PM
De Waterschans nr. 1-2005
De Waterschans nr. 1-2005
vanuit de Heide. Daardoor ont
stond daar de bekende duin- en
waterpartij.
Van de Wouwsestraatweg naar
het Zuiden
Terwijl men nog niet helemaal
klaar was met het graafwerk, rich
ting de Zoom, begonnen al de
voorbereidingen voor het werk in
onze richting. Voor ons was er nu
de eerste tijd veel rooiwerk te zien,
de fruitboomgaarden en de bes-
senbossen moesten eraan geloven.
Voor ons huis hadden we een vijf
meter diepe tuin, daarna kwam je
op ons zandbaantje, dat een afwis
seling was van loop-of fietspad,
karspoor, paardenvoetspoor, kar
spoor, waarna een twee meter
hoge meidoornhaag volgde die al
wel twintig jaar oud was. Tegen
over de tuin van onze buren was
er een opening in de meidoom-
haag van zo'n twee meter breed,
de toegang tot fruit- en bessenbo-
gerd van de familie Franken. In de
bessentijd gingen we daar elk jaar
met ons gezin bessen plukken om
wat bij te verdienen. Naar rechts
liep de haag nog ongeveer vijfen
twintig meter door, naar links en
tot aan de laatste woning nog zo'n
75 meter. Ik vertel dit omdat die
haag als scheiding ging dienen, al
les wat daarvóór groeide werd ver
wijderd. Zo jong als ik was heb ik
toen toch kans gezien een paar
jonge appelbomen uit te steken.
Met veel water heb ik ze in onze
achtertuin geplant en dat is toen
nog goed gelukt ook.
Kort daarna zagen we het uitzetten
van de tankgracht en het weghalen
van de zwarte bovenlaag, ook hier
weer opgeslagen om later als af
dekking van de gele grond te die
nen. Hier viel het ons op, dat de
breedte aan beide kanten van de
tankgracht veel groter gehouden
werd dan aan de overkant van de
Wouwsestraatweg. Later bleek dat
tot aan de Balsebaan aan weerszij
den wel honderd meter te zijn.
Vermoedelijk maakte dat het weg-
Afb.2. Werkzaamheden hij de aansluiting
aan de Wouwsestraatweg. De betonrot
lag toen al voorgoed onder de huidige
ventweg. Datering 1949. Collectie Regio
naal Historisch Centrum Bergen op
Zoom. Foto Schreuder, Apeldoorn.
AJb.l. Gedetailleerde plattegrond van
Bergen op Zoom1944. Links van de
spoorlijn de verdedigingslinie langs de
Zoom, ten noorden van de stad. Rechts
de tankgracht die reikte tot aan de
Mondaf, rechtsonder. De verdedigings
werken bij Schaliehoef zijn op deze
kaart niet te zien. Collectie Regionaal
Historisch Centrum Bergen op Zoom.
kilo spijkers mee naar huis had ge
bracht. Die hadden ze niet opge
ruimd en moesten eerst wel recht-
geslagen worden.
Er was trouwens steeds meer te
zien bij de werkzaamheden. Ik
weet niet welke 'foute' firma's die
uitvoerden, van mijn vader heb ik
wel gehoord dat de Duitse firma
Toth hoofdaannemer was en dat
Nederlandse firma's de onderaan
nemers waren. Wij vonden toen
dat ieder die voor de vijand werkte
fout zat.
Toen ik op een dag uit school
kwam, zag ik een grote gele hijs
kraan, met zo'n grote graafbak,
aan de overkant van de straatweg
staan. Ze waren nog volop bezig
met de sloop van de huizen, maar
precies tegenover de plek waar nu
de waterpartij van de Vijverberg
begint waren arbeiders begonnen
sleuven te steken op het land van
tuinder Nuyten. Zijn woning was
al gesloopt. Zijn kassen, die toch
wel drie meter hoog waren, moch
ten blijven staan.
Toen de kraan na enkele dagen
voor het graafwerk ingezet zou
worden, kon de kraanmachinist er
geen beweging in krijgen. Waar
schijnlijk hadden opgeschoten
jongelui de motor vol fijn zand ge
gooid en het duurde dagen voor
alles, na demontage, weer in orde
gemaakt was en hij met zijn graaf
werk kon beginnen. Toen werd het
ook langzaam aan in onze omge
ving bekend wat men ging doen:
vanaf de Wouwsestraatweg zou er
een 'kanaal' gegraven worden in
een rechte lijn naar de Zoom bij
het spoor. Zo ongeveer naar waar
nu Bruynzeel gevestigd is. Elke
dag, tussen de middag of na
schooltijd, bekeken we het graaf
werk, zagen we dat er rails werden
aangelegd en later er duwwagens,
zoals in de kolenmijnen gebruikt,
werden aangevoerd.
Om uitzakken van de zijwanden te
voorkomen werden, in het ge
deelte dat op diepte was, van wil
gentenen gevlochten matten tegen
de zijkanten vastgezet. Wij, als
schoolgaande jeugd, kregen te ma
ken met een verbod om op de
stroken grond langs de tankgracht
te komen. De tuinders beschouw
den die grond nog steeds als hun
eigendom en dus: "wegwezen jon
gens!". En dat was lastig, want
vóórdat dat deel van de tankgracht
klaar was kon je vanuit de Markie-
zaatsweg zo door een wegje naar
de tuinderij van de familie Zomers
en de Lage Meren gaan. De graaf
werken maakten dat nu onmoge
lijk. Ook de aansluiting op de
Zoom gaf problemen, de weg
vanaf Rogier Nerincx Richter
naar wachtpost 11 werd ook door
de tankgracht onderbroken. Het
terrein waar nu de Bruynzeelfa-
briek staat, was vroeger een laag-
liggend, drassig gebied, alleen te
gebruiken als weiland en doorsne
den met sloten voor de afVoer van
het grondwater op de Zoom. Hier,
in dit laagliggend gebied, kon men
veel gele grond langs de zijkanten
van de tankgracht kwijt. Daarna
werd die gele grond door arbei
ders afgedekt met een laag zwarte
grond, mede in verband met het
zicht vanuit de lucht. Na de oor
log is heel dat lage en natte gebied
zeker anderhalve meter opge
hoogd met gele grond, aangevoerd
De aanleg van de Wouwsestraat
weg naar de Zoom
De kraanmachinist trok met de
kraanbak eerst de zwarte grond van
de bovenlaag weg en stortte die bij
elkaar, zover als de kraan reikte, op
één hoop. In het begin kon hij de
gele leemgrond, die dan vrijkwam,
wel kwijt aan de zijkanten van het
kanaal. Met de schop werkten
mensen die daar verstand van had
den de zijkanten daarna gelijkma
tig in schuinte af. Bij de graafwer
ken zorgde men er voor, dat de
kraan altijd naar boven kon met
zijn stalen rupsbanden. De werke
lijke afstand, vanuit de diepte naar
boven over de helling, was toch mi
nimaal honderd meter.
Natuurlijk was het grondwater een
probleem. Toen de eerste 200 me
ter op de juiste diepte gegraven
waren begon het de bouwput te
vullen en sijpelde het uit de zij
kanten. Dus werden er ronde bui
zen in de bodem geperst, die men
onderling koppelde met een hori
zontale buis, die verbonden was
met een pompinstallatie. Dag en
nacht werd zo het grondwater op
gepompt en afgevoerd via een
sloot. Zo kon men op de gewenste
diepte doorwerken.
Er kwamen steeds meer mensen
werken, die vóór de kraan uit rails
aanlegden en daarop stalen kip
karren plaatsten, waarmee ze de
opgeschepte grond naar gedeelten
van het graafgebied waar dat no
dig was, konden afVoeren. Dit eer
ste deel van de aanleg zag je dage
lijks verder afgewerkt worden. De
breedte was er toch wel een twin
tig meter met een minimale diepte
van 8 meter. De zijkanten van de
tankgracht hadden, bouwkundig
gezien, een helling van ongeveer
60 graden.
2 O
