De Waterschans nr. 4-2004 De Waterschans nr. 4-2004 - tO Raad van Brabant en liefhebber van poëzie. In 21 gedichten wor den personen en feiten uit de va derlandse politiek behandeld. In hetzelfde jaar verscheen Secessus Spadanus (1667, 28 blz.), geschre ven tijdens een vakantieverblijf in het Belgische Spa. In 1668 werd de bundel Otia Hagana, Diverti cula, Secessus (1668, 76 blz.) gepu bliceerd. Hieruit blijkt dat Justus Turcq inmiddels over Haagse con necties beschikte. Hij droeg de bundel op aan Cornelis en Johan de Witt. In 1669 schreef hij in proza de bundel Solitudo Pia, Seu Meditationes Sacrae (1669, 124 blz.). Het bevat een aantal poëti sche beschouwingen met geeste lijke motieven. Hij droeg de bun del op aan de Markiezin "Elisa beth Zu Zollern", waarmee be doeld is Maria Elisabeth II van den Bergh, getrouwd met Eitel Fritz van Hohenzollern. Eén van de zonen van Justus Turcq werd naar de markies vernoemd: Itel Frederick. Justus Turcq overleed in Bergen op Zoom op 26 november 1680. 7} up7u(iCiï jTr--zc ,'w n (7_ ..ieDe T" ""fJf* V 7 éeK?»-'-' Dat jaar was hij nog tot pensiona ris benoemd. Clement Pieter van Affelen Ook wel bekend als Pieter Cle ment van Affelen. Deze Bergse be stuurder en stadssecretaris was ge trouwd met Florentia Christina Vi- triarius. Op haar grafsteen in de Grote Kerk staat te lezen: "Hier ligt de zeer edele Vrouwe Floren tia Christina Vitriarius innig ge liefde echtgenote van Clemens Petrus van Affelen, tijdens zijn ven pensionaris en secretaris van deze stad, die stierf 39 jaar oud op 15 mei 1763". Beiden zijn niet in Bergen op Zoom geboren en ge trouwd. Na het overlijden van zijn vrouw heeft Van Affelen een nieuw testament laten opstellen door no taris Benjamin van der Hagen. Vier van zijn zeven kinderen wa ren toen nog in leven. In hetzelfde archief van de notaris is een akte opgenomen met een inventaris van de goederen die Van Affelen en zijn echtgenote in bezit hadden en nu aan hem toekwamen. Ze waren zeer bemiddeld. Het aller eerste dat genoemd werd is het huis De Drie (Grote) Hoefijzers en De Drie Kleine Hoefijzers in de Hoogstraat (nrs. 8 en 10). Per vertrek in het huis wordt opge somd welke bezittingen daar staan en wat de waarde ervan was. Op vallend is een "electriciteyt en toe- behooren" in de achterkamer. Ook de kanarie met kooi werd opgeno men in de inventaris. Zowel elec triciteyt als kanarie werden ge taxeerd op 2 gulden. Clement Pieter van Affelen was van 1748-1773 secretaris van de stad en van de weeskamer; 1750- 1752, 1754 en 1758 schepen en 1767-1770 rentmeester. Overigens maakte Van Affelen regelmatig ge bruik van een plaatsvervangend secretaris. Op 16 juli 1764 stond de magistraat toe, dat notaris Pieter de Geep op zijn kosten tot plaats vervangend secretaris werd be noemd. In 1773 werd Van Affelen als stadssecretaris opgevolgd door Dirck Spierejee. Het is niet bekend wanneer Clement Pieter van Af felen is overleden, waarschijnlijk niet in Bergen op Zoom. Gerrit Piekenbroek Faure Gerrit Piekenbroek Faure, stadsse cretaris van 1786 tot 1810, was in Batavia geboren als zoon van Bou- dewijn Versewel Faure en C.H. Piekenbroek. In de naamgeving van deze Faures is te zien dat men de achternaam van de moeder als tweede naam gaat gebruiken. Het is een fenomeen dat vooral in adellijke kring in gebruik was. Gerrit Piekenbroek Faure trouwde in 1785 voor de dominee in Ber gen op Zoom met jonkvrouwe Anna Maria van Gaaswijk, afkom stig uit Middelburg. Gerrit woonde toen al geruime tijd in Bergen op Zoom. Het gezin ves tigde zich in het huis De Kleine Kemel in de Hoogstraat. Voor no taris F. van Engelen laat hij al in 1777 (op 14-jarige leeftijd!) zijn tes tament opmaken. Dat testament is de moeite van het lezen waard omdat daarin een passage staat waardoor verklaard wordt waarom Gerrit Piekebroek Faure belang stelling kreeg voor de functie van stadssecretaris. In dit testament le gateert Faure een bedrag van maar liefst 2000 gulden aan de stadsse cretaris Dirck Spierejee uit erken tenis voor de vele diensten in de hoedanigheid van voogd. Spiere jee, die tevens de functie van sche pen en raadsheer vervulde, was kennelijk de voogd over Faure. Negen jaar later zou Faure zijn vroegere voogd Spierejee als stads secretaris opvolgen. Hij kreeg blijkbaar het ambt met de paple pel ingegoten. Faure was overigens, net als zijn voorganger, ook enige tijd sche pen en raadsheer. Als stadssecretaris komt hij een aantal keren minder positief voor het voetlicht. In 1796 vroeg hij het stadsbestuur om Laurens Gaste laar als plaatsvervangend secretaris aan te stellen. Als reden voerde hij aan dat hij door onaangename omstandigheden al enige tijd niet in staat was zijn werkzaamheden te verrichten, waardoor hij niet al leen met grote achterstand, maar ook met wanorde van zijn pape rassen te maken had. Het salaris van de adjunct-secretaris zou hij zelf betalen. Die onaangename omstandigheden hadden mogelijk van doen met zijn onder curatele stelling. In 1797 vroeg hij dringend om opheffing van die toestand. Hij voegde bij zijn verzoek een verkla ring van een aantal burgers, waarin staat opgetekend dat zij Faure als een fatsoenlijk man ken nen, die zich stil en ordentelijk ge- 1 74 ,->2u draagt en die zij nooit dronken hebben gezien en die zich nooit aan de drank te buiten is gedaan. Het is een aardige aanwijzing in welke hoek we de onaangename toestand van Faure moeten zoe ken. Enige jaren later blijkt hij ge scheiden te zijn van zijn jonk vrouwe, die hem bij testament overigens wel verzorgd achterlaat. Gerrit Piekenbroek Faure stieif in 1814 te Bergen op Zoom. C.JA. van Liempt Gemeentesecretaris CJ.A. van Liempt begon zijn functie in 1918 en deze eindigde in 1925. De ma nier waarop was heel bijzonder. In de raadsvergadering van 22 mei 1925 viel namelijk het besluit tot ongevraagd oneervol ontslag als gemeentesecretaris en ambtenaar van de burgerlijke stand. Reden: hij had de legesgelden over de ja ren 1921, 1922 en 1923 niet afge dragen; daarbij had hij medewer king verleend aan het valse pro ces-verbaal van kasopneming d.d. 16 januari 1925. Hij werd daarbij door enkele ambtenaren en door de gemeenteontvanger geholpen. Na het onderhoud met de burge meester van 14 maart 1925 waarbij hij rouwmoedig schuld bekende en deze eigenhandig schriftelijk vastlegde, verloor hij het vertrou wen van B W en de gemeente raad èn van de publieke opinie. Vanwege de ernst van de zaak werd er een gerechtelijk onder zoek ingesteld. Van Liempt werd door het Gerechtshof in Den Bosch veroordeeld tot één jaar en zes maanden met aftrek. Hij heeft zijn oneervol ontslag nog wel aan gevochten maar deze procedure niet gewonnen. De gemeenteont vanger nam op 15 mei 1925 zelf ontslag. Mr. J.CAF. Kuijpers In 1953 was er een vacature voor de functie van gemeentesecretaris. Het college had op de gebruike lijke wijze de benoemingsproce dure ingezet en kwam met een voordracht van twee kandidaten. Deze personen kregen echter geen kans. Tijdens de raadsvergadering van 27 november 1953, wanneer de opvolging van gemeentesecre taris Van de Wouw aan de orde komt, staat wethouder Kuijpers op en deelt de gemeenteraadsleden mee, ten overstaan van een stamp volle publieke tribune, dat hij deze functie zelf ambieert, waarop hij de vergadering verlaat. Hij had echter niet schriftelijk gesollici teerd. Niettemin werd hij die dag met 17 van de 22 stemmen tot se cretaris benoemd. De eerste kan didaat op de voordracht kreeg 5 stemmen. Als reactie op de vraag waarom hij zo laat reageerde op de functie van secretaris gaf hij als antwoord, dat hij op dat moment werkzaam was als advocaat-procureur bij het advocatenkantoor Van Hasselt te Bergen op Zoom en zijn werkgever niet voortijdig kennis wilde laten nemen van zijn andere ambities. Mr. J.C.A.F Kuijpers was gemeen tesecretaris van 1953 tot en met 1970. Secretarissen van Bergen op Zoom3. 1399 Jan van Herlaar 1470-1475 Willem Coelghenensen 1473-1495 Zweer Naghel 1482-1483 Goird Petersen 1489-1518 Johannes Lodewycx 1494-1495 Jacobus Battus 1506 Jan Luucx 1506-1515 Michiel Absoloens 1507-1538 Cornelis van der Meere 1538-1543 Wouter van Goirle 1545-1548 Franchoys Bruinisen 1546-1551 Joris Rogiers 1551-1557 Cornelis Comelisen 1558-1573 Thomas van den Houte 1574-1582 Baltasar Martini 1582-1588 Adriaen Willemsen 1590-1600 Francois Manteau 1604-1619 Jeronimus van der Perre 1619-1654 Danckaert Basijn 1655-1660 Justus Turcq 1660-1692 Ludovicus Turcq 1692-1708 Jeremias Bastingius 1708-1728 Hugo de Groot 1730-1737 Hugo Comets de Groot 173 8-1747 Anthony W. van dei- Hulst 1747-1748 Jacobus J. Bracco 1748-1773 Clement P. van Affelen 1773-1785 Dirck Spierejee 1786-1810 Gerrit Piekenbroek Faure 1810-1834 Johannes Augustijn 1834-1852 Johannes Aider 1853-1880 Jacobus L. la Fontijn 1880-1889 Lambertus M. Magnée 1890-1918 Johannes E.D. Vergroe- sen 1918-1925 Christiaan JA van Liempt 1925-1953 Johannes A. van de Wouw 1953-1970 Johan CAF. Kuijpers 1970-1986 Piet J. Pauwels 1986-2004 Peter B.J.M. Thomassen 2004 Arie Haasnoot Noten Geraadpleegde literatuur 175 - fv-HH 'fr- BH v\ y y x l'tSiWP e/Arr necet r.r&, Benoeming van Justus Turcq tot pensionaris èn secretaris van de stad. Resolutie 10 maart 1655, door Justus Turcq zelf geschreven. Kleinzegel van de markiezin. Foto Historisch Centrum het Markiezenhof. (jvrritr ihtlvn Cr^L .4,.,. Jll .W- t Iff ei M-twC Bladzijde uit het huwelijksregister waarin de ondertrouwakte van Gerrit Piekenbroek Faure en jonkvrouwe Anna Maria Gaastvijk staat vermeld, 18 augustus 1785. Foto Historisch Centrum het Markiezenhof. 1. Met dank aan Rochus van den Bergh voor zijn hulp en waardevolle adviezen. 2. Bij de tentoonstelling is een informatie blad gratis verkrijgbaar met meer infor matie over het stadsbestuur van Bergen op Zoom. 3. Doordat de stadsrekeningen en de reso luties de voornaamste bronnen vormen voor het achterhalen van de namen van secretarissen en andere functionarissen zijn er hiaten, aangezien niet alle stads rekeningen en resoluties bewaard zijn gebleven. Tevens hebben we enige data kunnen aanpassen dankzij de publica ties van de jaarmarkten en een lijst uit een resolutie van 17 juli 1735 met daarin de data van benoeming van de secreta rissen vanaf 1558. WA. van Ham. Macht en gezag in het Mar- kiezaat. Een politiek-institutionele studie over stad en land van Bergen op Zoom (1477- 1583). Hilversum, 2000. WA van Ham, Stedelijke archieven. Archief van de secretarie 1397-1810. Bergen op Zoom 2000. J. van Loon, "Op staande voet... benoemd! In: De Waterschans, nr. I 1998, p. 5-6. C.H.J. Peters, "Mille periculis supersum". In: De Waterschans, nr. I 1998, p. 2-4. J.C.N. Raadschelders, "Ploegpaard in ge- mengden dienst. Bestuurlijke ontwikkelin gen vanaf de vroegste tijd in de Neder landse gebieden". In: Joost Cox e.a. (red.). En bracht de schare tot kalmte. Bespiegelin gen over de gemeentesecretaris door de eeu wen heen. Den Haag 1997, p. 14-33. C.D. Vanwesenbeeck. "U beste vijff sinnen. Het markiezaat Bergen op Zoom". In: Joost Cox e.a. (red.). En bracht de schare tot kalmte. Bespiegelingen over de gemeentese cretaris door de eeuwen heen. Den Haag 1997, p. 100-109. C.D. Vanwesenbeeck, Zoom op Bergen. 500 jaar literatuur in Bergen op Zoom. Samen stelling A. Hagenaars en E Mink. Bergen op Zoom 1992. Q

Periodieken

De Waterschans | 2004 | | pagina 15