BERGEN OP ZOOM
De Waterschans nr. 3-2004
De Waterschans nr. 3-2004
fabricage. Pas in de tweede helft
van de negentiende eeuw is de ba
sis gelegd van onze moderne sui
kerindustrie. Inmiddels zijn daar
van meerdere fabrieken al weer
verdwenen, o.a. in Bergen op
Zoom, Zevenbergen en Steenber
gen.
10. De bevrijding nadert
Na de zware nederlaag in Rusland
zag Napoleon toch nog kans om
weer nieuwe legers te formeren,
maar de door hem verslagen vol
ken vatten weer moed en sloten
zich aan bij Engeland en Rusland.
Russen, Oostenrijkers en Pruisen
kwamen gezamenlijk tegenover
hem te staan bij Leipzig. Daar had
in oktober 1813 de grote Volkeren-
slag plaats. Na een gevecht van
vier dagen moest Napoleon het
veld ruimen en begonnen de geal
lieerden aan hun opmars naar Pa
rijs. Hoewel de keizer zich be
kwaam verdedigde, was hij niet
langer opgewassen tegen de geal
lieerden. Op zijn terugtocht hield
de keizer meerdere vestingsteden
in handen. Dat betekende wel dat
hij in iedere vesting een garnizoen
moest achterlaten, maar zijn te
genstanders verzwakten evenzeer
hun legers, want zij waren ge
dwongen om die vestingsteden te
gaan belegeren en daarvoor moest
telkens een legergroep worden af
gezonderd van de hoofdmacht.
Ook Bergen op Zoom werd het
slachtoffer van deze tactiek. Het
waren Russen en Pruisen die van
uit het oosten Nederland binnen
vielen en Engelsen die weer in
Zeeland aan land gingen. De Rus
sen waagden zich 't verst in het ge
bied van Rijn, Maas en Schelde.
Op woensdag 8 december 1813
liet generaal Benkendorff zijn eer
ste bataljon bij Hardinxveld over
de Merwede zetten. Napoleon was
vastbesloten om Antwerpen tot
het uiterste te verdedigen en ruim
een week eerder had hij generaal
Decaen met die taak belast met de
belofte van gauw meer soldaten te
zullen sturen. Ook aan Breda, Ber
gen op Zoom, Willemstad en
Ooltgensplaat werden versterkin
gen toegezegd. De Russen door
kruisten dat beleid door een snelle
opmars naar Breda. Op 9 decem
ber 1813 bezette generaal Staal
met zijn kozakken Oosterhout. In
tussen wachtte Decaen op de toe
gezegde troepen. Hij kreeg het be-
nauwd, want hij mocht in geen ge
val Antwerpen verliezen. Hij beval
daarom generaal Ambert, gouver
neur van Breda, met zijn garni
zoen naar Antwerpen te komen.
Op 10 december om acht uur in
de morgen verlieten de Fransen
via de Haagpoort de Baroniestad.
Hun 400 zieken in het hospitaal
(thans KMA) lieten ze achter. En
kele uren later kon Staal met 1.200
Russen via de Bospoort ongehin
derd de stad binnentrekken. Na
tuurlijk was de keizer er de man
niet naar om de schuld bij zichzelf
te zoeken. Decaen was de zonde
bok en werd prompt ontslagen. De
Fransen gaven diezelfde dag heel
West-Brabant prijs met uitzonde
ring van Bergen op Zoom. Engelse
mariniers bezetten Willemstad en
legerden zo'n 10.000 man op Tho-
len en in West-Brabant. Hollandse
militairen, voor een deel deser
teurs uit het Franse leger, bezetten
dezelfde dag Zevenbergen, Steen
bergen, Dinteloord, Zundert en
Geertruidenberg. Zij deden dat in
naam van de Soevereine Vorst
Willem I, de zoon van de in 1795
naar Engeland uitgeweken Willem
V van Oranje-Nassau. De Engel
sen begonnen met de belegering
van Bergen op Zoom.
De Soevereine Vorst begon me
teen met de opbouw van een ei
gen leger. Zo hoopte hij te voorko
men, dat de bevrijding van Neder
land helemaal het werk zou zijn
van vreemde legers. Wat zouden
die dan met het veroverde gebied
doen? Gelukkig voor hem hadden
drie Nederlanders het aangedurfd
om nog vóór zijn terugkeer en ter
wijl de Fransen nog grote delen
van het land in bezit hadden de
onafhankelijkheid van Nederland
uit te roepen. Die drie waren Gijs-
bert Karei van Hogendorp, Leo
pold van Limburg Stirum en
Adam van der Duyn van Maas
dam. Het avontuur liep goed af
voor hen. De Soevereine Vorst
nam de leiding over en werd in
alle bevrijde plaatsen aanstonds
erkend. In Bergen op Zoom wap-
AJb.ll. Plattegrond van Bergen op
Zoom naar een ontwerp van kapitein
Jan Egbertus van Gorkum. Situatie van
de vestingstad in 1814. De tekst
'stormenderhand veroverddoet
wat vreemd aan, gezien het feit dat de
aanval op de stad een grote mislukking
werd.
perde echter nog geen Neder
landse vlag van de kerktoren even
min als in Delfzijl, Gorkum en
Grave.
11. De bloedige nacht van 8-9
maart 1814
Het nieuwe van dit beleg was dat
de stad geheel werd ingesloten,
ook aan de waterkant. Nieuw was
verder dat het Engelsen waren die
de stad belegerden, aangevuld met
troepen van de Soevereine Vorst,
terwijl Fransen haar verdedigden.
De activiteiten van de belegeraars
beperkten zich in hoofdzaak tot
het versperren van de in- en uit
valswegen. De voorraden slonken
en de gemeentekas raakte hele
maal leeg net als de krijgskas van
de Fransen. Om de soldaten rustig
te houden moest er soldij zijn.
Sous-prefect Peppe en gouverneur
Bizanet eisten van de inwoners
een lening van 53.000 francs. Ver
meulen kreeg verlof om met zijn
gemeenteraad, toen vijftien leden
tellende, over deze kwestie te be
raadslagen. De grote vraag was na
tuurlijk, of Frankrijk ooit het geld
zou terugbetalen. De raad besloot
om de burgers te garanderen, dat
de gemeente eventueel de schuld
zou overnemen en 4% rente zou
uitkeren tot de lening was afgelost.
De 168 burgers met het hoogste
inkomen werden voor een bepaald
bedrag aangeslagen. Natuurlijk
kwamen er bezwaarschriften bin
nen, maar ook 51.251 francs. Ver
meulen kreeg de schuld. Hij werd
zelfs zo erg bedreigd dat zijn oud
ste dochter bij Bizanet onder tra
nen om bescherming vroeg. De
gouverneur wees daarvoor twee
gendarmes aan.
Intussen overlegden de Engelse en
Nederlandse legerleiding, hoe
Bergen op Zoom in te nemen. Met
name de Engelsen snakten naar
een succes. Bovendien ging het
gerucht dat de Pruisen na twee
vergeefse pogingen om Antwerpen
te verrassen, zelfs op de terugtocht
Ravfilijns en ImnetD
17 /n/m'tjwtJtnriL'('/i
18 Ihtlem
10 Uh.w/uuu' id.
20 U'outo id
21 Op <fen. Zoom. id.
22 tj 'taehuruitid.
23 f.'uu'i Onmu.f.
24 L- fithmiu
25 lijk, uti/Mb
20 Padaub upfu't. .1 'tik.
27 h'i'Onib (it'Idmlaud,.
28 Hmltiib uw/tb.
20 (iowaptpid -viUirltiü]
80 U'nfhlhuix.
51 Uhn/ilJmi.v .■hunt eh.
52 Mu/ngiju, uw/ pi/ml
'V' Tam hun rap da Uriuj.
51 Water (hitmen /mart
36 OratijiJuw
30 .hwttatil
3 7 /fop/ihum hi
30 liinduuihii., den. I d'ktunt'J
30 /torpet Mav/t'/v, den I ('nok
40 .i'/idt/xr/kuii't.pinx'iipinitiii
4! (ittnaiujt'/ipoorl
42 lU'ul\'t/utiljti,Litil kol Janes.
4.", fh tin ikt V
44 /(ovpol Jrtwl/lexicht.
45 "ioHio-Ih't •idw'/jcrpi 'tu It
A. O/wnneeipii/ib
P. Hitnrr.'-imt:Curie/on. .riintwe/Je
C llhtir/Tup" do/it'if imuaiidniel.
Oranje
•i JSi'ioaitiir
3 ('aehoara.
4 i'uertte
5 lion tin) WiUitw,
0 I '"t/i'Ui'.f
7 Tido.liiuiifi'tidir
3 fkitujm otji'udi -
0 (ittduil.
10
11 OtuMUi'f
12 I an-Pan
13 Jit'/mft
14 /Mm/')
1.0 Zontl'lH'.ft
If. Iltilermolon
'hot [f'twdji
(Jt'O/W
Arfttiojcl:
stormenderhand veroverd on den 11—Maart tftli
- A-\x\
DOOR BRITSCm. XROBRM OXDER BftTI VAX VOS U bUtfJ R.UJ
SIK THOMAS GRAHAM
O- Z/snN"''Nv - •-w'1
Vbjgen.s ontwerp en onder g-e/eide Kin déiiKdphëin van iëéWI' i
•JAN KGBEKÏÜS VAN (lOBKCAl.
.\Ai\\V|.I/jlN(i UKiK