rap da Uriuj. 51 Water (hitmen /mart 36 OratijiJuw 30 .hwttatil 3 7 /fop/ihum hi 30 liinduuihii., den. I d'ktunt'J 30 /torpet Mav/t'/v, den I ('nok 40 .i'/idt/xr/kuii't.pinx'iipinitiii 4! (ittnaiujt'/ipoorl 42 lU'ul\'t/utiljti,Litil kol Janes. 4.", fh tin ikt V 44 /(ovpol Jrtwl/lexicht. 45 "ioHio-Ih't •idw'/jcrpi 'tu It A. O/wnneeipii/ib P. Hitnrr.'-imt:Curie/on. .riintwe/Je C llhtir/Tup" do/it'if imuaiidniel. Oranje •i JSi'ioaitiir 3 ('aehoara. 4 i'uertte 5 lion tin) WiUitw, 0 I '"t/i'Ui'.f 7 Tido.liiuiifi'tidir 3 fkitujm otji'udi - 0 (ittduil. 10 11 OtuMUi'f 12 I an-Pan 13 Jit'/mft 14 /Mm/') 1.0 Zontl'lH'.ft If. Iltilermolon 'hot [f'twdji (Jt'O/W Arfttiojcl: stormenderhand veroverd on den 11—Maart tftli - A-\x\ DOOR BRITSCm. XROBRM OXDER BftTI VAX VOS U bUtfJ R.UJ SIK THOMAS GRAHAM O- Z/snN"''Nv - •-w'1 Vbjgen.s ontwerp en onder g-e/eide Kin déiiKdphëin van iëéWI' i •JAN KGBEKÏÜS VAN (lOBKCAl. .\Ai\\V|.I/jlN(i UKiK

Periodieken

De Waterschans | 2004 | | pagina 8