buiten de Heerlijkheid
3 ~jw£jT4
De Waterschans nr. 4-2004
log vocht hij als reserve le Luite
nant bij het Maas-Waalkanaal en
raakte daar gewond. Hij werd over
gebracht naar een Duits zieken
huis in Keulen en vandaar naar
een krijgsgevangenkamp te Weins-
berg.
Sabotage-acties
In mei 1941 keerde hij terug naar
Bergen op Zoom, waar hij in
dienst kwam bij het Gewestelijk
Arbeidsbureau. In die periode be
gon hij al met sabotagedaden te
gen de Duitse bezetter. Eind 1942
kwam er meer lijn in het verzet.
De Bergse ambtenaar had het
commando over tal van sabotage
acties. Medio 1943 moest hij on
derduiken, omdat de grond te heet
onder zijn voeten werd. Na de be
vrijding van Eindhoven in septem
ber 1944, werd Borghouts opgeno
men in de staf van Prins Bernhard,
de opperbevelhebber van de Bin
nenlandse Strijdkrachten. Van de
Prins kreeg hij opdracht om in de
zuidelijke provincies stoottroepen
uit het verzet te formeren, waar
over hij het commando kreeg. Zijn
codenaam werd Peter Zuid, ana
loog aan een Peter Noord die in
het nog niet-bevrijde deel van Ne
derland opereerde.
Parachutist
In januari 1945 ging hij in Enge
land een parachutistenopleiding
volgen. In de hoofdstad werd hij
benoemd tot lid van de Krijgsraad
en gedetacheerd bij het bureau
Bijzondere Opdrachten. Twee
maanden later werd Borghouts ge
dropt tussen Benthuizen en Zoe-
termeer. In april 1945 was hij in
Den Haag. In het hol van de leeuw
voerde hij besprekingen met en-
Militaire Willems-Orde.
kele Duitse generaals. Ook bij de
capitulatie-onderhandelingen was
Peter Zuid nauw betrokken. Op 5
mei reed hij met de generaals
Blaskowitz en Reichelt naar Hotel
'De Wereld' in Wageningen, waar
in het bijzijn van Prins Bernhard
en geallieerde officieren de capi
tulatie door de Duitsers werd on
dertekend.
Onderscheidingen
Na de oorlog kreeg Jan Borghouts
verschillende onderscheidingen.
Achtereenvolgens ontving hij de
Amerikaanse Legion of Meritde
Engelse Member of British Empire
en van H.M.Koningin Wilhelmina
de hoogste Nederlandse onder
scheiding het Ridderschap in de
Militaire Willemsorde.
Nog in 1945 vertrok Jan Borg
houts als reserve-officier naar Ne-
derlands-Indië. Enkele jaren later
maakte hij als commandant van
het regiment speciale troepen
(rode en groene baretten) diverse
acties mee. In april 1950 kwam
aan die periode een einde, toen
hij een funktie aanvaardde bij de
Psychologische Dienst van de Ko
ninklijke Landmacht. Hij bleef in
het leger, waarin hij het tot de rang
van kolonel bracht, en was hij tot
1965 in diverse funkties actief. In
dat jaar werd hij door minister De
Jong gevraagd staatssecretaris voor
luchtmachtzaken te worden. In
juni werd hij daartoe beëedigd.
Nog voor het einde van het jaar
moest hij vanwege hartklachten
stoppen en op 5 februari 1966
overleed hij op 55-jarige leeftijd.
De onthulling van het straatnaam
bord in Bergen op Zoom is niet de
eerste tastbare herinnering aan het
actieve leven van Jan Borghouts,
alias Peter Zuid. Reeds in 1967
werd in Veldhoven het 'Peter Zuid
Legerkamp' en de 'Borghoutsweg'
naar hem genoemd; in 1986 ge
volgd door een woonwijk 'Borg-
houtspark'. In 1989 is in dit park
een borstbeeld van hem onthuld
door Prins Bernhard, die in zijn
toespraak onder meer zei trots te
zijn dat Jan Borghouts zijn vriend
is geweest. Het bronzen beeld her
innert aan de donkere periode van
onderdrukking en verzet tijdens de
oorlogsjaren. Hij sprak de hoop
uit dat de naam Borghouts, ver
bonden aan het nieuwe park, en
zijn borstbeeld ons allen zullen
oproepen tot het streven naar
vrede en vrijheid. Ook in het Na
tionaal Oorlogs- en Verzetsmu
seum te Overloon bevindt zich
een borstbeeld als tastbare herin
nering aan de Tweede Wereldoor
log.
186
De Waterschans nr. 4-2004
Ben Daeter
Er zijn sinds het verschijnen van
Waterschans 3 weer enige vond
sten binnen gekomen van 'Bergen
op Zooms buiten de Heerlijkheid'.
We besteden daar nu aandacht
aan en bewaren een totaalover
zicht tot een volgende aflevering
van de Waterschans.
Allereerst een Bergen op Zoom in
ons land. De heer Bas Verbiest
ontdekte in de Achterhoek (bijna
Duitsland) op het voorplein van
het Huis Bergh in 's Heerenberg
een aantal zeer grote 'letter' muur
ankers met de letters: MGZDB-
MZBOZ. Op een andere gevel zag
hij: HGZDBMMVB. Het leek wel
een geheimschrift. Een rondleid-
ster gaf een toelichting en plotse
ling viel het de heer Verbiest op
dat het woord 'Bergen op Zoom'
viel. Wat bleek nu? In de loop der
tijd was Huis Bergh onbewoon
baar geworden. Graaf Herman van
den Bergh (1558-1611) liet het her
stellen en uitbreiden. Daar waren
toen muurankers voor nodig.
Hierin liet hij de namen van de
bouwheer en zijn gemalin vereeu
wigen: Herman Graf Zu Dem
Bergh Maria Mencia Von Bergen
(Op Zoom) (HGZDBMMVB); De
O en Z zitten verstopt achter een
latere aanbouw. Toen Herman in
1611 gestorven was, heeft zijn
echtgenote nog voor een verdere
uitbreiding gezorgd. Er werd op
een andere vleugel een verdieping
aangebracht en weer waren er
muurankers nodig. Deze kregen
de namen: MGZDBMZBOZ: Ma
ria Grafin Zu Dem Bergh
Markgrafin Zu Bergen op Zoom.
Het Bergse echtpaar De Wit ont
dekte in Mini-Europa te Brussel
de Are de Triomphe waarop ook,
zoals op de echte Are, de naam
'Bergen op Zoom' vernield staat.
Yolande Kortlever wees ons erop
dat ze twee jaar geleden twee brie
ven uit Engeland kreeg met het
verzoek iets te vertellen over een
cottage genaamd 'Bergen op
Zoom' in het dorpje Ashurst in
West Sussex. De berichten spreken
elkaar tegen: volgens de een is het
gebouwd in 1674, maar een ander
spreekt over de 18de eeuw. De lo
kale traditie vermeldt dat dit huis
gebouwd is voor een Nederlandse
ingenieur die betrokken was bij
het beter bevaarbaar maken van
de rivier de Adur, die 1 km van het
dorp stroomt. Zeer waarschijnlijk
kwam die ingenieur uit Bergen op
Zoom. In ieder geval wordt het
huis 'Bergen op Zoom' vermeld in
de Engelse volkstelling van 1841.
De volgende 'Bergen op Zoom'
werd wat verderop gevonden. In
1984 brachten de heer Willy Mol
en zijn vrouw een bezoek aan Ha
milton in Nieuw Zeeland. Van-
daaruit maakten ze een trip door
het noorderdeiland naar het noor
delijkste punt. namelijk Cape
Reigna, waar de Tasmanzee en Pa
cific oceaan elkaar ontmoeten. Ze
passeerden de plaats Kerikeri in
de Bay of Islands. In deze plaats
staat het oudste stenen gebouw
van Nieuw Zeeland, gebouwd in
1833. Het is nu als museum inge
richt. Op een bepaald moment
stonden ze voor een grote land
kaart, een wereldkaart uit 1836.
Ook Nederland staat daarop, maar
zonder plaatsnamen. Wel staan er
enige zeehavens op vermeld, zoals
Amsterdam, Rotterdam, Harlin-
gen, Texel, Vlissingen en.... Bergen
op Zoom!
Maar wie had ooit gedacht dat de
naam Bergen op Zoom ook ten
zuiden van Zimbabwe in Afrika
voorkomt? De heer Westerhof ont
dekte een krantenberichtje uit
1985 met een illustratie over een
'Bergen op Zoom' daar. Niet ge
heel duidelijk is waar het precies
omgaat. Ik vermoed dat het gaat
om een grote boerderij met een
boerenland met landmijnen, dat
aangeduid werd met Bergen op
Zoom. Er zou een aanslag op die
boerderij gepleegd zijn en daarna
zou men in het gebied rondom
mijnen gelegd hebben. Een tra
gisch ongeluk zou er gebeurd zijn
toen er auto's met twee gezinnen
met die mijnen in aanraking wa
ren gekomen: daarbij vielen zes
f/\y 0VtR
VLAKTE
ZIMBABWE
LATEST
BLAST
Boerderij en landgoed 'Bergen op Zoomin Afrika.
1 8 7
Bergen op Zoom
(r~
