PLEIN IN NIEUWE WOONWIJK
CORT HEYLIGERS IN
BERGEN OP ZOOM
GENOEMD NAAR JAN BORGHOUTS,
VERZETSSTRIJDER "PETER ZUID"
EN OUD-STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE
De Waterschans nr. 4-2004
ruggevonden. Opmerkelijk is, dat
van het bovenliggende natuur-
steenwerk blokken die geen deel
uitmaken van de hoekketting rood
geschilderd zijn geweest, wellicht
in samenhang met schilderwerk
op de bakstenen. Ook een blok
onder de uitkraging, daar geen
deel van uitmakend, draagt rode
verfsporen. De hoek aan de
noordwestzijde is oorspronkelijk
niet afgeschuind geweest, hetgeen
de continuïteit van de oorspronke
lijke gevelwand bevestigt. De bui
tenbepleistering, die mogelijk te
gelijk met de winkelpui in 1893 is
aangebracht, is in de eerste fase
okergeel geschilderd geweest, iets
lichter dan de nu aangebrachte.
Van de bekapping van kort na
1749 resteren de onderste schaar-
vooral ook omdat het budgettair
onmogelijk was. De gevels zijn nu
grotendeels gepleisterd gebleven,
doch op de meest kenmerkende
delen zijn er gedeelten ontpleis-
terd gelaten. De aanschouwer kan
zich zo goed voorstellen hoe dit
gebouw er in zijn glorietijd heeft
uitgezien. Om de samenhang tus
sen schoon werk en pleisterwerk te
vergroten, is het pleisterwerk oker
geel geschilderd. De vormgeving
van de nieuwe onderpuien is sterk
geïnspireerd door de oorspronke
lijke poortsituaties, maar dan wel
in een eigentijdse uitwerking. Al
bij al mag gesteld worden dat door
de inzet van alle betrokkenen dit
bijzondere gebouw weer een pro
minente plaats inneemt in het
stadsbeeld (afb. 9, 10 en 11).
woning", die in 1782 vermeld
wordt bij de verpachting (ARR
890). Aan de zijde van de Zuivel-
straat bevindt zich een niet toe
gankelijke kelderruimte, afgedekt
met troggewelven op staalprofie-
len. De kelder was vroeger bereik
baar via een trap onder de eind
19de eeuwse trap naar de eerste
verdieping, wellicht een situatie
die tegelijk met de 19de eeuwse
houten winkelpui gemaakt is.
Aan de buitengevels is nog com
pleet de overkraging bij de noord
oostelijke afgeschuinde hoek te-
gebinten en de daarop liggende
gording. De bovenspanten en ove
rige gordingen en daksporen date
ren van rond 1900. Merkwaardig
is, dat de bovenjukken op de gor
ding staan en een ander ritme vol
gen dan de gebinten daaronder.
Denkbaar is, dat in eerste instantie
het gebouw een mansardekap ge
had heeft, zoals ook op de ma
quette (maar dan vóór 1747) te
zien is.
Aanvankelijk lag het in de bedoe
ling de gevels compleet te ontplei-
steren en te herstellen (afb. 8). De
nieuwe ondergevels rondom dan
in schoon metselwerk uit te voe
ren. Dat is niet doorgegaan, ener
zijds omdat de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg sterk hechtte
aan het behoud van de 19de
eeuwse pleisterkarakteristiek, maar
Noten
1 84
De Waterschans nr. 4-2004
J.W.A. van Gastel
7 K.H. Prins Bernhard liet het al
eens optekenen: "Mijn vriend Jan
Borghouts, alias Peter Zuid, was
een groot verzetsstrijder die gedu
rende de bezettingstijd met groot
gevaar voor eigen leven zeer veel
voor de bevrijding van ons land
heeft gedaan'. Naar de op 5 decem
ber 1910 in Bergen op Zoom gebo
ren Johannes Josephus Franciscus
Borghouts, die op 55-jarige leeftijd
overleed, werd op 27 oktober de
appèlplaats van de voormalige Cort
Heyligerskazerne, die straks in een
nieuwe woonwijk wordt opgeno
men, vernoemd. De voormalige
verzetsman, luchtmacht-kolonel en
staatssecretaris van Defensie geniet
grote bekendheid in den lande, ze
ker onder ouderen, die de Tweede
Wereldoorlog hebben meegemaakt.
Het onthullen van een straat
naambord voor het JAN BORG-
HOUTSPLEIN bij de voormalige
Cort Heyligerskazerne vond plaats
op de dag dat in Bergen op Zoom
op grootse wijze de bevrijding
werd herdacht. De herdenking van
het 60-jarig bevrijdingsjubileum
van Bergen op Zoom heeft plaats
gevonden op woensdag 27 okto
ber 2004.
De in Bergen op Zoom geboren
en getogen Jan Borghouts (zijn va
der was steenkolenhandelaar) ver
huisde op 24-jarige leeftijd naar
de toenmalige gemeente Hille-
gersberg (bij Rotterdam). Na zijn
HBS en het vervullen van zijn mi
litaire dienstplicht ging hij als
ambtenaar sociale zaken aan de
slag. Bij het uitbreken van de oor-
185
Afb. 8. Ontwerp voor de zuidgevel.
Afb. 9. De zuidoosthoek in 2004.
Afb. 10. De noord- en oostgevels in
2004.
1. C. Slootmans. Een stad als een huis, pg.
12. Bergen op Zoom, 1966.
2. Gemeentearchief SR fol 240 en 240 ev.
3. Gemeentearchief ARR 1462. Fol 38 en
39.
4. Gemeentearchief R 216 fol 179 (30-10-
1511).
5. Gemeentearchief ARR 935 domeinrek.
1521/22.
6. Gemeentearchief ARR 936 domeinrek.
1527/28 fol 35.
7. Gemeentearchief ARR 724 rek. 1751 fol
341 ev.
Afb. 11. De Waag vóór restauratie.
Jan Borghouts.
